Microsoft Word kimyoi saodat ziyouz com doc

FASL 
Haq taoloning sifatlarini tanimoq bayonida 
Chunonchi, o‘z zotingni tanisang Haq subhonahu va taoloning zoti vojibul vujudini taniysan. 
Va o‘zingni tasdiqing birla Haq subhonahu va taoloning pok va muqaddasligini taniding. Bas, 
hazrati Haq subhonaxu va taoloning tanzih (pokligi) va taqdisi (muqaddasligi) uddirki, ul zot 
inson xayoliga keladurgon narsalardin munazzaxdur (pok, sofdir). Va bir makonga bog‘liq 
emas. Chunonchi, hech joy Haq taoloning tasarrufidin xoli ermasdur. Bas, odam vujudida 
bu nimarsalardin namuna bordur. 
Va ruhning haqiqatikim, bizlar anga Dil ot qo‘ydik, U ham xayoldagi rang, shakl, 
hajmlardan xolidir. Va anga miqtsor va kamiyat (andoza, hisob, adad) yo‘qdur. Va 
qismatni qabul qilmas. Va har nimarsaki, shakli, hajmi, rangi yo‘qdur, miqdori ham 
bo‘lmas. Va aql ham ani tasarruf qilolmas. Va odam faqat avval qo‘zi ko‘rgan narsalarni 
ravshan tasavvur qilur. Alvon ranglar va ashkoldin (shakllardin) bo‘lak nimarsa ko‘z va 
xayolning idrokidin xorijdur. Masalan: kishikim bilmagan nimarsadin savol qilsa, 
ayturkim, falon narsa nechukdur? Nechukdemakning ma’nisi: na shakldur - kattami va 
kichikmi, na rangdadur demak. 
Va ul nimarsaki, bu sifatlar aningda bo‘lmasa chiguna (qanday, qanaqa) deb savol qilmoq 
botildur. Va agar xoqlasakim, chigunalik yo‘l topolmaydurgon nimarsani bilg‘aysen, o‘z 
haqikdtingga qaragilki, ruh haqiqati ma’rifatdadur, qismatni qabul qilmas. Miqdor va kamiyat 
anga yo‘l topmas. 
Agar kishi sendin savol qilsaki, ruh nimadur?, javob uldurkim, hech nimaga o‘xshamas. 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy 
www.ziyouz.com кутубхонаси 
39
Vaqtiki, o‘zingni bu sifat birla bilding, Haq taolo tanzih va taqtsisi chandon avlodur. Bas, 
odamiylar taajjub qilurkim, mavjudot nechun rangsiz, shaklsiz bo‘lg‘ay? Bovujud o‘zlarida bu 
sifat bo‘lg‘aykim, o‘zlarini tanimaslar. Balki odamiy o‘z badaniga sarhisob bersa, chandon 
nimarsadurki, bechun va bechigunadur. Masalan, ishq dardi va g‘azab va lazzatkim, 
bularning rangi va hajmidan savol qilmoq durust ermas. Balki agar kishi ovozning ta’m va 
bo‘y (hid) haqiqatini bilay desaki, na rangdur va na suratdadur, bilmaslar. Bu vajhdinkim, 
qanday va qanaqa deb so‘raladigan narsalarni fakdt ko‘rmak birla bilsa bo‘lur. Va ul nimarsaki, 
quloq birla bilgali bo‘lur, ko‘zni andin hech nasibasi yo‘qtur. Masalan, ovozni ko‘z birla ko‘rgali 
bo‘lmas. Chunki uning hajmi va shakli yo‘qtur. Chunonchi, surat va rangdin quloqning hech 
nasibasi yo‘qtur. Faqat akl va dil birla bilinadigan hamma hislarni va bilimlarni insondagi besh 
sezgi bilan bilib bo‘lmas. 
Bas, hajm va shakl ul maxsusotga xosdurkim, ko‘z birla ani ko‘rgali bo‘lg‘ay. Va bu 
so‘zlar tahqiqini «Ma’qulot» (Aqliy tushunchalar) otlig‘ kitobimda sharh qildim. Va bu 
kitobimda munchalik sharh kifoyatdur. Bas, maqsud bu mazkurotdin odamiy o‘z zotidagi 
ruhoniy sifatlarni bilg‘ay. Haq taolo zoti vojibul vujudining hajmsiz, shaklsiz, mangu, oliy 
ruhoniyat ekanligini bilgay. 
Chunonchi, jon-ruh mavjuddur, tanning podshohidur. Va har nimarsaki badanning 
ichida, hajmi va shaklini bilgali bo‘ladur - hammasi ruhning mamlakatidur. Munga o‘xshash, 
parvardigori olam hamma olamning podshohidur. O’zi hajmsiz va shaklsiz, Har nimarsaki 
hajm va shakl birla muttasifdur, (sifatlangan) maxsusotga o‘xshashdir. Va har 
nimarsaki, hajmsiz va shaklsizdur, chunonchi, dil va mundin o‘zga hammasi hazrati vojib 
taoloning mamlakati va aning tasarrufidadur. 
Yana bir nav’ izoh bukim, hazrati subhonahu va taoloni hech makonda deb bo‘lmas. 
Masalan: - ruh qo‘lda va yo oyoqtsa, va yo boshda, yo yana bir a’zoda degani bo‘lmas. 
Balki badanning hamma a’zosi qismatni qabul qilur. Va ruh qismatni qabul qilmas. Bas, 
qismatni qabul qilmaydurgon nimarsa qismatni qabul qiladurgon nimarsada barqaror 
bo‘lmog‘i maholdurkim, ul vaqtida ruh ham qismat-pazir (qismatni qabul qiluvchi) bo‘lmog‘i 
lozim kelur. 
Bas, ruh hech bir a’zoga o‘xshamas, va yo‘qolmasdir. Hech a’zo aning tasarrufidin xoli 
ermasdur. Balki hamma badan ruhning farmonidadur. Va ruh hamma badanning 
podshohidur. Chunonchi, hamma olam-Haq taoloning tasarrufidadurkim, Uni hech 
makonda deb bo‘lmas. Bas, ruhning tanzih va taqdisi - pokligi va muqaddasligi ul vaqt 
to‘liq bo‘lurkim, hamma olamlarning xosiyat va asrorlarini bilsa. Bas, ruhning haqiqatini 
bilmoqqa, qudrati va aning xosiyatlarini bayon qilmoqg‘a ruxsat yo‘qtur. Ruhning 
haqiqati munchalik ma’lumdurkim: 
Innalloha taolo xalaqa odama ala suratihi. 
Ya’ni: Alloh taolo xalq qildi odamni o‘z surati birla. (Bu qaqiqatni ham barcha xalq 
bilmas).