MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
96 
öyrəndiyimiz biliklər yada salınır, reproduksiya olunur. 
Adətən, reproduktiv ləngimə aĢağıdakı iki halda baĢ verir: 
a) A-ya aid təsəvvür (və ya iĢ) həm B-yə aid təsəvvürlə 
(iĢlə), həm də V-yə aid təsəvvürlə (iĢlə) əlaqədar olduqda; b) 
A-nı yerinə yetirərkən Ģagirddə onlarla baglı olan təsəvvürləri 
(iĢ) reproduksiya etməyə ustanovka mövcud olduqda. Hər iki 
hal ayrı-ayrı orfoqrafik qaydaların mənimsənilməsi zamanı bu 
və ya digər Ģəkildə özünü göstərir. Məhz buna görə Ģagirdlər 
yazıda səhvə yol verirlər. Lakin bu hal təkcə vərdiĢin qarĢılıqlı 
təsiri kimi deyil, hafizənin qanunauyğunluğu kimi də özünü 
göstərir. Çox vaxt Ģagirdlərin indi keçdikləri qayda əvvəl 
keçdiklərinə və əksinə, əvvəl keçdikləri qayda hal-hazırda 
keçdiklərinə ləngidici təsir göstərir. Adətən, bu hal ən çox 
mənimsəmənin ilk mərhələsində özünü göstərir. Bu cür hal 
psixologiyada
retroaktiv və proaktiv
ləngimə kimi qeyd 
olunur. Bəzən belə hal müəllimləri təəccübləndirir. ġagird 
öyrəndiyi qaydanı çox gözəl izah edir, qaydanı yazıya tətbiq 
etməyi də bacarır. Lakin bundan sonra yeni bir qayda keçərkən 
buna aid yenicə yaranan müvəqqəti əlaqələrin təsiri altında 
əvvəlkinə aid səhvlərə yol verməyə baĢlayır. Bu cür halda 
retroaktiv ləngimə özünü göstərir. 
AparılmıĢ psixoloji tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, dillərin 
mənimsənilməsi zamanı təkcə bir dilin daxilində deyil 
(dildaxili interferensiya) dillərin qarĢılıqlı təsiri nəticəsində 
onların arasında da interferensiya hadisəsi baĢ verə bilir ki, 
buna 
dillərarası interferensiya
adlandırırlar. 
Dillərarası interferensiya hadisəsi bütün dil aspektlərində 
özünü göstərməklə fonetik, leksik və qrammatik xarakter 
daĢıyır. Dillərarası interferensiyanın nəzəri cəlb edən 
formalarından biri fonetik interferensiyadır. Bu cür 
interferensiya baĢ verdikdə sonrakı dilin tələffüzündə əvvəl 
mənimsənilmiĢ dilin təsirindən irəli gələn uyğunsuzluqlar, qü-
surlar özünü göstərir.
Məlum olduğu kimi, dillərarası fonetik interferensiya 

---