M umarova, М. Nabiyeva

Darsning maqsadi: Reja tuzishga o‘rgatish. Hikoyada tasvirning o‘rnini kuzatish.

Darsning borishi.

102

1. 
   0 ‘qituvchi matnni o‘qib bcradi va savollar yordam ida tahlil o‘tkazadi: «Nazir kelishi bilan qanday voqea yuz berdi? Qanday qilib in tayyor bo'ldi? Inni nima qildilar? Nima uchun in yasashga qaror qildilar? Nima uchun qushcha sayrab yubordi? Siz hikoyaning qaysi qismini eng muhim deb hisoblaysiz?»
   
2. 
   Hikoya rejasi tuziladi. 0 ‘quvchilar tahlil davom ida berilgan savollarga turlicha javob berishlari mumkin. 0 ‘qituvchi o‘quvchilarga o‘zlari muhim hisoblagan qismga sarlavha qo‘yishni tavsiya qiladi. 0 ‘quvchilar qo‘ygan sarlavhalar yozuv taxtasiga yoziladi. Sarlavhalar o‘qiladi, ammo muhokama qilinmaydi.
   
3. 
   0 ‘qituvchi m atnni ikki m arta o ‘qiydi. 0 ‘quvchilar rejani oxirigacha yetkazadilar. Bu ish jam oaviy ravishda o‘tkazilishi m um kin. 0 ‘quvchilar tom onidan m uhim hisoblangan sarlavhalar yozuv taxtasidan o‘qiladi, yana qanday qism lar borligi aniqlanadi va reja tuziladi.
   

0 ‘quvchilarning m ustaqilligini oshirishda ularning har biriga to‘liq reja tuzishni topshirish, tuzilgan rejani m uhokam a qilish va yagona reja tuzish juda ahamiyatli.

Rejaning namunaviy ko‘rinishi:

1. 
   In yasashga qaror qildilar.
   
2. 
   In bitdi.
   
3. 
   Hakim va Nazir.
   
4. 
   O radan 3 - 4 kun o‘tdi.
   
5. 
   M innatdorchilik.
   

4. 
   Reja ustida ishlashda yangi maqsad qo‘yiladi. Buning uchun quyidagi suhbat uyushtiriladi:
   

«Inning tayyor bo'lishi haqida hikoyada nima deyiladi? Nima uchun
in yasashga qaror qHindi? Nimaga Nazir qushchani Hakimga ko'rsatdi? Qushchaning oyog'i qanday edi?»
Voqea hayotda qanday sodir bo‘lgan bo‘lsa, shunday yozish kerak. Bunda qaysi voqeani birinchi yozamiz? Avval qushchaning qanday qilib Nazirning qo‘liga tushganini yozamiz. Keyin-chi! N azirning nima sababdan qushchani Hakim ga ko‘rsatganini yozam iz.
Endi tuzgan rejam izni kuzating. H ikoyani siz aytganday yozish uchun rejam iz m osm i? Reja siz aytganday yozishni talab qiladim i? Avvalgi rejam iz bunday hikoya q ilishim iz uchun m os em as ekan.
103
Ushbu tuzilgan rejaga yana qanday o‘zg artirish la r k iritish lozim ligini o‘ylab ko‘ring.

5. 
   M ustaqil ish.
   

0 ‘quvchilar reja bandlariga o‘zgartishlar kiritadilar va ularni izchilligini saqlagan holda ko‘chiradilar.

5. 
   Reja asosida matn to‘liq hikoya qildiriladi. Shu jarayonda (hikoya qilish paytida) matn m azm unining bog‘lanishi uchun ba’zi bir uslubiy o‘zgartishlar kiritish zarur bo‘ladi. M asalan: Nazir kelishi bilan hamma qushlar uchib ketdi. Bitta yarador qush ucholmay qoldi. Shundan so‘ng rejaning ikkinchi bandiga o‘tiladi.
   

0 ‘quvchilam i bayon yozishga yetarli darajada tayyorlash uchun m atnni ikki m arta qayta so‘zlatish lozim.
Shunday qilib, o‘zgartirilgan reja asosidagi bayon o‘quvchilarning faolligini oshiradi, ular reja tuzish va shu asosda so‘zlab berishda ijodiy xususiyatga ega bo‘lgan qism larni kiritishga odatlanadilar.