Masarykova univerzita

1. Zemsta

W swej pracy chciałabym się skupić na miłości w utworach Fredry zwłaszcza z pierwszego okresu jego twórczości. Pierwsza z komedii przeze mnie wybranych to chyba najbardziej znana komedia Fredry – Zemsta. Komediopisarz ukazuje w tym utworze społeczeństwo i tradycje szlachty polskiej w tych czasach. Jasno widzi błędy i wady ludzkie i zdecydowanie je podkreśla w zachowaniu swoich bohaterów. „W jego komediach można zobaczyć znajomość polskiej i europejskiej tradycji gatunku.“²³

Zemsta to historia młodych zakochanych ludzi, którzy pochodzą z dwóch zwaśnionych rodów. Początek komedii bardzo przypomina jeden z najbardziej znanych utworów Williama Szekspira Romea i Julię. Jednak bohaterowie Aleksandra Fredry zawsze potrafią przezwyciężać niesprzyjające okoliczności i osiągnąć wspólne szczęście. Zacznijmy więc od początku. Podstawą zaciętego sporu jest zamek, w którym mieszkają Cześnik Raptusiewicz i jego śmiertelny wróg – Rejent Milczek. Głównymi bohaterami utworu to właśnie dwaj nieprzyjaciele Cześnik i Rejent, Klara – bratanica Cześnika oraz Wacław – syn Rejenta, następnie Papkin i Podstolina.

Podczas, gdy Rejent kłóci się z Cześnikiem, pod ich nosem kwitnie miłość. Zakochani w sobie to Klara i Wacław. Pomimo wielu przeszkód, niezgody pomiędzy dwoma właścicielami zamku, młodzi pragną być razem. Ich miłość jest ponad wszystko, jest gorąca, a zakochani nie tracą nadziei, że kiedyś będą mogli żyć wspólnie w pokoju. Zwłaszcza Wacław ma wiarę w ich szczęśliwą przyszłość, o czym upewnia swoją ukochaną w akcie drugim, scenie trzeciej:

„Nie patrz w przepaść, moja droga,

Tu, do serca nachyl skronie;
Prędko zniknie każda trwoga,
Gdy w miłości wzrok utonie.“²⁴

Zatem właściciele zamku nie myślą w ogóle o szczęściu młodych, chodzi im tylko o ich własne dobro i zemstę na przeciwniku. Cześnik miał żenić się z Podstoliną, chociaż nie zupełnie z powodu miłości, lecz bardziej kuszące dla niego były jej dobra materialne, głównie jej folwarki i lasy. Jednak jak okazało się później, Podstolina pieniędzy nie miała i chce wyjść za Cześnika z tego samego powodu. Rejent tego wykorzystał, żeby zrobić na złość Cześnikowi, i ściągnął Podstolinę na swą stronę, obiecując jej majątek, pod warunkiem, że poślubi jego syna Wacława. Kiedy Cześnik dowiaduje się, kto jest za odbiciem mu narzeczonej, wpada w gniew i knuje zemstę, która boleśnie ugodzi sąsiada. Postanawia natychmiast ożenić Wacława z Klarą, nie wiedząc o tym, że młodzi od dawna darzą się uczuciami. Miłość Wacława i Klary kończy się szczęśliwie. Zakochani stają na ślubnym kobiercu, a Rejent udziela im błogosławieństwa:

„Niech się dzieje wola nieba,
Z nią się zawsze zgadzać trzeba.“²⁵

Ich małżeństwo prowadzi do pojednania zwaśnionych rodzin Miłosna historia Wacława i Klary kończy się szczęśliwie, chociaż początek przypominał schemat znanej tragedii, ich miłość pokonała wszelkie przeszkody. Aleksander Fredro poprzez wątek miłości w Zemście pokazuje, że miłość jest ponad wszystko, miłością można zwalczać wszystko, nawet śmiertelnych wrogów.