Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
at-TAQIYA (taqiya; "aql bilan ish ko‘rish"; "ehtiyotkorlik") - "akl bilan ish ko‘rib o‘z 
dinini yashirish"ni anglatuvchi termin. Shialikning yetakchi tamoyillaridan biri. Musulmon 
ilohiyotchilari uchun at-T.ga ruhsat etilishiga asos bo‘lib Qur’on va Payg‘ambar sunnati 
xizmat qiladi; ularning talqiniga ko‘ra, Qur’on o‘ta zarur hollarda dindan yuzaki ravishda 
qaytishga (16:106/108), kofirlar bilan do‘st tutinishga (3:28/27), diniy ko‘rsatmalarni 
buzishga (6:119; 5:5) izn bergan. Ilohiyotchilar at-T.ning mumkinligi haqida misol 
tariqasida Rasululloh (sav)ning birinchi safdoshlaridan biri Ammor ibn Yosirning qilgan 
ishini keltiradilar, unga ko‘ra, Ammor garchi islomdan yuzaki ravishda qaytgan bo‘lsa-
da, ammo, qalbida Alloh va uning rasuliga bo‘lgan imonini asrab qolgan. Sunniy 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
289
musulmonlar uchun at-T. faqat nazariy ahamiyatga ega. U faqat musulmon uchun o‘lim 
xavfi tug‘ilgan chog‘idagana lozim, shunda ham u fikran izoh berishi kerak bo‘ladi. 
Hoz. islom olamida, shialar ozchilikni tashkil etgan mamlakatlarda (Livan, Pokiston, 
Afg‘oniston va b.) at-T. tamoyili o‘z kuchini saqlab qolgan.
TAQLID (arab. - boshqaga ergashish) - islom an’anasida nufuzli ta’limot yoki shaxsni 
to‘lig‘icha e’tirof etish va unga ergashish qoidasi. Islom ilohiyotida 11-12-a.dan keyin 
ulamolarga diniy ta’limot sohasida mustaqil fikr yuritish (ijtihod) man etilgan bo‘lib, 
faqat ilgarigi mujtahidlar ta’limotiga ergashish, taqlid qilish huquqi qoldirilgan. Bu qoida 
T., unga amal qiluvchi ulamolar (mujtahidlardan farq qilgan holda) muqallidlar deb 
yuritilgan.
TAHAJJUD (tahajjada fe’lidan - bedor bo‘lmoq, bedorlik) - tungi namoz yoki tunda 
Qur’on o‘qish. T. amaliyoti, xuddi istilohning o‘zi singari Qur’onda qayd etilgan 
(17:79/81; shuningdek, q. 51:17; 25:64/65; 76:25/26; 11:114/116; 73:1-4). 
Muhammad (sav)ning Makkada yashagan davrlarida tungi ibodat farz sanalgan va 
musulmonlar tunning ko‘p qismini ibodatda o‘tkazganlar. Biroq Madinada T.ning farzligi 
bekor qilingan (q. Qur’on 73:20). Shunga qaramasdan islomda tungi ibodatlar saqlanib 
qolgan. Ayniqsa, ramazon oyida, tarovih (birligi - tarvixa - orom olish) o‘qish maqtovga 
sazovor amallardan hisoblanadi. Tungi namozga bir yoki bir necha (13 tagacha) rakaat 
qo‘shib o‘kilishi (bunda umumiy rakaatlar soni toq bo‘lishi kerak bo‘lgan) ham 
ma’qullangan. Bunday namozni vitr (toq, juft emas) deb atashgan. 
Hanafiylar fikricha, vitr farz sanaladi. Boshqa mazhabdagilar uni ma’qullashadi, biroq 
farz emas, deb hisoblashadi. Tungi ibodat juft rakaatlardan tashkil topsa uni shaf’ 
("juft") deb ataladi. Vitr yoki shaf’ni tunning xohlagan paytida amalga oshirish mumkin, 
lekin u bir kechaning o‘zida ikki marta o‘qilmasligi shart. Muazzin tungi ibodatga ikki 
marta chaqirishi va u "ibodat uyqudan afzal" so‘zlari bilan boshlanishi lozim