Maxsus psixologiya oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya tiflopsixologiya toshkent 2013

I bo'lim. OLIGOFRENOPSIXOLOGIYA
I bob. OLIGOFRENOPSIXOLOGIYA FANINING
UM UM IY MASALALARI
1.1. Aqli zaif bolalar psixologiyasi fanining predmeti, maqsadi,
vazifalari va uslublari
«Psixologiya, — degan edi L.S. Vigotskiy1, — birinchidan, konk- 
ret, amaliy bo‘lib — ta’lim va tarbiya, bolaning rivojlanishi, mehnat 
faoliyati haqidagi fan bo‘lmog‘i lozim. Faqat shu vazifagina psixo- 
logiyani tirik va kerakli fanga aylantirishi mumkin». Psixologiya 
umuman ruhiyatning, xususan inson ruhiyatining namoyon bo'lishi, 
rivojlanishini o‘rganuvchi sohadir. Psixologiya ongli subyekt — in­
sonning ichki dunyosini o‘rganadi.
Psixologiya atamasi «psixe» — qalb, «logos» — o‘qish, so‘z 
ma’nosini bildiradi. Ammo bu qisqa jum la inson ruhiyati haqida 
yetarli ma’lumot bermaydi. Psixologiya fanining mavzu bahsini 
ruhiyatni to‘laroq tasavvur qilish uchun ruhiy jarayonlarning ke- 
chish mohiyatini, ichki kechinmalarning (sezgilar, fikrlar, hissiyot- 
lar) namoyon bo‘lish qonuniyatlarini tushunish lozim. Shu o‘rinda 
kishilik jamiyatining tarixiy taraqqiyoti davomida psixologiya so­
hasida erishilgan yutuqlarni eslab o'tish joizdir.
Sharq mutafakkiri Abu Ali ibn Sino birinchi bo‘lib, psixik funk- 
siyalar miyadagi ma’lum markazlar faoliyatiga bog‘liq degan fikrni 
ilgari surdi va uni ilmiy isbotlashga urindi. Uning fikricha, jonivor- 
lar va insonlar o‘simliklar dunyosidan farqli o‘laroq, tashqi ta ’sir 
kuchlarini hissiy idrok etish qobiliyatiga ega. Bu qobiliyat uch xil 
kuch orqali namoyon bo'ladi: tanani harakatga keltiruvchi, harakat- 
lantiruvchi kuch, umumiy kuch (u ko'rish, eshitish, his etish, ta’m 
va hid bilish faoliyati bilan bog'liq) va aql kuchi (unga xayolot, 
xotira va aql-idrok kiradi). Mana shu kuchlarning har biri miya­
ning ma’lum qismi bilan bog'liq hamda bosh miya biron qismining 
kasallanishi u bilan bog'liq, kuch faoliyatining ishdan chiqishiga 
sabab bo'ladi.