Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
JOHILIYA (arab. bilimsizlik holati, jaholat) - arablar tarixining islomdan ilgarigi davriga 
berilgan nom. Aniqroq qilib aytganda, odamlar hayotida Iso (as) bilan Muhammad (sav) 
oralig‘idagi payg‘ambarsiz o‘tgan davr tushuniladi. J. tushunchasi Qur’onning bir necha 
suralarida uchraydi ("Oli-Imron", 154; "Moida", 50; "Ahzob", 33; "Fath", 26). J. 
atamasining paydo bo‘lishiga muayyan sabablar bor edi. Zero, islomdan oldingi 
arablarning ko‘pchiligiga "jahl" tuyg‘usi xos edi. Bu boshqalarga nisbatan beshafqat va 
vahshiyona munosabatda bo‘lishda o‘z ifodasini topardi (qasos olish zarurati, go‘dak 
qizlarni tiriklayin ko‘mish, o‘zga qabila vakiliga dushman sifatida qarash va b.). Islomdan 
ilgari Arabistonda qonunsizlik, axloqsizlik, zo‘ravonlik hukm surgani uchun ham keyingi 
avlod o‘sha davrni haqli ravishda J. deb atagan. Bundan tashqari, J. davri arablarining 
diniy tasavvurlari ham kam taraqqiy qilgan, sodda holda bo‘lgan. J. arablari narigi 
dunyoga ishonmasdi. Islom g‘alabasidan so‘ng ular "dahriy"lar yoki "mushrik"lar 
(Allohga boshqa xudolarni sherik qiluvchilar) degan nomlarni oldi.
JUBBAIY, Abu Ali Muhammad ibn Abdulvahhob (850-915) - Basra mu’taziliylarining 
peshvosi al-Ash’ariyning o‘gay otasi va murabbiysi. Jubba sh. (Xuziston)da tugalgan, 
Basrada Abu Yoqub ash-Shaxxomdan ta’lim olgan, uning vafotidan (880 y.) so‘ng 
mu’taziliya maktabining peshvosi sifatida ustozi o‘rnini egallagan. J.ning asarlari 
saqlanib qolmagan. Umuman uning qarashlari mu’taziliylar an’anasi ruhida bo‘lgan. 
JUVAYNIY, Abul Ma’oliy Abdulmalik ibn Abdulloh, Imom al-Xaramayn (1028-85) -
ash’ariy kalomining yetuk namoyondasi, G’azoliyning ustozi. Nishopur yaqinidagi 
Azozvar qishloga (Juvayn tumani)da tug‘ilgan. Nishopurda Abul Qosim al-Isfaroiniy 
(1059 y. v. e.) rahbarligida kalom va usul ud-dindan, otasidan esa - fiqhdan saboq 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
157
olgan. Otasi vafotidan so‘ng 19 yoshli J. otasi o‘rniga shofi’iy fiqhi mudarrisi vazifasini 
egallagan. Saljuqiylar vaziri al-Qunduriy tomonidan ash’ariylarga quvg‘in uyushtirilgan 
chog‘da J. Hijozga qochib borib, Makka va Madinada yashagan (1058-62), shu tufayli 
Imom al-Xaramayn ("ikki muqaddas masjid imomi") faxriy unvonini olgan. Vazir 
Nizomulmulk davrida ash’ariylarni quvg‘in qilish to‘xtatilgan. J. Nishopurga qaytgan, 
vazir unga atab Nizomiya madrasasini ta’sis etgan. Shu madrasada J. shofi’iy fiqhining 
eng yaxshi bilimdoni sifatida shuhrat qozongan va umrining oxirigacha shu yerda dars 
bergan. J.ning kalomga oid asosiy asari "ash-Shomil"dan bizgacha uning uchdan bir 
qismi yetib kelgan, uning qisqartirilgan nusxasi -"al-Irshod" deb ataladi. Umuman 
olganda J. Ash’ariy, Boqilloniy va Abu Ishoq al-Isfaroiniy (1027 y. v. e.)larning 
g‘oyalarini rivojlantirgan.