Microsoft Word chingizxon ziyouz com doc
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com
kutubxonasi 38 o‘lim topish va odam bolasi topolmaydigan qilib dafn etilishi uchun O’rdasiga qaytdi. * * * Bu tomonlarda poezdlar g‘arbdan sharqqa va sharqdan g‘arbga qatnagani-qatnagan... 1953 yil fevral oyining o‘rtalarida Sario‘zak dashtlari orqali sharqdan g‘arbga qatnaydigan yo‘lovchi poezdlar orasida bosh tomoniga maxsus vagon qo‘shilgan bir poezd bor edi. Yuk vagonining shundaygina orqasidagi nomersiz bu vagon tashqi ko‘rinishidan boshqa vagonlardan hecham farq qilmas edi, faqat tashqaridan shunday edi — aslida maxsus vagonning bir qismi pochta bo‘limi, ikkinchi qismi esa pochta blokidan mahkamlab ajratib qo‘yilgan edi, vagonning ana shu qismi davlat xavfsizlik organlari uchun alohida ahamiyatga ega bo‘lgan kishilarni yo‘lda tergov qilishga mo‘ljallangan xos xona vazifasini o‘tar edi. Qozog‘iston Davlat xavfsizligi komiteti operativ organlaridan birining katta tergovchisi Tansiqboev qo‘zg‘atgan jinoiy ish yuzasidan qamoqqa olingan Abutalip Quttiboev ana shu xonada ketayotgan edi. Uni Tansiqboevning o‘zi hamda bir to‘p soqchilar boshqa jinoyatchilar bilan yuzlashtirish uchun ehtiyotkorlik bilan olib ketishayotgan edi. Tansiqboev ko‘zlagan maqsadi yo‘lida charchash nima ekanini bilmas ekan — Quttiboevni poezdda ham so‘roq qilib bordi. Tansiqboevning vazifasi noma’lum bir holatda fashistlar asirligidan qochib Yugoslaviyaga borib qolgan va u yerda bo‘lajak yugoslav revizionistlar bilangina emas, balki Angliya razvedkasi bilan ham bevosita muloqot qilib turgan kishilardan iborat dushmanlarning maxsus xizmatlari tomonidan amalga oshirilgan qo‘poruvchilik tarmoqlarini qadam-baqadam ochib tashlashdan iborat edi. Sovet hokimiyatining xorijiy razvedkaga yollangan va jinoyat muddati tugaguncha yashirinib yurgan dushmanlarini tinimsiz so‘roq qilish, ma’lumotlarni, bevosita va bilvosita dalillarni qiyoslash yo‘li bilan fosh qilish zarur edi; tergov ishining tantana qilishi, ya’ni aybdorlarning o‘z ayblarini to‘la tan olishlari hamda qilgan ishlariga pushaymon bo‘lishlari ayniqsa muhim edi. Bu ishga zamin tayyorlangan edi — so‘roqlar jarayonida Abutalip Quttiboev Yugoslaviyada jang qilgan sobiq asirlardan o‘nga yaqinining nomini tilga oldi, tekshirish oqibatida asirda bo‘lganlarning ko‘pchiligi mamlakatning turli burchaklarida sog‘-salomat yashab turganligi aniqlandi. Bu odamlar qamoqqa olindi va ular ham o‘z navbatida so‘roq paytlarida yana ko‘p kishilarning nomlarini tilga olishdi, shunday qilib, Yugoslaviyaga sotilganlarning ro‘yxati yanada to‘ldirildi. Bir so‘z bilan aytganda, ish yangi kishilarni o‘z qa’riga tortdi va dushman unsurlarni fosh etishda oldindan ko‘rilgan tadbirlar hech qachon zarar yetkazmaydi degan printsipga amal qiladigan do‘kaylarning marhamati ila ish endi jiddiy bosqichga yetdi. Yugoslaviya kompartiyasi bilan xalqaro maydonda ro‘y berayotgan ixtilof sharoitida, Titoga Stalinning o‘zi mafkuraviy la’nat o‘qiyotgan bir vaziyatda bu ish muvaffaqiyatli chiqadigan bo‘lsa, hammaning oshig‘i olchi bo‘ladi, shu protsessning tashabbuskori bo‘lgan Tansiqboevgina emas, balki uning boshqa shaharlardagi ko‘pgina hamkasblari ham katta «hosil» olishadi, bu ishdan hamma manfaatdor bo‘lishining sababi ana shunda edi — Hammalari vaziyatdan foydalanib yuqoriroq amalga minib olish niyatida edilar. Shu maqsadda ular kelishib harakat qilar edilar. Shuning uchun bo‘lsa kerak oblast markazlari hisoblangan Chkalov (sobiq Orenburg) Kuybishev, Saratov shaharlarida yuzlashtirish uchun va chaparasta so‘roqqa tutish uchun Abutalip Quttiboevni olib kelayotgan Tansiqboevni sabrsizlik bilan kutar edilar. Tansiqboev vaqtni qo‘ldan boy bermas, sur’at bilan, shiddat bilan ishlashni xush ko‘rar edi. Tansiqboev tergov qilayotgan odamga qamoq joyidan olib chiqilganligi qanday ta’sir etganiga, g‘izillab borayotgan vagonning panjarasidan mahbusning stantsiyalar yonidagi shahar-ovullarga qanchalik alam bilan boqayotganiga ham ahamiyat berdi. Tansiqboev Quttiboevning qalbida tug‘yon urgan hisni tushundi va mumkin qadar ishonchli bir ohangda unga yomonlik istamasligini uqtirmoqchi bo‘ldi, uning taxminicha Quttiboevning aybi u qadar katta emas emish, mamlakatda favqulodda vaziyat ro‘y berganda maxsus xizmatlar tomonidan rezerv sifatida tashkil qilingan josuslik tarmog‘ining rahbari — rezidenti u, ya’ni Abutalip Quttiboev emasligi aniq emish va agar Quttiboev josuslikning boshlig‘i — rezindentini topishda tergovga yordam bersa va eng muhimi, yuzlashtirgan chog‘da buni ochib tashlasa, qat’iy isbot qila olsa, u o‘zining gunohini kamaytirgan bo‘lur emish. Aybini yengillashtirar |