Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 10,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCAN BANKLARINDA ORACLE İSTİFADƏÇİ TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN MÜASSİR VƏZİYYƏTİ VƏ PROBLEMLƏRİ Gültəkin HƏSƏNOVA
- PASSWORD_LOCK_TIME
- II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- KİTABXANA İŞİNİN İNNOVATİV İNKİŞAFINDA İKT-nin ROLU Nərminə ABDULLAYEVA
- LEGO MINDSTORMS NXT 2.0 ROBOT KİTİNDƏN HAZIRLANMIŞ “SMART CAR” –AĞILLI MAŞIN PROTOTİPİ
- SİMSİZ ŞƏBƏKƏLƏR ÜÇÜN HAZIRLANMIŞ MÖVCUD TCP PROTOKOLLARININ ANALİZİ
|
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 577
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan Faylda yol seqmentlərinin(ROAD_SEGMENT : RS ) məlumatları ardıcıl olaraq saxlanılır. RS1 RS2 RS3 RS4 RS5 --- --- --- RSn_1 RSn
Hər bir yol seqmenti (RS) özündə atributlar saxlayır. Seqmentinin identifikatorunu (rs_id) Seqmentin başlanğıc təpəsinin identifikatoru (src_id) Seqmentin son təpəsinin identifikatoru (dst_id) Seqmentin uzunluğu (geo_length) Seqmentin istiqamət göstəricisi(one_way) Seqmentdə olan təpələrin sayı (count_vertex) Seqmentdə olan təpələrin koordinantları (x,y) s_id rc_id st_id geo_length one_way count_vertex coords x y
... x y
int int nt int
char Int
double double ... double double
AZƏRBAYCAN BANKLARINDA ORACLE İSTİFADƏÇİ TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN MÜASSİR VƏZİYYƏTİ VƏ PROBLEMLƏRİ Gültəkin HƏSƏNOVA Qafqaz Universiteti gultekin398@mail.ru AZƏRBAYCAN Oracle verilənlər bazası böyük həcmdə məlumatın çox istifadəçili mühitdə toplanmasını və bazaya etibarlı bir şəkildə girişi təmin edir. Bu səbəbdən Azərbaycanda bank sektorunun çox hissəsində Oracle verilənlər bazası ilə işləməyə üstünlük verilir. Bank daxildən və xaricdən səlahiyyətsiz istifadəçilərin – hackerlərin, bədniyyətli şəxslərin bazaya girişinin qarşısını almalıdır. Xaricdən Oracle VB-nın istifadəçitəhlükəsizliyini təmin etmək üçün firеwall-lardan istifadə edilir və firewall-lar vasitəsilə xarici qüvvələrin bankın məxfi məlumatlarını ələ keçirilməsinin qarşısı alınır. Araşdırılan banklara nəzər yetirdikdə, görürük ki, əksəriyyət bankda Oracle VB-nın istifadəçi təhlükəsizliyinin xaricdən müdafiəsinə daha çox diqqət yetirilir, daxildən müdafiə üçün isə zəif və standart üsullardan istifadə edilir və bugün bankda çalışan bədniyyətli bir işçinin edə biləcəkləri düşünülmür. Banklarda daxili səviyyədə istifadəçi təhlükəsizliyini təmin etmək üçün şifrəli qorunmadan və istifadəçi profile-ından istifadə olunur. VB təhlükəsizlik sistemləri müdafiəsi üçün istifadə edilən şifrələrin tez sınan olduğunu nəzərə alaraq Oracle VB-sı Şifrənin İdarə edilməsi siyasətindən istifadə edir. VB adminstratorları və təhlükəsizlik işçiləri VB -nin istifadəçi səviyyəsində təhlükəsizliyini təmin etmək üçün istifadəçinin şifrələrini istifadəçi profile ilə nəzarət altında saxlayırlar. VB-nın resurslardan istifadənin limitini təyin edən parametrlər toplusu profile adlanır.Profile CREATE PROFILE əmri ilə yaradılır. Yaradılmış profile istifadəçiyə CREATE USER, yaxud ALTER USER əmri ilə verilir. Əgər limit parametrləri təyin olunubsa, istifadəçi limiti keçməməlidir. Əgər istifadəçi limiti keçərsə, onda istifadəçinin hesabı bloka düşür və hesabın blokdan PASSWORD_LOCK_TIME parametrində göstərilən vaxtdan tez çıxarılmasını adminstrator ALTER USER USERNAME ACCOUNT UNLOCK əmri ilə yerinə yetirir. PROFILE-ın parametrlərinin bəziləri aşağıda qeyd etdiyimiz kimidir: FAILED_LOGIN_ATTEMPTS-Oracle istifadəçisinin hesabının bloklanmasına səbəb olan uğursuz giriş cəhdinin maksimum sayını göstərir. PASSWORD_LIFE_TIME- Bir şifrənin davamlılıq müddətini, yəni bir şifrənin maksimum istifadə ediləcəyi müddəti göstərir. PASSWORD_GRACE_TIME- bu parametri ilə göstərilən müddət başa çatdıqdan sonra istifadəçiyə şifrəni dəyişmək üçün verilən əlavə gün sayını göstərir. PASSWORD_LOCK_TIME- Uğursuz cəhddən sonra hesabın neçə müddət blokda qalacağını göstərir. Default olaraq UNLIMITED olaraq təyin olunur. PASSWORD_REUSE_MAX - Bir şifrənin yenidən istifadə edilməsi üçün lazım olan minimum fərqli parol sayını göstərir.
