MahirəNərimanqızı
Yüklə 6,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Əxlaqi Ģüurun inkiĢafı.
Ġlk gənclik dövründə mənlik Ģüuru ilə yanaĢı əxlaqi Ģüurun inkiĢafında da əsaslı dəyiĢiklik www.elmler.net - Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 268 268 baĢ verir. Bu dövr yeni əxlaq səviyyəsinə - konvensional əxlaqa keçidlə xarakterizə olunur (L.Kolberq). Psixoloqlar bu cəhəti onunla izah edirlər ki, uĢaq öz inkiĢafı prosesində əvvəlcə əxlaqi davranıĢın “xarici” normalarına istinad edir. Böyüklərin onu cəzalandırmasından yaxa qurtarmaq, onlar tərəfindən rəğbətləndirilmək üçün özünü yaxĢı aparır, hərəkətlərinin böyüklər tərəfindən necə qarĢılanacağını əsas götürürlər. Lakin inkiĢafın sonrakı mərhələsində Ģagirdlərdə əxlaqi davranıĢın “xarici” norma və qaydaları daxili - əqli plana keçir. Ona görə də bu dövrdə böyük məktəblilər onlar üçün əhəmiyyətli olan adamlar tərəfindən bəyənilmək və müəyyən qaydanı gözləmək tələbatının təsiri altında özlərini yaxĢı aparmağa çalıĢırlar. Buradan isə aydın olur ki, bu dövrdə məktəblilər hələ də xarici, formal əlamətləri əxlaqi tələblərin mənbəi kimi qavrayırlar. Tədricən psixi inkiĢafın yüksəlməsi ilə bağlı olaraq böyük məktəblilərdə dərkolunmuĢ əxlaqi prinsiplər təĢəkkül tapmağa baĢlayır. Əxlaqi davaranıĢ konkret Ģəraitin və ayrı-ayrı Ģəxslərin təsirindən azad olur. Oğlan və qızlar avtanom əxlaqa malik olur. Müasir gənc oğlan və qızlarda həyatın özü əvvəlki on illiklərindən fərqli psixologiyanın formalaĢmasına səbəb olmuĢdur. Bununla, əlaqədar olaraq gənclərin əxlaqi-etik problemlərə münasibəti də dəyiĢmiĢdir. Bu sahədə gənclərin daha cəsarətli baxıĢları özünü göstərir. Müasir gənc oğlan və qızların bir sıra əxlaqi anlayıĢlara münasibəti dəyiĢmiĢdir. Məsələn, «ədalətlilik» anlayıĢı artıq gənclər tərəfindən əvvəllər baĢa düĢülən stereotip Ģəklində – «ədalətlilik odur ki, heç kimin arasında fərq qoyulmasın» Ģəklində qavranılmır. Müasir böyük məktəblilər ədalətliliyi «hər kəsdən imkanlarına görə və hər kəsə gördüyü iĢə və ya insanların ümumi rifahı üçün verdikləri real töhvəyə görə» yanaĢmaqda görürlər. Müasir gənclərin təmizlik, saflıq, düzgünlük kimi əxlaqi anlayıĢlara münasibətləri də dəyiĢmiĢdir. Bu anlayıĢlar, bir tərəfdən yaĢ artdıqca böyük məktəblilər üçün öz əbədi |