Microsoft Word etno kitab son srift 12

ETNOPSİXOLOGİYA 
45 
1.7. Mədəniyyət və şəxsiyyət konsepsiyası 
Şəxsiyyətin formalaşması mədəniyyət daxilində baş verən 
sosial-psixoloji prosesdir. Etnopsixologiyada “Mədəniyyət və 
şəxsiyyət” konsepsiyasının tərəfdarlarını maraqlandıran əsas 
məsələ şəxsiyyətin mədəniyyət daxilində inkişafı məsələsinin 
öyrənilməsidir. Uşaq etnik xüsusiyyətləri necə mənimsəyir? Bu 
suallara dolğun cavab axtarışı etnopsixologiya və kulturoantro-
pologiyanın təkində yeni bir elmi istiqamətin differensiasiya 
olunaraq əmələ gəlməsi ilə nəticələndi. Yeni elmi istiqamət uşaq-
lığın etnoqrafiyası adlanır. Bu sahənin mütəxəsisslərini uşaqların 
doğulduqdan sonra necə qidalandırılmasından, bələnməsindən 
tutmuş, gigiyenik vərdişlərə necə yiyələmələrinə qədər olan hər bir 
məsələ maraqlandırırdı.
Məsələn, britaniyalı tədqiqatçı C.Qorerə görə rus xarakerinin 
bəzi xüsusiyyətlərinin (avtoritarizmə meyillilik, konformluq) kökü, 
körpə olarkən onların bələkdə iplə möhkəm-möhkəm bələnməsi ilə 
bağlıdır. “Bələk determinizmini” həddindən çox şişirtmək düzgün 
olmadığı kimi, onu universal hadisə kimi tamamən şəxsiyyətə heç 
bir təsir göstərmədiyini də etiraf etmək olmaz. Emosiyanın cilov-
lanması, uzun müddət daxildə yaşanılması və birdən ətrafa çıxa-
rılması rus xarakteri üçün səciyyəvi olan psixoloj xüsusiyyətdir. 
Necə ki, bələyi açılan körpə əlləri və ayaqları ilə dayanmadan 
hərəkət edir.
Uşaqlığın etnoqrafiyası üzrə ilk nəzəriyyəçı alim amerikalı 
psixoanalitik A.Kardiner olmuşdur. O, uşağın erkən yaş dövrünü, 
onun şəxsiyyətinin formalaşmasının əsası hesab edirdi. O belə 
hesab edir ki, uşağa onu əhatə edən sosial mühit, xüsusilə qayğı və 
yanaşma üsulu daha güclü təsir göstərir. “Uşaq insanın atasıdır” 
aforizmi Kardiner postulatı kimi qəbul edilir. Məsələn, uşağın 
süddən birdəfəlik olaraq, qəti şəkildə ayrılması onda rədd olunma 
kimi acı xatirəyə səbəb olur. Bu həmin uşağın şəxsiyyət kimi 
xarakterində özünü göstərən aşağı özünüqiymətləndirmə, emosio-
nal soyuqluqda tapır. 
Uşaqlığın etnoqrafiyası sahəsində 
tədqiqat aparan 

---