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 578
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan PASSWORD_REUSE_TIME - Bir şifrənin təkrar istifadə edilməsi üçün keçməsi lazım olan minimum müddəti göstərir. "Bank Avrasiya" bankının Oracle VB-sinin Progress profile-ındə bu parametrlərin qiyməti aşağıdakı kimidir:
FAILED_LOGIN_ATTEMPTS 7 cəhd PASSWORD_LIFE_TIME 45 gün PASSWORD_GRACE_TIME Unlimited PASSWORD_LOCK_TIME 0.0006 gün PASSWORD_REUSE_MAX 10 PASSWORD_REUSE_TIME Unlimited
Bu üsullardan da göründüyü kimi bankda məlumatlar VB adminstratorlarından və ya administrator səlahiyyətli şəxslərdən, təhlükəsizlik işçilərindən müdafiə olunmur. Azərbaycan banklarında əsas problemlərdən biri məlumat bazasının yüksək səlahiyyətli şəxslərə açıq olması və məhdudiyyət inqoyulmamasıdır. Dünyanın bir sıra böyük şirkətlərində, banklarında işçinin qurumun məxfi məlumatlarını əldə etməsi nəticəsində çalışdığı müəssisəyə maddi və mənəvi zərər dəymişdir. Belə bir hadisə Şotlandiya dövlət bankında olmuşdur. Burada VBA vəzifəsində çalışan işçi müştərilərin email ünvanlarını reklam agentliyinə satmışdır. Bu gün bir çox banklarımızda bu kimi oxşar hadisələrin baş verməsinin qarşısını almaq üçün təhlükəsizlik sistemi mövcud deyil. Banklarda VBA vəzifəsində işləyən işçiyə etibar edilərək bazada saxlanılan məxfi məlumatların onlar tərəfindən görünməsinə icazə verilir. Bəzən, VBA öz səlahiyyətlərindən sui-istifadə edə bilər. Bunun qarışısını almaq üçün Oracle verilənlər bazası öz VBA-sını izləyən və ona nəzarət edən, lazım gəldikdə VBA-nın səlahiyyətlərini azalda bilən tək verilənlər bazasıdır. Bu prosedur Oracle database vault üsulu vasitəsilə yerinə yetirilir. Oracle database vault bir istifadəçi təhlükəsizliyi üsuludur. Verilənlər bazasına giriş səlahiyyəti olan istifadəçilərin məxfi məlumatları əldə etməsini nəzarət altında saxlayır. Başqa sözlə, Verilənlər bazasında saxlanılan məxfi məlumatlara kimin, nə vaxt, haradan və necə çata biləcəyinə dair siyasətləri inkişaf etdirən bir təhlükəsizlik üsuludur. Oracle database vault-un komponentləri- realms, command rules, factors, rule sets, secure application rules- məxfi məlumatları vaxta, İP adresə, kimlik yoxlama üsullarına görə icazəsiz girişdən təhlükəsiz şəkildə müdafiə edir və vəzifələrin ayrılmasını tələb edir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, hal-hazırda Azərbaycanda Oracle database vault istifadəçi təhlükəsizliyi üsulundan yalnız iki bankda-Kapital bank və Yapı Kredi Bankda istifadə olunur.Kapital bankda bu üsul artıq çoxdan tətbiq edilir.Yapı Kredi Bankda isə bu üsul test rejimindədir və Tətbiqi səviyyədə testlər aparılır. Digər banklarda isə bu üsul hələlik tətbiq olunmur. Tətbiq olunmamasının əsas səbəbi kimi Oracle database vault-dan istifadənin çox işçi tələb etməsi və maddi xərclərin artıq olması göstərilə bilər. Hal-hazırda əksər banklarda Oracle-ın bütün istiqamətləri üzrə təhlükəsizlik işlərinə ən çoxu üç nəfər nəzarət edir. Kiçik banklarda isə təhlükəsizlik diqqətdən kənar vəziyyətdədir.
