Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
SUNNA, sunnat (arab. - odat, an’ana, xatti-harakat tarzi) - islomda musulmonlar uchun 
ibrat hisoblangan Muhammad (sav)ning so‘zlari, amallari va xatti-harakatlari. S. 
muhaddislar istilohida, quyidagicha ta’rif qilinadi: 
"Payg‘ambar (sav)dan asar bo‘lib qolgan gap, ish, taqrir, xalqiy (tana tuzilishi), axloqiy 
sifatlar va tarjimai holga tegishli ma’lumotlar "Sunnat" deyiladi. 
1. "Gap" - bunga Payg‘ambar (sav)ning turli holat va munosabatlarda gapirgan gaplari 
kiradi. Buni "qavliy (gap) sunnat" deyiladi. 
2. "Ish" - Payg‘ambar (sav)ning qilgan ish-amallaridir. Misol uchun tahorat qilish, namoz 
o‘qish, haj qilish va b. Buni, "amaliy (ish) sunnat" deyiladi. 
3. "Taqrir" - bir narsaga iqror bo‘lish, uning to‘g‘riligini tasdiqlash - ma’qullash ma’nosini 
anglatadi. S.dagi taqrir esa, Payg‘ambar (sav)ning sahobai kiromlar tomonidan sodir 
bo‘lgan ba’zi narsalarni ma’qullashlaridan iboratdir. Ma’qullash, gap bilan ma’qul, deb 
aytish yoki inkor qilmay, indamay qo‘yish bilan ham bo‘ladi. Buni "taqririy sunnat"-

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
271
deyiladi. 
4. "Xalqiy" - tana tuzilishidagi sifatlar. Payg‘ambar (sav)ni ko‘rgan kishilar u zotning 
bo‘y-bastlari, tana tuzilishlari, sochlari, ko‘zlari va b. a’zolarini batafsil vasf qilib 
berganlar. Bu ma’lumotlar ham rivoyat bo‘lib muhaddislarga, ular orqali islom ummatiga 
etib kelgan. Mas., Imom Termiziyning "Shamoili Muhammadiyya" asari, aynan shu 
masalaga bag‘ishlangan alohida kitobdir. 5. "Xulqiy-axloqiy sifatlar". Sahobai kiromlar 
Payg‘ambar (sav)ning sabrlari, hilmlari, shijoatlari, saxiyliklari kabi barcha axloqiy 
fazilatlarini ham rivoyat qilib qoldirganlar. Bu hakdagi ma’lumotlar ham S.ga kiradi. 
6. "Tarjimai hol". Payg‘ambar (sav)ning muborak hayotlari. Bu bobga tegashli rivoyatlar 
to‘plamini "Siyrat" ham deyiladi. Muhaddis ulamolar ushbu olti bandga tegashli har bir 
ma’lumotni atroflicha, chukur o‘rganib, so‘ngra o‘z kitoblariga kiritganlar. S. islom 
uchun, musulmonlar uchun o‘ta muhim manbadir. S. islom shariatida Qur’oni karimdan 
keyingi ikkinchi masdar-manba ekanligini Alloh taolo va Uning Rasuli Payg‘ambar (sav) 
aytgandir. Bu - musulmonlarning asrlar osha amal qilib kelayotgan ishi. Bu — sog‘lom 
aql va tafakkur taqozosi. S. - hadis ma’nosi Allohdan, lafzi Payg‘ambardan bo‘lgan 
vahiydir. Dinu diyonat, shariat va b. ma’nolarda Payg‘ambarimiz o‘z shaxsiy fikrlarini 
emas, Allohning vahiysini o‘z iboralari bilan takdim etganlar. S. Qur’oni karim bilan 
chambarchas bog‘likdir. Shuningdek, S.ning tarixi Qur’oni karim va islom tarixi bilan 
birdir. S. 7-a. o‘rtalarida yig‘ila boshlangan. Bir yarim-ikki asr davomida hadislar juda 
ko‘payib ketgan. Hadisshunoslikning "oltin asri" - 9-a.ga kelib bular tartibga solingan va 
din, axloq, fiqhning muqaddas manbaiga aylangan. Bulardan Buxoriy (810-870) va 
Muslim (817-875) to‘plamlari eng obro‘li hisoblanadi. S.da tarixiy asosga ega bo‘lmagan 
ayrim rivoyatlar mavjudligi bilan birga, arab xalifaliganing dastlabki ikki asrida islom 
dinining tadrijiy taraqqiyoti va turli ijtimoiy qatlamlarning axvolini ko‘rsatadigan tarixiy 
ma’lumotlar ham o‘z ifodasini topgan.