Media va axborot savodxonligi pedagogik innovatsiyalar, professional
Yüklə 5,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. Matnlarni tahlil qilish. Axborotlar manbayi
- Interpretasiya
|
Qidiruv tizimi turlari
Qidiruv tizimlarini bir qancha belgilariga ko‘ra turlarga ajratish mumkin. Quyidagi belgilar misol sifatida tanlangandir. Yangi qidiruv tizimini yaratishda ushbu belgilarning hammasini olish shart emas. Axborotlar turi Turli xil qidiruv tizimlari turli xil axborot turlarini qidira oladi. Avvaliga umumiy qilib maʼlumotlar turini ko‘rsatish mumkin, masalan, matn, tasvir, videotasvir, audiofayl va boshqalar. Natijalar ham ushbu turlarga bog‘liq holda tartibga solinadi. Matn qidirilganda natija sifatida ushbu matndan kalit so‘z qatnashgan bir qism ko‘rsatiladi. 2. Matnlarni tahlil qilish. Axborotlar manbayi Klassifikasiyaning yana bir turi bu qidiruv tizimi topgan axborotning manbayi hisoblanadi. Ko‘pincha qidiruv tizimining nomi axborotlarni qaysi manbadan qidirishini ko‘rsatadi. • Web qidiruv tizimi - WWWdan maʼlumot qidiradi; • Usenet qidiruv tizimi - butun dunyoga taqsimlangan munozaralar mediumi (vositasi) hisoblanadigan Usenetdan maʼlumot qidiradi; • Intranet qidiruv tizimi - alohida tashkilotning ichki tarmog‘idagi kompyuterlar- dan maʼlumot qidiradi; • Desktop qidiruv tizimi - alohida kompyuterning maʼlumotlar bazasidan maʼlumot qidiradigan dastur; 179 Amalga oshirish usuli • Indeksga asoslangan qidiruv tizimi — hozirda eng muhim tizim. Bu tizim tegishli maʼlumotlarni topib, indeks yaratadi. Indeks shunday bir strukturaki, bunda saqlangan maʼlumotlar keyingi qidiruv vaqtida ham qo‘llaniladi. Lekin bu tizimda indeksni yangilab turish va saqlash muammoli bo‘lsa ham, qidiruv jarayoni tez ekanligi bu tizimning ustunligidir. Bu strukturani ko‘pincha invers indeks deb ham atashadi. • Meta qidiruv tizimi — qidiruv so‘rovnomasini bir vaqtning o‘zida bir necha indeksga asoslangan qidiruv tizimlariga jo‘natadi va natijani turli kombinasiyada ko‘rsatadi. Ustunlik tomoni — ko‘p miqdorda maʼlumotlar topishi va implementasiya jarayoni osonroqligidir. Ushbu qidiruv tizimi kam uchraydigan maʼlumotlarni qidirishda yaxshi hisoblanadi. • Gibrid formadagi qidiruv tizimi — odatda nisbatan kichik indeksga ega, lekin boshqa qidiruv tizimlariga ham so‘rovnoma jo‘natib, natijani kombinasiyalangan tarzda ko‘rsatishi mumkin. Kam uchraydigan maʼlumotlarni qidirishda yaxshi emas. • Guruhlashtirilgan qidiruv tizimi — nisbatan yangi, bunda qidiruv so‘rovnomasi o‘z qidiruv tizimiga ega bir necha kompyuterlarga jo‘natiladi va natija umumlashtiriladi. Markazlashtirilmagani uchun uzilib qolish xavfi yo‘q, ishonchli, lekin markaziy senzura (cheklashlar) qo‘yishning iloji yo‘q. Interpretasiya foydalanuvchining qidiruv so‘rovnmasi qidirsh jarayoni boshlanishidan oldin kerakli qidiruv algoritmiga tushunarli qilib interpretasiya(tarjima) qilinadi. Bu esa o‘z navbatida so‘rov sintaksisini imkon qadar soddaroq qilish va murakkab so‘rovlarni bajarish imkonini yaratishga xizmat qiladi. Ko‘plab qidiruv tizimlari matematik mantiqdagi operasiyalari yordamida turli kalit so‘zlarning mantiqiy birikmasini hosil qila oladi. Natijada esa maʼlum kalit so‘zga ega web-sahifani topish imkoni paydo bo‘ladi. Eng yangi qidiruv tizimi tabiiy tilni tushunadigan qidiruv tizimini bo‘lib, uni semantik qidiruv tizimi deb atashadi. |