Ma’ruza №8 matematik modellarni qurish uchun dastlabki ma’lumotlar

Matematik modellarni qurishda blokli tamoyil keng qo‘llaniladi, uning mazmuni shundan iboratki, ko‘rilayotgan jarayonning u yoki bu tomonini aks ettiruvchi model alohida mantiqiy yakunlangan bloklardan quriladi. Bu modda o‘tkazish kinetikasining bloki, gidrodinamika bloki, fazali muvozanatning bloki va shu kabilar. bo‘lish mumkin. Modellarni blokli qurish tamoyili quydagilarni imkon beradi: a) matematik modelni qurishning umumiy masalasini alohida nimmasalalarga bo‘lish va shu bilan uning echimini soddalashtirish; b) ishlab chiqilgan bloklarni boshqa modellarda qo‘llash; v) alohida bloklarni modernizatsiyalash va boshqa bloklarga tegmasdan turib, yangilariga almashtirish.

Jarayonning matematik modelini nimtizimlar (bloklar) majmui ko‘rinishida ifodalash alohida bloklarning matematik tavsiflari majmui sifatida umumiy matematik tavsifni ifodalashga imkon beradi. Unda matematik modelning umumiy strukturasi 1. -rasmda aks etgan ko‘rinishga ega bo‘lishi mumkin.

Tizimli yondashuvga asoslangan matematik modellarni qurishda jarayonlarni masshtablashtirish muammosini ko‘p hollarda prinsipial echishga imkon beradigan blokli tamoyil sifatida qo‘llaniladi. Matematik modellash nuqtai nazaridan masshtabli o‘tish, jarayonni apparaturali rasmiylashtirishni tavsiflaydigan geometrik o‘lchamlarining o‘zgarishidagi matematik modelning deformatsiyasidan boshqa narsa emas. Matematik modelni qurishning blokli tamoyilini qo‘llashda jarayonning xossalariga geometrik o‘lchamlarining ta’siri faqat bitta nimtizimda (blokda) – «gidrodinamika» blokida aks etadi. Shuning uchun bu blokning sifat va miqdoriga nisbatan etarli korrektli matematik tavsifi mavjudligida masshtabli o‘tishni bajarishga imkon tug‘uladi.

Tizimli yondashuvga asoslangan matematik modellarni qurishda jarayonlarni masshtablashtirish muammosini ko‘p hollarda prinsipial echishga imkon beradigan blokli tamoyil sifatida qo‘llaniladi. Matematik modellash nuqtai nazaridan masshtabli o‘tish, jarayonni apparaturali rasmiylashtirishni tavsiflaydigan geometrik o‘lchamlarining o‘zgarishidagi matematik modelning deformatsiyasidan boshqa narsa emas. Matematik modelni qurishning blokli tamoyilini qo‘llashda jarayonning xossalariga geometrik o‘lchamlarining ta’siri faqat bitta nimtizimda (blokda) – «gidrodinamika» blokida aks etadi. Shuning uchun bu blokning sifat va miqdoriga nisbatan etarli korrektli matematik tavsifi mavjudligida masshtabli o‘tishni bajarishga imkon tug‘uladi.