MahirəNərimanqızı

mənfi 
keçirilməsi və ya interferensiya
hadisəsi baĢ verir.
Burada vərdiĢlərin mənfi qarĢılıqlı təsiri onda ifadə 
olunur ki, əvvəl yaranmıĢ vərdiĢlər yeni vərdiĢin yaranmasını 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
95 
çətinləĢdirir və ya onun səmərəliliyini aĢağı salır. Məsələn, kiril 
əlifbası ilə yazı vərdiĢlərinə yiyələnmiĢ adam birdən birə latın 
əlifbası ilə (latın qrafiki) yazmağa baĢladıqda ciddi çətinliklə 
qarĢılaĢır. 
Bu cür ləngimənin və ya interferensiyanın baĢ verməsinin 
əsas səbəbi əvvəl yaranmıĢ vərdiĢin fəaliyyətə baĢlamasını 
təhrik edən assosiasiyadan irəli gəlir. Bu o deməkdir ki, əgər A 
qıcıqlandırıcı və B reaksiyası arasında möhkəm Ģərti refleks-
assosiasiya yaranmıĢ olarsa, onda həmin A qıcıqlandırıcı ilə 
yeni B hərəki reaksiyası arasında assosiasiyanın yaranması 
çətinləĢəcəkdir. Bu zaman 
assosiativ ləngimə
və ya 
interferensiya özünü göstərəcəkdir.
Psixoloji ədəbiyyatlarda interferensiyanın baĢqa növünün 
də mövcud olduğu göstərilir. Psixoloqlar belə hesab edirlər ki, 
yeni vərdiĢ bu və ya digər Ģəkildə yarana və möhkəmlənə bilər. 
Lakin, hər halda, həmin yeni vərdiĢin tətbiqi lazım gəldikdə 
onun tətbiqinin ya ləngiməsi baĢ verə bilər, ya da yeni vərdiĢin 
əvəzinə əvvəl yaranmıĢ, indiki halda lazım olmayan vərdiĢ 
özünü göstərə bilər. Bu zaman bir növ interferensiya
 
reproduktiv
ləngimə Ģəklində özünü göstərir.
Ġnterferensiya hadisəsinə pedaqoji təcrübədə, Ģagird və 
tələbələrin fəaliyyətində tez-tez rast gəlmək olur. Bu baxımdan 
dillərin mənimsənilməsində, yazı və oxu vərdiĢlərinə 
yiyələnmə prosesində interferensiya hadisəsinə tez-tez özünü 
göstərir. 
AparılmıĢ tədqiqatlar Ģagirdlərin düzgün yazı vərdiĢlərinə 
yiyələnməsi zamanı reproduktiv ləngimənin təsirinə məruz 
qaldıqlarını göstərmiĢdir. Belə ki, hər hansı bir orfoqrafik 
qaydaya aid Ģagirdlərdə yaranmıĢ vərdiĢ digərinə mənfi təsir 
göstərir. ġagird əvvəlki vərdiĢin təsiri altında səhvə yol verir. 
Məsələn, o, sözləri ayrılıqda yazmaq vərdiĢinə yiyələnir. 
Həmin söz baĢqa bir sözlə birləĢərək mürəkkəb söz əmələ 
gətirdikdə və bitiĢik yazılmalı olduqda çox vaxt Ģagird əvvəlki 
vərdiĢin təsiri altında hərəkət edir. Deməli, bu zaman əvvəl 

---