Menejmentning tadqiqot usullari
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
– muqobilliklarni oddiy sabab-oqibatli baholash uchun nihoyatda murakkab bo‘lgan vaziyatlarda ob’ektiv qarorlarni qabul qilish imkonini beradigan modellarni ishlab chiqish usulidir. Tadqiq etilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarning ko‘plab modellari shunchalik murakkabligiga, ya’ni ko‘pincha kompyutersiz uddalab bo‘lmasligiga qaramay, modellashtirish konsepsiyasi oddiy hisoblanadi. Shennon ta’rifiga ko‘ra, «model – bu ob’ekt, tizim yoki g‘oyani, butunlikning o‘zidan farq qiluvchi birorta shaklda tasvirlashdir». Tashkilotning sxemasi, masalan, uning tuzilishini ifodalovchi modelning o‘zi. Haqiqiy hayotiy vaziyatni soddalashtirish, unga nisbatan qo‘llanayotgan modelning asosiy tavsifi deb hisoblanishi mumkin. Model uning shakli kamroq darajada murakkab bo‘lgani, unda ishga taalluqli bo‘lmagan ma’lumotlar yo‘q qilinishi sababli rahbarning, uning oldida vujudga kelayotgan muammolarni bartaraf qilish qobiliyatini oshiradi. Yozilgan vaziyat, ushbu ma’noda olinganda, o‘zida haqiqiy hayotiy vaziyatning modelini ifodalaydi. Haqiqiy olam bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zaro harakatlanishga urinishlar o‘rniga modeldan foydalanish qator sabablar bilan tushuntiriladi: ko‘plab tashkiliy vaziyatlarning murakkabligi: tashkilotning haqiqiy olami nihoyatda murakkab va aniq muammoga taalluqli o‘zgaruvchilarning haqiqiy soni har qanday insonning imkoniyatlaridan ancha ko‘p ekanligi sababli, uni faqat, haqiqiy hayotni modellashtirish yordamida soddalashtirish orqali tushunish mumkin; haqiqiy hayotda eksperimentlar olib borish bilan bog‘langan qiyinchiliklar, xususan, katta xarajatlar, shu jumladan moddiy xarajatlarning zarurligi; boshqaruvning kelajakka mo‘ljal olganligi: hali mavjud bo‘lmagan, balki hech qachon paydo bo‘lmaydigan hodisani kuzatish imkoni yo‘q; modellashtirish – 42 hozirgi vaqtda kelajak variantlarini ko‘rish va muqobil qarorlarning potensial oqibatlarini aniqlashning yagona tizimlashtirilgan usulidir. Modellarning turlari va ularni qurish jarayoni. Model – bu tadqiqotchi va uning tadqiqot predmeti o‘rtasida joylashgan tizimdir. Modellarning quyidagi turlari mavjud: Fizik (moddiy) model (bino, uskuna, mashina modeli), matematik (biror-bir jarayon, predmetni tavsiflovchi formulalar, ayniyatlar va tengsizliklar tizimi), mantiqiy (hodisa, jarayon, predmetni tavsiflovchi tushunchalar tizimi), ijtimoiy- iqtisodiy formatsiyalar modellari, tuzilmalar, usullar modellari va hokazolar. Ularning asosiylarini ko‘rib chiqamiz. Fizik model ob’ekt yoki tizimning u yoki bu masshtabda kattalashtirilgan yoki kichraytirilgan tavsifi yordamida tadqiq etiladigan narsani ifodalaydi. SHennon ta’kidlashicha, fizik modelning ajralib turuvchi xususiyati shundaki, u “modellashtiriluvchi butunlik” ko‘rinishiga ega. Fizik modelga misol – muayyan masshtabda bajarilgan zavod chizmasi. Bunday fizik model ko‘z bilan idrok qilishni osonlashtiradi va muayyan uskuna unga ajratilgan maydon chegarasida jismonan joylasha olishi mumkinligini o‘rnatishga yordam beradi. Avtomobilsozlik va aviasozlik korxonalari doim yangi harakatlanish vositalarining ma’lum bir tavsiflarini tekshirish uchun ularning fizik kichraytirilgan nusxalarini tayyorlaydilar. Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarni tavsiflaydigan vaziyatlar, odatda fizik modellar ko‘rinishida tasvirlanmaydi. Analogli model tadqiq etilayotgan ob’ektni – o‘zini haqiqiy ob’ekt kabi tutuvchi, lekin bunday ko‘rinmaydigan analogni ifodalaydi. Analogli modelga misol – korxona tashkiliy tuzilmasining sxemasi. Uni tuzish asnosida, rahbariyat, buyruqlarning o‘tish zanjirlarini hamda alohida shaxslar va ularning faoliyati o‘rtasidagi tobelikni tasavvur qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Analogli model, barcha xodimlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar ro‘yxatini tuzishga qaraganda, yirik tashkilot tuzilishining murakkab o‘zaro aloqalarini ko‘rsatishning birmuncha sodda va samarali usuli bo‘lib hisoblanadi. Shunday 43 qilib, analogli model vaziyatni yoki uning biror-bir elementlarini tasvirlashi mumkin. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|