Microsoft Word chingiz aytmatov birinchi muallim lotin ziyouz com doc

* * * 
Urush tugab, g‘alaba kunlari ham yetib keldi. Xalq ozmuncha qora kunlarni boshidan kechirdimi? 
Bolalar maktabga otalarining polevoy sumkalarini ko‘tarishib yugurib ketishardi. Erkaklar qaytib yana 
mehnatga kirishib ketdilar, beva qolgan xotinlar ko‘z yoshi to‘ka-to‘ka, oxiri taqdirga tan berishdi; 
qarindosh-urug‘, aka-ukalarini, erlarini umid bilan zoriqib kutganlar ham ko‘p bo‘ldi. Axir, hamma 
birdan qaytmadi-da. 
Duyshenning holi nima kechganini bilolmay dog‘da yurdim. Ovulimizdan shaharga kelib-ketib 
yurganlar, Duyshen bedarak bo‘lib ketdi, selsovetga shunday qog‘oz kelganmish deyishdi. 
– Kim bilsin, balki o‘lgandir, – deb tusmol ham qilishdi. – Bedarak ketganiga, axir, ozmuncha 
vaqt bo‘ldi-mi... deyishdi. 
«Demak, muallimni qaytib kelmas ekan-da, deb ba’zi-ba’zida xayolimdan o‘tkazib qo‘yardim. 
O‘sha stantsiyada xayrlashganimizdan buyon diydor ko‘rishish nasib bo‘lmabdi-ya...» 
Har zamon-har zamon o‘tmishimni xotirlabmanu, yuragim g‘am-g‘ussaga to‘lib-toshay deb 
qolganini payqamay yuravergan ekanman. 
Qirq oltinchi yili kech kuzakda Tomsk universitetiga ilmiy komandirovkaga jo‘nab ketdim. 
Sibir yerlariga birinchi marta qadam qo‘yishim edi. O‘sha qish oldi kezlarida Sibirning qahri 
kelganu o‘zi g‘amgin ko‘rinardi. Asrlarni ko‘rgan o‘rmonlari derazadan qop-qora devorday tuyuladi. 
O‘rmonlar oralig‘idagi sayhon joylarda mo‘risidan oq tutun burqirab turgan, tomlari qora qishloqchalar 

