MahirəNərimanqızı

siyyətləri 
 
Yeni doğulmuĢ uĢaq.
UĢaq anadan olarkən yalnız bir 
neçə: qida, müdafiə, tutmaq, robinzon, babin və s. kimi Ģərtsiz 
refleksə malik olur. Bunlar ətraf aləmlə ilkin əlaqə yaratmaq 
imkanı verir. Ġkinci həftənin axırlarında uĢaqda ilk Ģərti 
refleks yaranmağa baĢlayır. Üçüncü ayın sonunda bütün 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
218 
218 
analizatorlar üzrə Ģərti refleksin yaranması uĢağın ətraf 
mühitlə əlaqəsini bir növ asanlaĢdırır. 
Anadan olandan bir yaĢa qədər olan dövrü çox vaxt iki 
yarımdövrə bölürlər: çağalıq dövrü (iki aya qədər olan dövr) 
və körpəlik dövrü (2 aydan bir yaĢa qədər olan dövr). Bu 
dövrdə sensor və hərəki funksiyalar, nitqə yiyələnməyə 
hazırlıq böyüklərlə bilavasitə qarĢılıqlı təsir prosesində 
intensiv imkanları əldə edir. Körpəlik dövründə böyüklərlə 
bilavasitə - emosional ünsiyyət aparıcı fəaliyyət kimi özünü 
göstərir. Ana və baĢqa yaĢlılarla bu cür ünsiyyət körpənin 
tələbatını ödəməklə onun fiziki və psixi inkiĢafında mühüm 
rol oynayır. 
Körpəlik dövründə uĢaqda hərəki fəallıq artır, hərəki 
vərdiĢlər sürətlə formalaĢmağa baĢlayır. Bir il ərzində uĢağın 
hərəkətlərinin inkiĢafında heyrətamiz dəyiĢikliklər baĢ verir. 
Bu dövrdə uĢaqlarda hərəki vərdiĢlər, xüsusilə əlin və ayağın 
mürəkkəb, tənzimlənmiĢ hərəkətləri sürətlə formalaĢır. Bu cür 
hərəkətlər sonralar uĢağın idrak və əqli qabiliyyətlərinin 
yaranmasında olduqca mühüm rol oynayır. Bir il ərzində uĢaq 
oturmağı, iməkləməyi, ayaq üstə durmağı və nəhayət 
böyüklərin köməyi ilə yeriməyi öyrənir. Bütün bunların 
sayəsində uĢağın ətraf aləm haqqında müvafiq məlumatlar 
əldə etməsi asanlaĢır. Nəticədə körpədə xarici aləm haqqında 
təsəvvürlər formalaĢmağa baĢlayır. 
Körpəlik dövründə uĢaqda temperatur, lamisə, görmə, 
iybilmə və dadbilmə duyğuları kompleks Ģəkildə inkiĢaf 
etməyə baĢlayır. Bu, körpədə qavrayıĢın inkiĢafına imkan 
verir. Yeni doğulmuĢ uĢaq gözü ilə obyektləri izləyə bilsə də 
hələ iki-dörd aya qədər onun görməsi nisbətən zəif olur. 
Ġkinci aydan baĢlayaraq uĢaqda sadə rəngləri fərq-
ləndirmək qabiliyyəti özünü göstərməyə baĢlayır. Ġki-üç aylıq 
körpə anasının gülümsəməsinə özünün gülümsəməsi və 
hərəkətlərinin ümumi fəallaĢması ilə reaksiya verir. Bu