Мцяллифдян

Şampanlaşma,  ikinci  qıcqırma  zamamı  və  sonrakı  yetiĢmə 

dövründə baĢ verən fermentativ, kimyəvi, fiziki-kimyəvi proseslər 

nəticəsində Ģərabın karbon qazı ilə doydurulmasıdır. ġampanlaĢma 

hermetik  bağlı  qablarda  aparılır  (butulka,  yaxud  iri  həcmli 

rezervuarlarda). 

Beləliklə,  Ģampan  Ģərabları  oynaq  Ģərablar  olmaqla,  Ģipuci  və 

qazlaĢdırılmıĢ Ģərablardan fərqlənir. Çunki, Ģampanda olan karbon 

qazı  ikinci  qıcqırma  nəticəsində  əmələ  gəlir.  QazlaĢdırılmıĢ  və 

Ģipuci Ģərablar isə suni yolla qazlaĢdırılır. Ġkinci qıcqırma aparmaq 

üçün  turĢ  Ģampan  materialına  təmiz  Ģəkər  (çurundur  Ģəkəri) 

vurulur.  Əlavə  olunan  Ģəkərin  miqdarı  aĢağıdakı  formulla 

hesablanır: 

 

X=

T

T

T

T

B

R

B

P

Q









05

,

4

247

,

0

247

,

0

. 

 

Burada:  X  –  1ℓ  ĢampanlaĢan  Ģərab  üçün  lazım  olan  Ģəkərin 

hesablanmıĢ miqdarı, qramla; 

---

 

~ 418 ~ 

 

 Q - 1ℓ Ģəraba görə karbon qazının miqdarı, litrlə; 

0,247 – 1q Ģəkər parçalananda əmələ gələn karbon   

        qazı, litrlə; 

R

T

 – temperaturda yaranan təzyiq; 

B

T

 – Ģərabın CO

2

-nı udma xüsusiyyəti (həmin t-da). 

 

Lakin istehsalatda Ģəkərin adi qaydada müəyyən olunmuĢ doza-

sından istifadə olunur. Həmin doza göstərilən formulla hesablanan 

miqdardan  bir  qədər  yüksəkdir.  Məsələn,  Abrau-Dyurso  Ģampan 

zavodunda  10

0

C  temperaturda  butulkada  5  atm  təzyiq  yaratmaq 

üçün  ĢampanlaĢan  Ģəraba  22  q/dm

3

  Ģəkər  vururlar.  Halbuki, 

yuxarıdakı  formulla  hesablandıqda  bu  miqdar  19,2  q/dm

3

  təĢkil 

edir. 

Müəyyən  olunmuĢdur  ki,  spirt,  Ģəkər  və  ekstrakt  maddələrinin 

miqdarı artdıqca Ģərabın karbon qazını udma əmsalı aĢağı duĢur. 

ġampan  Ģərablarının  keyfiyyəti  aĢağıdakı  uç  amillə  müəyyən 

olunur: 

1. PartlayıĢ yaratması. 

2. Oynaqlıq xüsusiyyəti. 

3. Köpuk əmələ gətirməsi. 

 

1.  Partlayış  –  Ģampan  və  ya  qazlaĢdırılmıĢ  Ģərab  butulkasını 

açan  zaman  müĢahidə  olunan  özünəməxsus  səsdir.  Səsin  inten-

sivliyi,  butulkada  olan  qaz  kamerasının  həcmi  və  karbon  qazının 

təzyiqinin böyüklüyü ilə müəyyən olunur. Təzyiq və qaz kamerası 

nə  qədər  böyük  olarsa,  səs  bir  o  qədər  intensiv  çıxmaqla,  tıxac 

enerjili atılır. 

Butulkanı açan kimi (Ģampan,  yaxud qazlaĢdırılmıĢ Ģərablarda) 

partlayıĢla  qazla  Ģərab  arasındakı  tarazlıq  kəskin  dəyiĢir.  Ġlk  anda 

qaz  çıxır.  Ondan  sonra  uzun  oynaqlıq  kəskin  qısalır  və  Ģərab  tez-

liklə  «ölü»  hala  keçir.  Bu  halda  həm  də  köpüklənmə  xüsusiyyəti 

azalır. 

PartlayıĢ  hadisəsi  Ģərabın  karbon  qazı  ilə  doymasından  asılı 

deyildir. Bu məsələ həm Ģampan, həm də qazlaĢdırılmıĢ Ģərablarda 

eynidir. 

---

 

~ 419 ~