Masarykova univerzita

1. Bohaterki Zemsty

1. 1  Podstolina

Podstolina, czyli Anna Czepiersińska, jest pełną uroku nieco starzejącą się osobą. Papkin oznacza ją zrazu w pierwszym akcie, jako „malowidło nieco stare“⁶¹, ona jednak czuje się być bardzo witalną i atrakcyjną kobietą, kiedy myśli o kolejnym małżeństwie.

„Jeszczeć młoda jest i ona,
Ależ wdowa – doświadczona –
Zna proporcją, mocium panie,
I nie każe fircykować,
Po kulikach balansować.“⁶²

Tymi słowami zachwyca się nad nią Cześnik w akcie pierwszym i scenie pierwszej. Może nie tyle ona sama stała się obiektem westchnień Cześnika, jak jej dobra materialne, zwłaszcza lasy i folwarki. Ale Podstolina też jest materialistką, męża traktowała jako dobry sposób na wzbogacenie się. Jest typową pociechy szukającą wdową, której już się zdarzyło trzech mężów pochować. Teraz poszukuje następnego chętnego do stanu małżeńskiego, dlatego że chce być kochaną, a także myślę, że warto podkreślić fakt, iż poszukuje kandydata na męża posiadającego odpowiedni majątek, żeby uniknąć kłopotów finansowych, a zwłaszcza zapewnić sobie towarzysza życia na stare lata. Podstolina myśli wyłącznie o sobie, nie przestrzega w życiu żadnych zasad moralnych, jest chciwa i sprytna, lecz umiała się do tego przyznać, nie była fałszywa. Bohaterka wzbogaca się dzięki wyjściu za mąż, ale mówi o tym głośno.

„Więc wam powiem – i niemało.
Chciałam za mąż pójść czym prędzej,
By nie zostać całkiem w nędzy –
Ów majątek zapisany
na czas tylko był mi dany“⁶³

Jest po prostu kobietą pełną uroku, która ma słabość do pieniędzy i do mężczyzn. W żadnym wypadku nie charakteryzowała się stałością w uczuciach, bardzo lubiła romansować. Fredro przedstawia ją jako wyrachowaną kokietkę, a także osobę bezkrytyczną. Zakochują się w niej mężczyźni, bez względu na wiek - swoją nieprzeciętną urodą oczarowuje młodego Wacława i starszego Cześnika. Podstolina ma świadomość swego wieku, jednak odrzuca propozycję małżeństwa z Cześnikiem. Jej marzeniem jest wyjście za młodego Wacława, syna Rejenta.

Dużo dowiadujemy się o Podstolinie właśnie z rozmowy z Wacławem, z którym zapoznała się już kiedyś w przeszłości. Podstolina chce Wacława zyskać za wszelką cenę, co można zauważyć w jej wypowiedziach takich jak:

„Ja cię zwiążę.

Ja cię zamknę, drogi książę.“⁶⁴

Albo jeszcze mocniejszych:

„Tyś kochany był jedynie;
Nad sto książąt ciebie wolę! –
Do mych komnat chodź w ukrycie,“⁶⁵

Z wypowiedzi Podstoliny wywnioskować można, że uwielbia miłość fizyczną. Zauważamy, że Fredro przedstawił ją jako kobietę bardzo zalotną i urodziwą, która wiodła dosyć frywolny sposób życia. Nie była wierna swemu mężowi, zdradzała go nawet z o wiele młodszym od siebie Wacławem Milczkiem, z którym zapoznała się już kiedyś w Warszawie i uważała go za księcia Radosława. Podstolina jest mimo swojego wieku kobietą naiwną, zwłaszcza kiedy wierzy, że dawna miłość między nimi może ożyć. Jest nawet trochę trzpiotką, bo zachowuje się nie jak kobieta dojrzała, ale jak nastolatka, nie dopuszcza do siebie myśli, że się już starzeje. Bohaterka budzi współczucie a nawet politowanie dla swoich fantazji i wyobrażeń o własnej atrakcyjności i jej wpływie na mężczyzn. Jest śmieszna w swych argumentacjach. Jakże jest zaskoczona i zawiedziona, gdy dochodzi wreszcie do niej prawda, że Wacław nigdy z nią się nie ożeni, bo właśnie pojął za żonę Klarę, ale dochodzi do słusznego wniosku, że nie mogło być inaczej i prosi Rejenta, by udzielił młodym błogosławieństwa.

REJENT
„Niech się dzieje wola nieba,
Z nią się zawsze zgadzać trzeba.
Daje krzyżyk i podnosi klęczących.“⁶⁶