Microsoft Word chingizxon ziyouz com doc
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com
kutubxonasi 10 qaytargan, urushdan keyin esa halol mehnat qildim va hokazo va hokazo» deydi. Bularning hammasi safsata. Uning hayoti katta bir siyosiy ish qo‘zg‘atish uchun kerak. Tansiqboevga kunini zo‘rg‘a ko‘rib yurgan muallim Quttiboev emas, balki qancha odamlarni turmaga tiqishga yordam beradigan Quttiboev kerakligini u sho‘rlik qayoqdan bilsin. Mamlakatning kunjak-kunjaklarida yashirinib olgan davlat dushmanlarini birin-ketin nobud qilishda Quttiboev ish berishi mumkin. Davlat manfaatlaridan ustun turadigan hech narsa yo‘q. Ba’zi birovlar odamlarning hayoti ustun turadi, deb o‘ylashadi. Bu tentaklik. Davlat shunday o‘choqki, unda faqat odamlar yonishi kerak. Aks holda bu o‘choq o‘chib qoladi, shundan keyin uning keragi bo‘lmaydi, lekin xuddi shu odamlarning o‘zlari davlatsiz yashay olishmaydi. Ular o‘zlarini o‘zlari yoqadilar. Go‘laxlar esa o‘tin yetkazib berishlari shart. Azaldan shunday. Tansiqboev o‘z fikrini darrov o‘qib oladigan xotinining yonida o‘tirgan bo‘lsa ham, umumiy suhbatga aralashib atrofdagilarning so‘zlarini ma’qullab turdi. Shu bilan birga partiya maktabida miyasiga quyilgan klassik ta’limotlarni eslab faylasufona fikr yuritar va odam bolasining naqadar murakkab xilqat ekanligiga ich-ichidan tahsinlar o‘qir edi. Mana, masalan, uning o‘zi mehmondorchilikda o‘tiribdi, uning fikri-zikri ulfatchilik qilishda deb o‘ylash mumkin, aslida esa boshqa narsa haqida xayol surib o‘tiribdi. Uning nimalarni mo‘ljalga olayotganini, qanday rejalar tuzayotganini kim aytib bera oladi deysiz. Jimgina ulfatchilik qilayotgan odamning miyasida ulkan tadbirlar rejasi yetilayotganini hozircha hech kim bilishga qodir emas edi, vaqti kelib bu rejalar amalga oshsa bormi, odamlarni Tansiqboev o‘z oldida, o‘zi orqali esa Xudoday qudratli hokimiyat oldida tiz cho‘kib o‘rmalashga majbur qiladi. Qudratli hokimiyatning hammani dahshatga soladigan shoh supasiga olib chiqadigan ko‘pdan-ko‘p zinalaridan biri Tansiqboevning o‘zi edi, lekin bu pog‘onalarning son-sanoqsiz emasligini u yaxshi bilar edi. Tansiqboev shular haqida o‘ylar ekan, tansiq taomni ko‘rganday yoki jinsiy aloqa oldidan jazavasi qo‘ziganday jismonan rohatu faraq topar edi. Tansiqboev har bir qadah ko‘targan sari tomirlarida qon tobora ko‘proq jo‘shga kirib, rejalarini tezlashtirishga undadi, lekin o‘zini sal bosib olishga harakat qilgan bo‘lsa ham mo‘ljallarini ertagayoq amalga oshira boshlashga qaror qildi. Tansiqboev mo‘ljalga olingan ishning ikir-chikirlarini taroziga solar ekan, maqsadlarining puxtaligidan, rejalarining mantiqiyligidan qoniqish hosil qildi. Shunday bo‘lsa ham nimalardir yetishmayotganday, qandaydir dalillar, jinoyat belgilari ishga solinmayotganday, yetarlicha mag‘zi chaqilmaganday, yana ba’zi bir jihatlarini oxirigacha yaxshilab o‘ylab ko‘rish kerakday tuyulaverdi. Masalan, aytaylik, Quttiboev manqurt haqida nimalarnidir yozgan. Bu yozuvlarda qandaydir sir bo‘lishi mumkin. Manqurt! Aql hushidan judo qilingan manqurt o‘zining onasini o‘ldirib qo‘yadi. Ha. Bu albatta qadimiy afsona, lekin bu afsonani tilga olar ekan, Quttiboev nimalarni nazarda tutdi ekan? Bo‘lmasa bu rivoyatni nega bunchalik hafsala bilan ipidan ignasigacha yozadi? Ha, manqurt, manqurt... Bunda nimadir bo‘lishi kerak, agar majoziy ma’noda bo‘lsa nimalarni nazarda tutdi ekan? Eng muhimi Quttiboev o‘zining g‘alamislik maqsadlarida manqurt tarixidan qanday qilib, qanday shaklda foydalanmoqchi bo‘lgan? Tansiqboev manqurt haqidagi afsonada mafkuraviy tomondan qandaydir shubhali jihatlarni elas-elas payqaganday bo‘lsa ham jinoyatni Quttiboevning bo‘yniga qo‘yish uchun hali to‘la ishonchga ega emas edi. Bordi-yu bu afsonani, ko‘p hollarda bo‘lgani kabi, xalqqa qarshi qaratilgan afsona deb e’lon qilib turib, uni shundan so‘ng javobgarlikka tortsa, nima bo‘larkin? Biroq buning uchun esa Tansiqboevda vakolat, bilim yetishmas edi, — buni u yaxshi tushunar edi, qandaydir olimni yordamga chaqirishga to‘g‘ri keladiganga o‘xshaydi, Aytaylik, burjua millatchilarini fosh qilish masalasi (bugungi ziyofat ana shu munosabat bilan uyushtirilgan) xuddi shu yo‘l bilan hal qilinar edi. Bir guruh shubhali kishilar fosh etiladi, shundan so‘ng bilag‘on olimlar boshqa bir olimlarga gij-gijlanadi va ularni millatchilikda, stalincha sotsialistik davrimizga zid o‘laroq o‘tmishni ideallashtirib madh etishda ayblashadi va tegirmonning kechayu-kunduz to‘xtovsiz ishga tushishi uchun shuning o‘zi yetarli edi. Har holda Quttiboevning manqurt tarixini bunchalik sinchkovlik bilan yozishida bir gap bo‘lmasligi mumkin emas. Quttiboevning har bir so‘zini diqqat bilan yana bir karra o‘qib ma’nosini chaqish kerak, bordi-yu zig‘irttay ilinadigan joyi bo‘lsa bas, afsona haqidagi yozuvni |