---

Chingiz Aytmatov. Birinchi muallim (qissa) 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
27
ko‘zga tashlanib turadi. Muz qotgan dalalarga birinchi qor tushganu, havoda qarg‘alar to‘p-to‘p bo‘lib 
qag‘illab parvoz qilib yurishibdi. Osmonning qovog‘i soliq. 
Poezdda vaqtim chog‘ ketyapman. Kupemizdagi hamrohlarimizdan biri frontdan kelgan 
qo‘ltiqtayoqli nogiron yigit harbiy hayotdan qiziq-qiziq voqealar va latifalar aytib kuldirgani-
kuldirgan. Ajoyib-g‘aroyib gaplarga shunday ustaki, beozor askiyalari ham xuddi chinday bo‘lib 
ko‘rinadi, vagondagilarning hammasi uni yaxshi ko‘rib qolishdi. 
Novosibirskdan o‘tganimizda poezdimiz qandaydir raz’ezdda bir minutcha ushlanib qoldi. Men 
deraza yonida haligi yigitning sho‘xligiga qarab kulib turgandim. 
Poezd o‘rnidan qo‘zg‘alib, jadallashdi, stantsiyadagi yakka uy deraza oldidan suzib o‘tganday 
bo‘ldi, strelkachiga ko‘zim tushganda derazadan shartta orqamga tisarildimu, shu zahoti yana oynaga 
yopishib oldim.
Uni, Duyshenni ko‘rib qoldim! U budka yonida qo‘lida bayroqcha tutib turgan edi. Nima 
bo‘lganini o‘zim ham bilmayman. 
– To‘xtating! - deb butun vagonni boshimga ko‘tarib baqirdimu, nima qilishimni bilmay, o‘zimni 
vagon eshigi tomon otdim, shu lahzada ko‘zim stop-kranga tushdi, shartta plombasini uzib oldim. 
Vagonlar bir-biriga urilib, poezd birdan tormozlandi, yana shunday shiddat bilan orqasiga 
tisarildi. Polkalardagi yuklar gumburlab ag‘anab tushdi, idish-tovoqlar shaqirlab ketdi, bolalar bilan 
xotinlarning yig‘isi eshitildi. Kimdir vahimadan ovozi bo‘g‘ilib: 
– Poezd odamni bosib ketibdi! - deb baqirib yubordi. 
Men bo‘lsam vagon zinapoyasidan sakradim, nazarimda jahannamga ag‘anab-tushganday 
bo‘ldim, ko‘zimga hech narsa ko‘rinmay qoldi, aql-hushini yo‘qotgan odamday strelkachining 
budkasiga –Duyshenning yoniga yugurdim. Orqamdan konduktorning hushtagi eshitildi. Vagonlardan 
odamlar sakrab tushib, ular ham orqamdan yugurishdi. 
Bir nafasda poezdning u boshiga borib yetdim. Duyshen ham menga qarab chopib kelyapti. 
– Muallim, jonim Duyshen! – deb baqirdimu, o‘zimni uning bag‘riga otdim. 
Strelkachi menga qarab hayron bo‘lib to‘xtab qoldi. Duyshenning xuddi o‘zginasi, yuz-ko‘zlari 
quyib qo‘yganday, lekin ilgari mo‘ylov qo‘yib yurish odati yo‘q edi, o‘zi ham ancha keksayib qolibdi. 
– Sizga nima bo‘ldi, singlim, nima gap? - deb mehribonlik bilan so‘radi u qozoq tilida. – 
Yanglishdingiz shekilli. Strelkachi Jongazin bo‘laman, otim Beynov. 
– Beynov? 
Alamim zo‘ridan, uyalganimdan dodlab yuborishimga sal qoldi, zo‘rg‘a o‘zimni bosib oldim, yer 
yorilmadi-yu yerga kirmadim.. Nima noma’qulchilik qilib qo‘ydim? Yuzimni qo‘llarim bilan berkitib, 
boshimni xam qildim. Bu kunimdan ko‘ra yer yuta qolsa bo‘lmasmidi meni! Strelkachidan uzr so‘rab, 
xalqdan kechirim so‘rashim kerak edi, men bo‘lsam xuddi tosh qotganday, damim ichimga tushib 
turaveribman. Yugurib kelgan yo‘lovchilar ham nima sababdandir jim turishardi. O‘zim bo‘lsim, hozir 
baqirib rosa so‘kishadi men betamizni, deb kutib turibman. Lekin hech kim miq ham etmadi. Mana shu 
mudhish jimlikdan qandaydir bir xotin: 
– Bechora sho‘ring qurg‘urning ko‘ziga eri, yo ukasiga o‘xshab ko‘ringanda! – dedi. Odamlarga 
jon kirdi: 
– Muncha vahima qilmasa, – deb birov to‘ng‘illab qo‘ydi. 
– Muncha yozg‘irmasangiz, axir, bu kasofat urushda ne-ne kunlar boshimizga tushmayapti 
deysiz...– deb shartta kesib gap qaytardi bir ayol. 
Strelkachi qo‘llarimni yuzimdan olib: 
– Qani yuring, vagoningizga olib borib qo‘yay, sovuqda qoldingiz, - dedi. Shunday deb 
qo‘limdan ushlab oldi. Bir tomonimdan yana bir ofitser ushladi. 
– Yuring, grajdanka, hechqisi yo‘q, xafa bo‘lmang, - dedi. 
Odamlar yo‘l berishdi, meni xuddi dafn marosimidagiday ikki qo‘ltig‘imdan ushlab borishdi. 
Bizlar sekin qadam tashlab oldinda boramiz, qolgan hamma kishilar ketimizdan borishardi. U yoq-bu 

---

Chingiz Aytmatov. Birinchi muallim (qissa)