Microsoft Word chingizxon ziyouz com doc
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com
kutubxonasi 41 ozodlikdan mahrum qilinadi. Boshqacha bo‘lishi ham mumkin emas. Tuzoqqa ilinganlar yaxshi bilishar edi. Aybdor ham, jazolanuvchi ham, ayblovchi (jazokor) ham shuni yaxshi bilishar ediki, «Sovet tuzumiga qarshi ish ko‘rgan» degan ko‘pqirrali ayb kimga qo‘yilmasin jazolovchi hamma vaqt haq bo‘lib chiqar, bugina emas, dushmanlarni tag-tomiri bilan yo‘qotish uchun har qanday vositalarni ishga solishga yo‘l ochib berar edi, ayblanuvchi esa boshqacha maslakdagilarni qirib-yanchib tashlaydigan jazo tegirmoniga solingandan keyin qilmagan gunohlarni qildim deb imzo chekishdan o‘zga najot topa olmas edi. Xuddi shunday bo‘lib chiqdi. Poezd Sario‘zak dashtida g‘izillab borar, do‘ngalaklar tinim bilmay o‘z o‘qi atrofida girdikapalak edi. Tansiqboev va uning tergovidagi aybdor bir vagonda borishar edi, ikkalasi bir ishni hamkorlikda, lekin har kim o‘z bilganicha ijro etishar edi — yashirinib olgan navbatdagi mafkuraviy g‘animlarni fosh etishlari kerak edi, sotsializmni bunday kurashsiz tasavvur ham qilib bo‘lmaydi, aks holda bu yangi tuzum o‘z-o‘zidan yo‘q bo‘lib ketadi, ommaning ongidan bug‘lanib uchib ketadi. Ana shuning uchun ham kim bilandir kurashmoq, kimnidir fosh qilib, kimningdir kulini ko‘kka sovurmoq taqozo qilinadi. Poezd sharaq-shuruq qilib ketayotir. Abutalip nochor-noiloj ekaniga ko‘zi yetgach, kulfat- mushkulot peshanada bor ekan deb taqdiri azalga tan berishga majbur bo‘ldi. Endi balo-qazoga ko‘nikib ham qoldi — dastlabki paytlarda qanchalik kuyib-pishib, jini qo‘zib hammasini inkor etgan bo‘lsa, endi aksincha, butunlay umidsizlikka tushib barchasiga itoatkorona ko‘nikib qoldi. Abutalip shunday xulosaga keldi: bordiyu onadan qaytadan tug‘ilgan taqdirda ham Tansiqboev bo‘lmasa inson qiyofasini yo‘qotgan boshqa bir azozilning qo‘liga tushishi turgan gap. Ana shu kuch urushdan ham dahshatli, asirda bo‘lishdan ham qo‘rqinchli edi, chunki bu bitmas-tuganmas yovuzlik, ehtimol, dunyo yaratilgandan buyon kelayotgan ofat edi. Ehtimol, Quttiboev muallim, oddiy maktab muallimi yer yuzida odam paydo bo‘lgunga qadar cheksiz koinot bo‘shliqlarida uzoq vaqt ishsiz yuraverish joniga tekkan shaytoni lainning qo‘liga tushgan odamlardan biri bo‘lgandir; odam yer yuzidagi barcha maxluqlar orasida birinchi bo‘lib iblis bilan til topishgan, o‘shandan buyon yovuzlik ketidan yovuzlik qilib kelmoqda. Ha, faqat insongina yovuzlik desa o‘zini tomdan tashlaydi. Shu ma’noda Tansiqboev Abutalip uchun iblisning o‘zi edi. Shuning uchun ikkalasi bir poezdda, bir vagonda, favqulodda muhim bir ish yuzasidan yonma-yon ketishyapti. Bekatlarda Tansiqboevning tanish-bilishlari, xizmatdoshlari poezd to‘xtadi deguncha kutib olish bahonasida yegulik-ichgulik ko‘tarib kelib yotishdi, Abutalip esa bundan ich-ichidan xursand bo‘lar edi — ichsin yesin, kayfini sursin, shunda so‘roq uchun vaqt kamroq qoladi. Qizilo‘rda vokzalida xizmatdoshlari, ayniqsa, quchoq yozib kutib olishdi — usti oq choyshab bilan yopilgan katta laganni vagonga olib kirishdi. Vagon dahlizida turgan soqchilar laganni qabul qilib olishar ekan, bittasi sekingina pichirlab qo‘ydi: «Qazi, qovurg‘a! hidini qara! Shaharda bunaqasini topib bo‘psan. Ming qilsa ham dasht-da!». Temir panjarali derazaning bir chetidan Tansiqboevning shinelini yelkasiga tashlab do‘stlar bilan xayrlashish uchun perronga chiqqani ko‘rinib turdi. Kiyimiga sig‘maydigan semiz, hammasi birday baqaloq, qorako‘l telpak kiyib olishgan, yuzlaridan qon tomadigan zobitlar yarim doira shaklida turib olishgan, qo‘llari bilan imo-ishora qilib, xa-xalab kulishadi. Ehtimol yangi latifalar aytishayotgandir, og‘izlaridan chiqqan nafaslari oppoq bug‘ bo‘lib taraladi, oyoqlari ostida qor g‘ichirlaydi. Sergak militsiya oldida tirik jon o‘tib bo‘pti — poezdning bosh tomonidagi maxsus vagonning yonida Tansiqboevchi militsionerlar dunyoda ulardan baxtli kishi yo‘qday kulib-yashnab turishibdi, ularning yonginasida avaxta kupeda o‘z qo‘llari bilan turmaga tiqishgan bir bechora, o‘g‘rimi, zulmkormi, qotilmi bo‘lsa ham mayli edi-ya, halolu pok, insofli, vijdonli bir kishi urush oloviyu asirlik zulmini ko‘rgan, o‘z farzandlariyu xotiniga bo‘lgan muhabbatidan boshqa hech vaqosi yo‘q, hayotning bosh mazmunini ana shu ayolmandlikka e’timodda deb bilgan xoksor muallim azobu uqubatdan joni qiynalayotgani bilan hemirilik ishlari yo‘q edi. Ular xuddi ana shunday dunyoda biron bir firqaga kirmagan, shuning uchun ham ont-qasam ichmagan va tavba-tazarru qilmagan kishini go‘yo mehnatkash xalqning baxtiyor yashashi uchun zindonga tiqishlari kerak edi. |