Mavzu: Pedagogik fikr tarixi va maktab amaliyotida o’qituvchi mahorati masalalari. Pedagogik mahoratning asosiy komponentlari

1 – yo‘nalish. O‘qituvchi kasbiga oid faoliyat: 
a) o‘z ishiga, mutaxassisligiga oid bilimlarni mukammal egallash; 
b) mamlakatimiz Qonunlari, ta’lim sohasiga taalluqli hujjatlarni puxta bilishi; 
v) pedagogika, psixologiya va o‘z mutaxassisligiga oid eng so‘nggi
yangiliklardan xabardor bo‘lib borish; 
g) o‘quvchilar jamoasi va har bir shaxs haqida ma’lumotlarni o‘rganish; 
d) ilg‘or va tajribali o‘qituvchilar mehnat faoliyatini o‘rganish va o‘z ishida 
tadbiq etish; 
e) o‘z ustida ishlash va o‘z-o‘zini tarbiyalash. 
2-yo‘nalish. O‘z kasbiy mahorat elementlarini hosil qilish: 
a) pedagogik faoliyatga oid, shaxsiy pedagogik mahoratni
takomillashtiruvchi ko‘nikma va malakalarni egallash; 
b) o‘z mehnatini va qobiliyatini me’yorida to‘g‘ri ishlata olishi; 
v) mutaxassislikka oid ma’lumotlardan to‘g‘ri foydalana olishi uchun diqqatni 
jamlay bilish. 
3-yo‘nalish. O‘quvchilar guruhi bilan ishlay olish: 

---

a) pedagogik faoliyatning shart-sharoitlari va guruh jamoasidagi ma’naviy 
holatni boshqara olish; 
b) guruh jamoasidagi psixologik muhitni doimiy nazorat qilish; 
v) ta’lim-tarbiyaviy jarayonlarga ijodiy yondashuv; 
g) pedagogik faoliyatga insonparvarlik va demokratik prinsiplar asosida 
yondashish; 
d) o‘quvchilar xulqi va bilimini o‘z vaqtida rag‘batlantirib borish; 
e) jamoada shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilishni to‘g‘ri tashkil etish; 
j) o‘quvchilarning kundalik rejimga to‘g‘ri va doimiy rioya qilishini tashkil 
etish. 
O’z-o’zini tarbiyalash va o’z ustida ishlash pedagogik mahoratning asosiy sharti 
sifatida 
O’qituvchi o’z-o’zini tarbiyalashi uchun, avvalo o’zini atroflicha chuqur 
o’rganishi, o’z ishidagi yutuq va kamchiliklarni ko’ra olishi kerak. O’z-o’zini o’rganish 
va boshqa kishini anglash uchun ham zarurdir. Boshqalarning yutuqlarni 
o’rganmay, o’zini boshqalar bilan qiyos qilmay turib, o’zini shaxs sifatida o’rganish 
mumkin emas. O’zini anglash, o’zini baholash xususiyati boshqa kishilar bilan 
munosabat jarayonida, birgalikdagi faoliyat vaqtida tarkib topadi. 
K.D Ushinskiy o’z-o’zini tarbiyalash orqali quyidagilarga erishilishini ta’kidlab 
o’tgan: 1) xotirjamlik; 2) so’zda ishonch va tug’rilikka; 3) xatti-harakatga mulohaza 
bilan yondashish; 4) qat’iylik; 5) o’zi haqida sababsiz biror og’iz gapirmaslik; 6) lozim 
narsalardangina foydalanish; 7) har kuni kechasi o’ziga o’zi hisobot berish. 8) biror 
marotaba maqtanmaslik. 
O’z-o’zini tarbiyalash o’z faoliyatini tahlil qilishdan va o’z shaxsini 
takomillashtirishdan boshlanadi. O’qituvchi o’z ustida ishlashi, o’z-o’zini 
tarbiyalashda quyidagi usullardan foydalanadi: 
O‘z–o‘zini bilish jarayoni o‘qituvchining pedagogik mahorati doirasida 
ma’lumotlarni qayd qilish darajasida kechadi, bunda refleksiyaning passiv shakli 
ustuvorlik qiladi. O‘qituvchi pedagogik faoliyatida yuzaga kelayotgan turli 
qiyinchiliklar va muammolarning sabablarini, erishilayotgan yutuqlar va natijalarni 
shunchaki qayd qilib boradi. 

---

O‘z-o‘zini anglash jarayoni o‘qituvchining o‘z faoliyati va unda o‘ziga nisbatan 
«metapozitsiya» (noaniq pozitsiyada)da turib, o‘ziga tashqaridan qarash, o‘zini 
kuzatish malakasini ko‘zda tutadi. Bunda, interiorizatsiya (tashqi omillarning ichki 
omillarga o‘tishi) hodisasi amalga oshadi, kasbiy qiyinchiliklarning kelib chiqish 
sabablari rasmiylashtiriladi; faoliyatdan ko‘zlanadigan asosiy maqsad aniqlanadi, 
refleksiv – «MEN» shakllanadi. Bu o‘qituvchining dolzarb rivojlanish zonasi bilan 
bog‘liq.
O‘z-o‘zini aniqlashtirish jarayonida boshlang‘ich daraja kasbiy ehtiyojlarni 
hisobga olib belgilanadi va jadal imkoniyatlar asosida faoliyat rejalashtiriladi. 
Strategik, taktik va tezkor vazifalar shakllantiriladi. Haqiqiy «MEN» va ideal «MEN» 
nisbatlanadi. Bu o‘qituvchining eng yaqin rivojlanish darajasi bilan bog‘liq.
O‘z-o‘zini rivojlantirish jarayonida o‘qituvchining kasbiy faoliyati davomida 
takomillashtirilgan pedagogik mahorati, refleksiyalangan (ya’ni avval foydalanilgan 
va ularning samaradorligini baholash natijasida tobora optimal bo‘lib chiqqan 
metodlar) harakat usullari va metodlarining o‘sishi sodir bo‘ladi. 
O‘z – o‘zini nazorat qilish o‘qituvchi pedagogik faoliyati jarayonida nazariy va 
amaliy tajribalar asosida, o‘z – o‘zini kasbiy jihatdan nazorat qilib, pedagogik 
mahoratini yanada takomillashtirib borishning ikkinchi shakli boshlanishini 
nazarda tutadi.