MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
92 
olmadığına (B əlaməti) fikir vermədiyi üçün səhv 
ümumiləĢdirmə aparılır ki, bu da çox vaxt səhvlərlə nəticələnir. 
Eyni hal təkcə iki dilin əlamətlərinin deyil prinsiplərinin 
keçirilməsi səviyyəsində də özünü göstərir. Bəzən öyrənən 
adamlar ana dilində prinsipin yalnız bir cəhətini , həm də 
formal cəhətini fərqinə varmadan öyrəndiyi dilin faktlarına da 
Ģamil edir ki, bu da bəzən istənilən nəticəni vermir. 
Ona görə də keçirilmənin həmin səviyyəsi hələ əsl 
müsbət keçirilmə hesab oluna bilməz. Bəs ikinci və sonrakı 
dilin öyrənilməsi zamanı keçirilmə hadisəsinin generalizasiya 
səviyyəsi nə vaxt özünü göstərir, onun özünəməxsus baĢqa 
hansı xüsusiyyətləri vardır? 
Psixoloji tədqiqatlar göstərmiĢdir ki. Ġkinci dilin 
mənimsənilməsi zamanı baĢ verən keçirilmə hadisəsinin 
generalizasiya səviyyəsi ən çox həmin dilin öyrənilməsinin ilk 
mərhələlərində təzahür edir. Əvvəl qeyd etdiyimiz kimi çox 
vaxt ikinci dili mükəmməl Ģəkildə ali məktəbdə mənimsəməyə 
baĢlayan tələbə bu halla qarĢılaĢır. Bu zaman ana dilinin həm 
formaca həm məzmunca, 
denotatlar
səviyyəsində oxĢar 
cəhətləri ikinci dilə keçirilir. Nəticədə həm 
forma,
həm də 
məzmun
generalizasiyası baĢ verir. 
Forma oxĢarlığının keçirilməsi birinci növbədə oxĢar 
qrammatik quruluĢu, dil faktlarının bu və ya digər anlayıĢa aid 
edilməsinin müəyyənləĢdirilməsi Ģəklində özünü göstərir. Həm 
də bəzən ana dilində də o qədər səmərə verməyən, lakin 
möhkəmlənmiĢ priyomların ikinci dilin öyrənilməsində də 
tətbiqi müĢahidə olunur. Məsələn, üzərində tədqiqat aparılan 
tələbə ana dilindi hər hansı bir sözü müəyyən qrammatik 
kateqoriyaya aid etmək üçün qrammatik sualdan (formal 
qrammatik) istifadə etdiyi kimi, ikinci dildə də həmin əlamətə 
istinad edir. Yaxud ana dilinin tələffüz xüsusiyyətlərini, onun 
intonasiya və vurgusunu olduğu kimi öyrəndiyi dildə tətbiq 
edir.
MüĢahidələr göstərir ki, generalizasiya səviyyəsində 

---