Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

"SAHIHI TERMIZIY", "Sunani Termiziy"- oltita ishonchli hadis to‘plamidan biri. Abu 
Iso Muhammad Termiziy yozgan. "Al-jomi’ as-sahih" ("Ishonarli to‘plam"), al-Jomi’ ul-
kabir" ("Katta to‘plam") nomlari bilan ham yuritiladi. "S.T." Imom Termiziyning 20 yil 
davomida o‘zga yurtlarda hadislarni o‘rganib, yig‘ib, so‘ng ustozi va zamondoshi Imom 
Buxoriy bilan maslahatlashib yig‘gan to‘plamidir. U tartibi eng ixchamligi, takrori eng 
ozliga bilan ajralib turadi. Unda boshqa hadis kitoblarida uchramaydigan xususiyatlar 
bor. Chunonchi, har bir bobning hadisi zikr qilingandan keyin, xuddi shu bobga tegishli 
hadis rivoyat qilganlarning ismlari sanab o‘tiladi; fiqhiy masalalarda faqihlarning fikr-
karashlari zikr qilinadi; har bir hadisning ishonarlilik va zaiflik darajasi aniqab beriladi va 
"sahih" ustiga "hasan" belgasi ("juda sahih", "beshak sahih" ma’nosida) kiritiladi. "S.T." 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
264
kitobida Imomi A’zam mazhabi jihatlari e’tiborga olingan 6 jilddan iborat "S.T." 1-
jildining o‘zbekcha tarjimasi 1999 y. Toshkentda nashr etildi.
SAHOBALAR (yoxud as-sahoba, sohib -"tarafdor"ning ko‘pligi - ashob) - Muhammad 
(sav)ning safdoshlari, u zot bilan muloqotda bo‘lgan yoxud g‘azotlarida qatnashgan 
kishilar; keyinchalik Muhammad (sav)ni loaqal bir marotaba, garchi go‘daklik chog‘ida 
bo‘lsa ham ko‘rgan barcha kishilar S. deb atala boshlagan. S. Arabistondan tashqaridagi 
o‘lkalarni fath etishga kirishgan ilk musulmon qo‘shinining o‘zagini va eng sobit qadam, 
qatiyatli qismini tashkil etgan. S.ning oliy qatlamini muhojirlar va ansorlar tashkil qilgan; 
ular dastlabki xalifalarni saylashga ta’sir ko‘rsatganlar, ularni noiblik va oliy darajadagi 
lashkarboshilik mansablariga tayinlashgan. Xalifalikda S.ning imtiyozga ega ekanligi 
ularga to‘lanadigan katta maoshda (641-y.dan to‘lana boshlangan) ham ko‘ringan: - 
ularga yiliga 3-5 ming dirham to‘langan, xolbuki jangchilarning asosiy qismi faqat 300 
dirhamga yaqin maosh olgan. S. erkaklarning umumiy mikdori Umar I davrida 10 ming 
kishini tashkil etgan. S.ning islom tarixidagi alohida ahamiyati shundaki, Muhammad 
(sav) vafot etganlaridan so‘ng, ular Rasululloh (sav)ning ta’limotlarini hammalari bir 
bo‘lib saqladilar, ularning Payg‘ambar (as) so‘zlari va ishlari haqidaga hikoyalari 
(hadislar), shuningdek, shaxsiy o‘rnaqlari va fikrlari islom axloqiy ta’limoti - sunnaning 
eng muhim tarkibiy qismini tashkil etdi. S.ga bo‘lgan hurmat, ehtirom keyinchalik 
ularning qabrlarini e’zozlashga va S.ning fazilatlari haqida asarlar paydo bo‘lishiga olib 
keldi. Hadislarni to‘plash va isnoddarni tanqidiy tarzda tahdil etish zaruriyati 9-a.da 
hadis roviylarining tarjimai hollariga oid lug‘atlarni yaratilishiga sabab bo‘ldi, bu 
lug‘atlarda eng faxrli o‘rinni S. egalladi. Bunday lug‘atlar ichida eng yirigi Ibn Hajar al-
Asqaloniy (15-a.)ning "al-Isoba fi tamyiz as-sahoba" lug‘ati Muhammad (sav) bilan 
aloqador bo‘lganligi qayd etilgan 12 mingdan ziyod shaxs ismlarini qamrab olgan.
SEHR - g‘ayritabiiy kuchlarni bo‘ysundirib, ular yordamida mo’jizalar vujudga keltiruvchi 
xatti-harakat yoki duolar; afsun, jodu; shar’iy ta’rifi - g‘aroyib ishlarni qilishga qodir 
bo‘lish uchun malaka hosil qilishni o‘rgatadigan ilm. Qur’onda payg‘ambarlik S.ga 
qarama-qarshi qo‘yiladi va S. bilan shug‘ullanish gunoh hisoblanadi (20:69-72). Islom 
yuzaga kelishining dastlabki davrida Muhammad(sav)ning raqiblari uni sehrgar, 
targ‘ibotini sehrgarlik deb kamsitmoqchi bo‘ddi. Qur’onga ko‘ra, S. Alloh tomonidan 
Bobilda 2 farishta - Horut va Morutga yuborilgan (2:102). Bu farishtalar odamlarni 
yo‘ldan ozdirish uchun S.dan foydalangan. Bu bilan haqiqiy bilimni Alloh berishi, S. esa, 
yolg‘on ekanligi ta’kidlanadi. Sehrgar turli uslublarni ishlatib, kishilarga ta’sir o‘tkazuvchi 
shaxsdir. Qur’oni karimda S. to‘g‘risida kelgan oyatda erkakni xotindan ajratuvchi 
ishlarni qilguvchilar ham sehrgar ekanligi aytilgan. 
Imom Nasoiy Abu Hurayradan rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambar (sav): "Kimki tugun 
tugab unga dam ursa, sehr qilgan bo‘ladi. Kim sehr qilsa, shirk keltirgan bo‘ladi", 
deganlar. Qur’onda sehrgarlarning ishi kufr ekanligi aytilgan. Hanafiy ulamolar fikricha, 
sehrgarning tavbasi qabul qilinmaydi. Uni qatl qilish vojibdir. Uni tavba qilishga chorlab 
o‘tirilmaydi. Chunki, u jamiyatda fasod tarqatadi. Boshqa fiqhiy mazhablar ham shunga 
yaqin hukmlarni chiqarganlar. Ba’zi ulamolar, e’tiqodi mustahkam kishilardan ba’zilari 
odamlardan S.ni qaytarish uchungina uni o‘rganib qo‘ysa joiz, deganlar. 

---

Islom Ensiklopediyasi