Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
TAHORAT - namoz o‘qish, ibodat, qiroat oldidan yuvinish, poklanish. Bunday poklanish 
odati deyarli barcha dinlarda bor. Islomda T.ning ikki turi mavjud: vuzu’ - kichik tahorat 
- qo‘l-oyoq va yuzni yuvish; g‘usl - katta tahorat - to‘la yuvinish, cho‘milish. T.ning 
to‘rtta farzi, ya’ni qilinishi zarur qismi bor. Yuzni, ikki qo‘lni tirsak ila qo‘shib yuvmoq, 
boshning to‘rtdan bir qismi miqdoriga mash tortish - ikki qo‘lni ho‘llab surtish, ikki 
oyoqni to‘pig‘i ila qo‘shib yuvish.
TERMIZIY Abu Iso, Imom Termi-z i y (to‘liq nomi Abu Iso Muhammad ibn Iso ibn Savra 
ibn Muso ibn Zahhok Sulamiy Bug‘iy Termiziy; 824/825 - 892) - mashhur muhaddis. 
Termiz yaqinidagi Bug‘ qishlog‘ida tug‘ildi. Yoshlik chog‘laridan ilmga katta qiziqish va 
ishtiyoq ko‘rsatdi. Samarqand, Buxoro, Marv va b. shaharlardaga mashhur ulamo va 
muhaddislar asarlarini o‘rgana boshladi. T. hadis o‘rganish va ularni YIEISH uchun 20 y. 
o‘zga yurtlarda bo‘ldi. Nishopurda Imom Buxoriy bilan uchrashib, ko‘p hadislar xususida 
fikr almashdi. Bu uchrashuv va buyuk alloma bilan besh yil birgalikda yashashi T. 
hayotida katta o‘rin tutdi, "al-Jomi’ as-sahih" ("Ishonarli to‘plam" yoki "Sunani 
Termiziy") asarining yaratilishida muhim omil bo‘lib xizmat qildi. T. hadisning 
sahixdigani aniklashda yana bir bosqichga ko‘tarildi. Agar Imom Buxoriy har bir 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
290
hadisning ishonchliligini belgilashda barchadan ustun bo‘lsa, T. hadisning darajasini 
aniqlashda "sahih"dan keyin "hasan" bosqichini ham kiritdi. Hasan - zaif bo‘lmasa-da, 
sahixdan darajasi pastrok hadislarga nisbatan berilgan baho. U hadisning 
qonunshunoslikka qanday taalluqli ekanini ham ko‘rsatdi. Imom Muslim va Imom Abu 
Dovudlar bilan ham suhbatlashgan. T. "Jomi’ as-sahih"dan tashqari "Shamoili Nabaviya" 
("Payg‘ambar alayhissalomning shakl va sifatlari"), "Kitob uz-zuad" ("Zohidlik kitobi") 
"Asmo’ us-sahoba" ("Sahobalarning ismlari"), "al-Asmo’ val-kuno" ("Ismlar va 
kun’yalar"), "Kitobul-ilal" ("Illatlar kitobi") va b. asarlar yozgan. "Shamoili Nabaviya" 
("Shamoili Muhammadiya", Toshkent 1991), "Sunani Termiziy" (Toshkent, 1999) kitobi 
o‘zbek tilida chop etilgan. T. fiqhga oid kitob ham yozgan, lekin u bizgacha yetib 
kelmagan. 1990 y.da T. tavalludining 1200 yilligi O’zbekistonda keng nishonlandi.
TERMIZIY al-Hakim, Hakim Termiziy (to‘liq nomi Abu Abdulloh Muhammad ibn Ali at-
Termiziy) (9-a. oxirida vafot etgan) - so’fiylikning yirik vakili. Termiz sh.da tug‘ilgan. 
O’zi yozgan "tarjimai holi"ga ko‘ra, 8 yoshidan boshlab diniy ilmlar bilan shugullangan. 
28 yoshida haj ziyoratidan qaytgach, so’fiylik yo‘liga kiradi. Abu Turob Naxshabiy, Yahyo 
Jalla Ahmad ibn Xadravayh va b. so’fiylarni T.ning piri deb hisoblaydilar. T. asarlari (ular 
80 ga yaqin) so’fiylik tarixini o‘rganishda ahamiyatlidir. Ularda jon, uning holatlari va 
harakatlari, insonning o‘zini takomillashtirishi, tuban tug‘ma hirs-tuyg‘ularini jilovlab, 
o‘z-o‘zini poklashi zarurligi haqidagi fikrlar bayon etilgan, bu esa, keyingi davrlarda 
yashagan so’fiylarga kuchli ta’sir o‘tkazgan. T. fikricha, aql-zakovat o‘zlashtira oladigan 
eng oliy bilim - ma’rifat yoki hikmatdir, bu - inson qalbini yorituvchi "ilohiy nur"dir. Turfa 
ilmlarni o‘qib-o‘rganish jarayonida uni egallash mumkin, ammo, asl ma’rifat Allohning 
o‘zi yarlaqagan zotlargagina nasib bo‘ladi. T. so’fiy-avliyolarni ayni shunday zotlar 
sirasiga kiritadi. Ilm-fanning turli sohalarida mashhur bo‘lgani uchun zamondoshlari T.ni 
"al-Hakim" deb ulug‘lashgan.