Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
78
- F -
FADAK - Shim. Hijozdagi dehqonchilik vohasi; Madinadan 2-3 kunlik yo‘lda, Xaybar 
yaqinida joylashgan. Hozirda mavjud emas. F. aholisini yahudiylar tashkil etib, ular 
g‘alla va xurmo yetishtirish bilan shug‘ullanganlar. Islomning ilk davrida voha taslim 
bo‘lish haqida musulmonlar bilan tuzilgan bitimga ko‘ra shuhrat qozongan. Bitimda 
Muhammad (sav) F. yerlaridan olinadigan daromad haqidagi masalani yechib berganlar. 
627 y. Muhammad (sav) F. aholisi Xaybarga harbiy yordam berishini taklif etganidan 
xabar topib, u yerga Ali (kv) boshchiligida kichik qo‘shin yuborganlar. Bu yurish oddiy 
chopqun tusida bo‘lgan. Kelasi yili, musulmonlar Xaybarni egallagach, F. yahudiylari 
Muhammad (sav) elchilari Muxayyisha ibn Mas’ud al-Ansoriy bilan muzokara olib 
borishgan, butun mol-mulklari evaziga vohani tashlab ketishga ruhsat so‘rashgan. Lekin 
Muhammad (sav) bilan tuzilgan sulh bitimiga ko‘ra, ular F.da qolishgan, vohadaga 
yerlarining yarmi ularning xususiy mulki ekanligi e’tirof etilgan, qolgan yarmidan 
keladigan daromad Muhammad (sav) va u zotning xonadoniga topshiriladigan bo‘lgan. 
Rasululloh (sav) bu daromadlarni jamoat ehtiyojlari uchun (etim-esirlar, sayyohlar, 
kambag‘allar, jumladan hoshimiylar urug‘ining eng kambag‘al qatlamini ta’minlashga) 
sarflashga buyruq berdilar, shu bilan birga zaruriyat tug‘ilsa ularni o‘zlariga, oilalariga va 
qarindosh-urug‘lariga sarflayajaklarini bildirdilar. 
Muhammad (sav) vafotlaridan so‘ng qizlari Fotima F.dan (shu bilan birga Xaybar 
vohasidan) olinadigan daromadga ega merosxo‘r sifatida chiqqan. Xalifa Abu Bakr (ra) 
unga Rasululloh (sav)ning "Mening merosxo‘rlarim yo‘q va mendan keyin qoladigan 
barcha narsalar zakot kabi xayrli maqsadlarga mo‘ljallangan jamoa mulki (sadaqa) bo‘lib 
qoladi" degan hadislarini aytib e’tiroz bildirgan. 
Garchi Fotima da’vosi rad etilgan bo‘lsa-da, F. maqomi haqidagi janjal ikki yuz yildan 
oshiq davom etgan. Shialar fikricha, F. yerlari Rasululloh (sav) xonadonining merosiy 
xususiy mulkidir. Siyosiy vaziyatdan kelib chiqib Alaviylarning da’vosi goh e’tirof 
qilingan, goh oliy hokimiyat tomonidan rad etilgan. 
F. uchun uzoq davom etgan kurash shundan dalolat beradiki, ilk islom davrida mulkning 
ikki xil shakli - xususiy va jamoa mulklari o‘rtasida aniq farq bo‘lgan, mulkdorlar tegashli 
huquq va majburiyatlarga ega edilar.