MəruzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu MÖvzu giRİŞ. Qİda kimyasi fəNNİ, MƏQSƏd və VƏZİFƏLƏRİ

Kolaminfosfatidlər (kefalinlər).
Kolaminfosfatidlərə kefalin adı verilməsi onun ilk 
dəfə olaraq baş beyində aşkar olunması ilə əlaqədardır. Onlara həmçinin 
qaraciyərdə, böyrəkdə, yumurta sarısında və paxlalı bitkilərin meyvəsində rast 
gəlmək olur.
Kolaminfosfatidlərdə 
xolinin 
əvəzinə 
etanolamin 
(və 
ya 
kolamın) 
NH
2
─CH
2
─CH
2
─OH olur.
Kolaminfosfatidlərin nümayəndələri kefalinlərdir. Bunlara 
fosfatidiletanol-aminlər 
də deyilir. Kefalinlərin tərkibində bir mole-
kul qliserinin, iki molekul yağ turşusunun, bir molekul fosfat turşusunun və bir 
molekul da kolaminin qalığı vardır.
α CH
2
OCOR
1
│
β CHOCOR
2
│
O OH CH
3 
│
║
α CH
2
O
── ─
P O CH
2
─
CH
2
─ ─
N CH
3
│
│
OH CH
3 
α-Lesitin 
α CH
2
OCOR
1
│
O OH CH
3 
│
║
β CHO
── ─
P O CH
2
─
CH
2
─ ─
N CH
3
│
│
│
OH CH
3 
α CH
2
OCOR
2
β-Lesitin 

---

28 
Kefalinlər də iki: 
α-
və 
β-
formada olur.
Kefalinlər ağ rəngli bərk maddələrdir, xloroformda, benzolda, petrol efirində, həm 
də lesitinlərdən fərqli olaraq asetonda və etil spirtində həll olur.
Serinfosfatidlər 
də yuxarıdakı fosfatidlərə bənzəyir. Lakin onlardan tərkibində 
azotlu maddə aminturşu serinin (CH
2
OHCHNH
2
COOH) olması ilə fərqlənir. 
Serinfosfatidlərin kimyəvi tərkibi aşağıdakı kimidir: 
Serinfosfatidlərin (və ya fosfatidilserin) tərkibində bir molekul qliserinin, fosfat 
turşusu, serin aminturşusunun qalığı və iki molekul yağ turşusu olur.
Serinfosfatidlərdə sərbəst karboksil qrupu olduğundan turş xassəyə malikdir. 
Təbiətdə tapılmış serinfosfatidlərin tərkibində qliserin qalığında olan birinci 
karbon atomuna stearin, ikinci karbon atomuna isə olein turşusu qalığı birləşmiş 
halda rast gəlinir. 
Lesitinlər, kefalinlər və serinfosfatidlər mübadilə prosesində bir-birinə çevrilə 
bilirlər. Serin karboksizləşərək kolaminə, kolamin isə metilləşərək xolinə 
çevrilirlər. Bu da onlar arasında genetik əlaqənin olmasına sübutdur. Serinfos-
fatidlər heyvanlarda bitkilərə nisbətən çoxdur. Son zamanlar müəyyən edilmişdir 
ki, fosfatidilserin rodopsinlə birləşərək onun hidrofob əhatəsinə şərait yaradır, 
membranda müəyyən vəziyyət almasını təmin edir.