Microsoft Word etno kitab son srift 12

ETNOPSİXOLOGİYA 
46 
tədqiqatçılardan biri amerikan etnoqrafı və psixoloqu Marqaret 
Mid (1901-1978) olmuşdur. Onun Yeni Qvineyada, Samoa 
adalarında apardığı “çöl tədqiqatları” uşaqlığın etnoqrafiyasının
elm sahəsi kimi formalaşmasında böyük rolu olmuşdur. M.Midin 
“Samoa adasında böyümə” adlı kitabı dünyanın 17 dilinə tərcümə 
edilərək 2 milyon tirajla nəşr edilmişdir. M.Mid heç də öyrəndiyi 
xalqların ekzotik mənəviyyatı, adət-ənənəsini şərh etməklə 
kifayətlənmirdi, o həmçinin müşahidə etdiklərini nəzəri təhlildən 
keçirərək bir faktı sübut edirdi ki, insan təbiəti heç də bioloji 
determinizmin tərəfdarlarının təsdiq etdiyi möhkəm, dəyişməz 
deyil, o plastikliyi ilə fərqlənir. O, inamla qeyd edirdi ki, məhz 
mədəniyyət ən başlıca faktor kimi uşağı cəmiyyətdə necə 
fikirləşməyi, hiss etməyi və davranmağı öyrədir. Uşaqlıq 
mədəniyyətin demurqu (yaradıcısı) deyil, o öz qanunları ilə inkişaf 
edir və uşaqlığın məzmununu müəyyyənləşdirir. Istənilən 
cəmiyyətdə uşaq universal bioloji xüsusiyyətlərlə (yaşlılardan 
asılılıq, köməksizlik, cins və yaş xüsusiyyətləri və s.) doğulur, 
amma hər bir cəmiyyət bu “açarlardan” özünəməxsus tərzdə 
istifadə edir. M.Midin mühüm xidmətlərindən biri etnoqrafiya və o 
cümlədən insan haqqında olan başqa elm sahələri üçün də tipik 
olan androsentrizmdən (kişi davranışı normativ davranış kimi 
götürülməsi) uzaqlaşa bilməsi olmuşdur. Belə ki, oğlan və qızların 
davranış və sosializasiyasındakı fərqlərə diqqət yetirmiş və onları 
qeydə almışdır. O, da Kardiner kimi xarakterdə əmələ gələn hər 
hansı əlamətləri, sosializasiyanın xüsusiyyətləri ilə əlaqələndirirdi. 
M.Midin Samoa adalarında apardığı tədqiqatlar yeniyetməlik 
haqqında yeni elmi təsəvvürlərin yaranmasında mühüm rol oynadı. 
O, sübut etdi ki, yeniyetməlik dövründə konfliktlərin əmələ 
gəlməsinin mütləqliyi fikri əsassızdır. Samoa adasında uşağın 
doğulduğu günə əhəmiyyət vermirlər və bu gün ailə üçün heç bir
mərasim əhəmiyyəti kəsb etmir. Ailədə uşaqların faktiki yaşına 
yox, nisbi yaşına əhəmiyyət verirlər.Böyük bacı və qardaşın statusu 
yüksək olur və onların balacaları cəzalandırmaq hüququ var. 
Samoa adasında uşaqların tez-tez qohumgilə getmək mərasimi var. 

---