MahirəNərimanqızı
Yüklə 6,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Qabiliyyətlərin inkiĢafı.
Qabiliyyətlərin digər psixi hadisələrdən fərqləndirici xüsusiyyəti onun təbii imkanlarla www.elmler.net - Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 196 196 sıx bağlı olmasından ibarətdir. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, hər bir təbii imkanın qabiliyyətə çevrilməsi böyük inkiĢaf yolu keçməli olur. Həyati faktlar göstərir ki, insan qabiliyyətlərinin bir çoxunda bu inkiĢaf həyatın ilk günlərindən baĢlayır, müvafiq qabiliyyətlər dayanmadan inkiĢaf edir. Qabiyyətlərin inkiĢaf prosesini bir neçə mərhələyə ayırmaq mümkündür. Bu mərhələlərin bəzilərində gələcək qabiliyyətin anatomik-fizioliji əsasına hazırlıq baĢ verir, digər mərhələdə isə təbii imkanların qeyri bioloji planda formalaĢması, üçüncü mərhələdə isə zəruri qabiliyyət müvafiq səviyyəyə çatması baĢ verir. Bütün bu proseslər paralel Ģəkildə çərəyan edə, bu və digər Ģəkildə bir birinin üzərinə düĢə, bir-birini tamamlaya bilər. AparılmıĢ tədqiqatlar göstərmiĢdirki, elementar Ģəkildə olsa da, əsasında aydın ifadə olunan anatomik fizioloji imkanları hiss olunan qabiliyyətlərin ilkin inkiĢaf mərhələsində belə zəruri üzvü strukturun və ya onların əsasında zəruri funksional üzvlərin formalaĢması tələb olunur. Bu, adətən, anadan olandan 6-7yaĢa qədər olan dövrü əhatə edir. Bu zaman bütün analizatorların təkmilləĢməsi beyinin ayrı-ayrı sahələrinin, bünlarla bağlı olaraq hərərət orqanlarının, xüsusilə əlin inkiĢafı tələb olunur. Bütün bunlar uĢaqda ümumi qabiliyyətlərin formalaĢması və inkiĢafı üçün səmərəli Ģərait yaradır ki, bu da xüsusi qabiliyyətlərin inkiĢafı üçün zəmin rolunu oynayır. Xüsusi qabiliyyətlərin fəal Ģəkildə yaranması, özünü göstərməsi məktəbəqədər dövrdə müĢahidə olunur, kiçik və orta məktəb yaĢı dövründə inkiĢaf tempi daha da yüksəlir. Ġlk dövrlər bu inkiĢafa uĢaqların müxtəlif tipli oyunları, sonra isə təlim və əmək fəaliyyəti əsaslı təsir göstərir. Psixoloji tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, uĢaqlarda qabiliyyətlərin inkiĢafında kompleks Ģəkildə aparılan iĢlər, baĢqa sözlə eyni vaxtda bir-birini tamamlayan bir neçə qabiliyyətin inkiĢaf etdirilməsi daha səmərəli nəticə verir. Çoxplanlı və müxtəlif fəaliyyət növlərindən istifadə |