MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
226 
226 
Məktəbəqədər yaĢın sonuna doğru uĢaqda tədricən öz 
diqqətini idarə etmək imkanı, onu az və çox dərəcədə müstəqil 
təĢkil etmək bacarığı özünü göstərir. 
Bağça yaĢı dövründə uĢaqların
 
hafizələri
də tədricən 
qeyri-ixtiyari yaddasaxlamadan ixtiyari yaddasaxlamaya 
keçidlə səciyyələnir. 
Psixoloqların apardıqları tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, 
xüsusi olaraq mnemik əməliyyat aparılmasına hazırlanma-
dıqda, baĢqa sözlə təbii Ģəraitdə kiçik və orta bağça yaĢlı 
uĢaqlarda yaddasaxlama və yadasalma qeyri ixtiyari xarakter 
daĢıyır. Böyük bağça yaĢı dövründə eyni Ģəraitdə tədricən 
materialı qeyri-ixtiyari yaddasaxlama və yadasalmadan ixti-
yariyə keçid baĢ verir. Beləliklə bağça yaĢının sonunda 
uĢaqlarda yaddasaxlama və yadasalma tədricən ixtiyari 
xarakter daĢımağa baĢlayır. Bağça yaĢının əvvəlində qeyri-
ixtiyari görmə-emosional hafizə üstünlük təĢkil edir.
Ġxtiyari hafizənin inkiĢafı uĢaqların qarĢılarına 
yaddasaxlama və yadasalma ilə bağlı xüsusi mnemik məqsəd-
lərin qoyulması ilə sıx bağlı olur. Bunun üçün oyun 
fəaliyyətindən istifadə daha səmərəli nəticə verir.
Bir qayda olaraq ixtiyari hafizə böyüklərin tərbiyəvi 
təsiri sayəsində inkiĢaf edir. Əvvəlcə yaĢlılar uĢağın qarĢısında 
nəyisə yaddasaxlama və yadasalma məqsədini qoyur, sonra bu 
cür məqsədi uĢaq özü öz qarĢısına qoyur. 
Ġlk dövrlər ixtiyari yaddasaxlama təkmilləĢmiĢ xarakter 
daĢımır. UĢaq hələ yaddasaxlamanın səmərəli yollarını bilmir. 
Lakin bağça yaĢının sonuna doğru uĢaq tədricən bəzi sadə 
yaddasaxlama və yadasalma priyomlarından istifadə etməyə 
baĢlayır. Məsələn, uĢaq materialı diqqətlə qavrayır, onu 
anlamağa, baĢa düĢməyə çalıĢır, bir neçə dəfə təkrar edir, 
mümkün olan əlaqəni yaratmağa çalıĢır və s. Təcrübə göstərir 
ki, böyük bağça yaĢlı uĢaqlar anladıqları, baĢa düĢdükləri 
sözləri daha yaxĢı yadda saxlayırlar. 
Nitqin və təfəkkürün inkiĢafı ilə əlaqədar olaraq bağça 

---