Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

TERMIZIY YODGORLIK MAJMUASI - Termiz qal’asining shim.-g‘arbida barpo etilgan 
me’moriy yodgorlik (10-14-a.lar). Termiziy al-Hakim maqbarasi qad. xonaqoh 
hujralaridan biri bo‘lib, alloma shu yerda faoliyat yuritgan: muridlari, shogirdlari va b. 
darvishlarni qabul qilgan, ular bilan suhbatlashgan. Shu xonaqoxda dafn etilgan. Qabr 
ustiga Amir Temurning o‘g‘li Shohruh davrida katta qabrtosh o‘rnatilgan. Hakim at-
Termiziyning "Jome’ al-usul" asari O’zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasida 
saqlanmoqda.
TIJONIYA - Shim. Afrikadagi nufuzli so’fiylik tariqati. 18-a. oxirida Ahmad at-Tijoniy 
(1737-1815) asos solgan. U o‘z ta’limotida Ibn Arabiy (1240 y. v.e.) qarashlariga 
tayangan. Tijoniy o‘zini "oliy qutb" (qutb al-aqtob) va ayni vaqtda "Muhammad valiyligi 
muhri" (xatm al-vilaya al-muhammadiya) deb e’lon qilgan. Shunga asosan, u o‘zini 
mutlaq "benuqson" (al-isma) ekanini, T. ta’limoti va ibodatlarini bevosita Muhammad 
(sav)dan olganligani da’vo qilgan. T. tarafdorlari o‘zlarini "Alloh tomonidan mumtoz 
hisoblangan" deb sanab, boshqa musulmonlarni "adashganlar" deb hisoblaganlar. 
20-a. 20-y.larida Marokash, Jazoir va Tunisda T.ga qarshi chiqishlar bo‘lib, uning mavqei 
ancha pasaygan. Shunga qaramay, arab olamida, shuningdek, afrikaliklar orasida 
bugungi kunda ham T. tarafdorlari anchaganadir 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
291
TILOVAT - ko‘proq Qur’on o‘qish ma’nosvda ishlatiladi (q. Qiroat). 
TOAT (arab. - itoat qilish, bo‘ysunish) -Allohga e’tiqod qilish, xatti-harakat yoki itoat 
etishni namoyon qilish, diniy majburiyatlarni ado etish. O’rta asr sunniy ulamolari T.ni 
ilohiy amrga rioya etish yoki mos kelish (muvofaqat al-amr) deb ta’riflashgan va uni bir 
necha darajaga bo‘lishgan. T.ning insonni Alloh oldida taqvodor (mo‘min) qiluvchi va 
unga jannatni va’da etuvchi eng yuqori darajasi - bu dinning asosi (usul ad-din)ni 
Allohning yagonaligi, ilohiy adolatni takdiri azal va b.ni hamda islom dinining beshta 
asosiy arkonini (arkon shariat al-islom: Allohning yagonaligi va Muhammad (sav) uning 
payg‘ambari ekanini, namoz, zakot, ro‘za va haj amallarini) bilishni o‘z ichiga oladi. 
Shariat tomonidan belgilab qo‘yilgan ushbu amallar (majburiyatlar)ni ado etish ham T. 
deb ataladi. T.ning keyingi darajalari e’tiqod qilishning sanab o‘tilgan arkonlariga amalda 
rioya etishni, belgilab qo‘yilgan diniy majburiyatlarga nafaqat rioya etishni, balki har 
qanday gunoxdardan xoli bo‘lish uchun qo‘shimcha (navofil) majburiyatlarni bajarishni 
ham o‘z ichiga oladi. T.ning darajalarini musulmon ulamolari insonning bu dunyodagi 
(jizyadan, asirlikdan ozod bo‘lish, musulmon odatiga ko‘ra dafn etilish, xudoning 
marhamatiga sazovor bo‘lish va h.k.) hamda narigi dunyodaga o‘rni (do‘zahda abadiy 
qolishdan xalos bo‘lish, jannatga kirish tartibi va h.k.) bilan ham bog‘laganlar.