Mekdebe çenli çagalarda sözleýiş dilini ösdürmegiň usulyýeti

 
WATAN 
Gözellik keşbine doýmaz didelem,
 
Türkmeniň ak bagty jana-jan Watan, 
“Bitarap ýurt” diýip beýik at alan, 
Türkmeniň ak bagty jana-jan Watan. 
 
Ýürekleň joşguny, ylhamyň başy, 
Ruhy lezzet berer, ýurduň kuýaşy, 
Owaldan ahyrdan göwünleň hoşy, 
Türkmeniň ak bagty jana-jan Watan. 
 
 
 

---

MEKDEBE ÇENLI ÇAGALARDA SÖZLEÝIŞ DILINI ÖSDÜRMEGIŇ USULYÝETI 
132 
Guýyldy hemmeleň paýhas-aňyna, 
Waspyň eýläp ýetme ýokdur soňuna, 
Mertebämiz galdy Arşyň deňine, 
Türkmeniň ak bagty jana-jan Watan. 
 
Arkadagly ýurdum-Türkmenistanym, 
Gülleýär gül açýar bagy-bossanym, 
Giň jahan içinde kalba beslänim, 
Türkmeniň ak bagty jana-jan Watan. 
 
Mermer binalarmyz älemiň nury, 
Şirwan perdä galýar köňülleň tary, 
Beýik maksatlydyr il-güniň bary, 
Türkmeniň ak bagty jana-jan Watan. 
 
 
29.
 
Sapakdan daşary çaganyň sözleýşiniň grammatiki gurluşyny 
ösdürmek boýunça guralýan işler. 
 

 
Sapakdan daşary çaganyň sözleýşiniň grammatiki gurluşyny 
ösdürmek 

 
Çaganyň sözleýşiniň grammatiki gurluşyny ösdürmek boýunça 
guralýan işler 
 
Çagalaryň sözleýşini ösdürmek diňe sapagyň üsti bilen däl-de, 
eýsem, sapakdan daşary hem alnyp barylýar. Sapakdan daşary sözleýşi 
ösdürmek maksatnamadaky esasy wezipeler, şeýle-de öňünden göz 
öňünde tutulan sapaklaryň görnüşi (köpçülikleýin, toparlaýyn, 
aýratynlykda) esasynda meýilleşdirilýär. 

---

MEKDEBE ÇENLI ÇAGALARDA SÖZLEÝIŞ DILINI ÖSDÜRMEGIŇ USULYÝETI 
133 
Köpçülikleýin sapaklar toparyň ähli çagalaryny öz içine alýar 
(gezelenç döwri synlamak, hereketli oýunlar, çagalaryň döredijiligini ýa-
-da tomaşalary synlamak). Beýleki işler toparlaýyn geçirilýär (toparlary 
gezekleşdirmek bilen). Çagalar bilen ýekelikdäki işler hem göz öňüne 
tutulmalydyr (goşgy, matal ýatlamak we ş.m). Günüň dowamynda 
geçirilmeli işiň görnüşini (köpçülikleýin, toparlaýyn, ýekelikde) 
terbiýeçiniň özi kesgitlemeli). 
Çaganyň sözleýşiniň grammatiki gurluşyny kämilleşdirmek işi 
yzygiderlilikde alnyp barylmalydyr. Çaganyň sözleýşine diňe bir sapak 
wagtdan bolman, eýsem onuň gündelik durmuşynda-da gözegçilik edip 
durmaly. Sapakdan daşary wagtda hem çagalaryň goýberýän grammatiki 
ýalňyşlyklary düzedilip durulmaly. Terbiýeçi goýberlen ýalňyşy 
gaýtalaman, onuň dogry görnüşini aýtmaly. Käwagytlar ata-eneleriň 
ýalňyş sözleýşi çaganyň sözleýşine täsir edýär. Şeýle ýagdaýda terbiýeçi 
olar bilen gürleşip, edilýän talabyň dogrudygyny düşündirmeli. 
Çagalar atlary (suratdaky pretmetleriň atlaryny) birlik-köplük sanda 
üýtgedip aýdýarlar. Terbiýeçi ilki bilen pretmediň we köp pretmediň 
nähili atlandyrylýandygyny düşündirýär. Soňra terbiýeçi bilen pretmediň 
adyny aýdýar ýa-da suratyny görkezýär, çagalar ony köplük sanda 
aýdýarlar. Atlary (pradmet suratlary) kemlik-söýgülilik derejede üýtgedip 
aýydýarlar. Terbiýeçi ilki bilen pretmeti (uly almany-kiçi almany) 
görkezýär. Soňra uly-kiçi pretmeti nähili atlandyrmalydygyny 
düşündirýär. Çagalar terbiýeçiniňki ýaly edip beýleki sözleri (atlary 
kemlik-söýgülilik derejede üýtgedip) aýdýarlar. Atlary ýöňkemede (birlik 
we köplük sanda) üýtgedip aýdýarlar. Ilki bilen çagalar terbiýeçiniň 
nusgasy, soňra bolsa ýatdan özleri ütýgedip aýdýarlar.