Nərminə ABDULLAYEVA AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxana abdullaevanarmina@gmail.com AZƏRBAYCAN Elmin müxtəlif sahələrinin informasiyalaşdırilması, kompüter, telekommunikasiya texnologiyalarının və müasir informasiya sistemlərinin tətbiqi yeni səviyyədə və keyfiyyətdə biliklərin alınmasını, ümumiləşdirilməsini, yaranmasını və istifadəsini təmin edir. Alim və mütəxəssislərin zəruri elmi informasiyalarla vaxtında təmin edilməməsi elmin və sənayenin inkşaf tempinin düşməsinə apara bilər. Bunun qarşısını isə yalnız ən yeni İKT-dan istifadə etməklə, kitab-informasiya fondlarını elektronlaşdırmaqla almaq olar. Hazırda Azərbaycanda ETİ-nin informasiyalaşdırılması, elektron nəşrlər, bir çox elmi-kütləvi, təhsil, mədəni-maarif və s. tipli saytlar-portallar, tədris proqramları, informasiya sistemləri, elektron dərsliklər, distant tədris texnologiyaları yaradılır və istifadə edilir. Hazırkı dövrdə bir sıra akademik elmi tədqiqat institutlarının kitabxanaları, muzey və arxivlərində kompüterləşdirilmə işləri səylə davam etdirilir və demək olar ki, elmin inkişaf mərkəzi
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 579
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan olan AMEA sisteminin bütün institut və təşkilatları İnternetə qoşulmuşdur. Bununla yanaşı bir çox məsələlərin həlli də həyata keçirməlidir: Kitabxana-informasiya resuslarının tam elektronlaşdırılması; Müasir informasiya resuslarından alim və mütəxəssislərin sərbəst istifadə imkanının yaradılması; Rəqəmsal kitabxanalar şəbəkəsinin yaradılması və sərbəst istifadə edilməsi; ET-da kompüter modelləşdirmənin, statistik təhlil və s. kimi müasir tədqiqat metodlarının tətbiqi; Beynəlxalq Elmi verilənlər bazasına girişin təmin olunması; Elmi informasiyaların ümumiləşdirilməsi, sistemləşdirilməsi vasitələrinin işlənməsi; İnformasiya mərkəzləri və kitabxana fondları arasında səmərəli əlaqənin qurulması; Alim və mütəxəssislərin müəlliflik hüququnun tanınması və qorunması; Elektron kəşflərin hüquqi statusunun müəyyənləşdirilməsi və s. Son illər dünyada informasiya cəmiyyətinin formalaşması prosesi baş verir ki, bu cəmiyyətdə informasiya və biliklərin istehsalı, əldə edilməsi, yayılması və təcrübədə tətbiqi sosial-iqtisadi inkişafın başlıca hərəkətverici qüvvəsinə çevrilmişdir. Kitabxanalarda, muzey, arxiv və s. digər elm və mədəniyyət müəssisələrində toplanan informasiya kütlələri bu prosesdə başlıca rol oynayır. Bir çox beynəlxalq proqram və layihələrdə ( məs., YUNESCO-nun “Informasiya hami üçün” və s.) mədəniyyət sahəsinin informasiyalaşdırılmasına, mədəni müəssisələrdə İKT əsasında yeni xidmət növlərinin inkişaf etdirilməsi, mədəni və elmi irsin rəqəmsallaşdırılması və onlara açıq çıxışın təmin olunması, elektron kitabxanaların yaradılmasına böyük diqqət yetirilmişdir. Bildiyimiz kimi İnformasiya texnologiyaları anlayışı geniş mənada informasiyanın yaradılması, ötürülməsi, saxlanılması, qəbulu və s.-nin bütün sahələrini əhatə edir və bu yalnızca kompüter texnologiyalarına aid deyil. Ancaq çox zaman İT kompüter texnologiyaları ilə assosiasiya olunur və bu da təsadüfi deyildir. Çünki kompüter texnologiyalarının yaranması İT-nı yeni bir mərhələyə qaldırdı. Informasiyanın əsas toplandığı yer isə məlum olduğu kimi kitabxanalardır. Bu günün kitabxanalarını yeni informasiya texnologiyarından ayrı düşünmək qeyri- mümkündür. Müasir dövrdə kitabxanalarda İKT-nın bir sıra növlərindən istifadə edilir: şəbəkə texnologiyası, elektron poçt, axtarış sistemləri və s. Dünyada çap və audiovizual irsin rəqəmli formaya keçirilməsi prosesi aktiv şəkildə gedir. Məhz informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi nəticəsinin məhsulu olan elektron kitabxanalar alim və mütəxəssislərə bir sıra yeni mühüm imkanlar yaradır. Belə ki, onlar özlərində görünüşünə, növünə görə müxtəlif, mətnşəkilli, həm də istənilən digər informasiya növlərini, məs., şəkil, xəritə, audio, video və hətta virtual laboratoriyaları da əks etdirə bilir. Əlbəttə ki, bütün bu texnologiyaların özünün çatışmayan çəhətləri vardır və bizim də məqsədimiz bütün bu üstünlükləri və çatışmazlıqları araşdırıb öyrənməkdir. Fəaliyyəti tədqiq edilən AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanası geniş istifadəçi kontingentinə xidmət edir. Kitabxananın üzərinə daha geniş perspektivli xidmət üsullarının həyata keçirilməsi kimi məsuliyyətli iş düşür. Son illərdə kitabxana İKT sahəsində bir sıra maraqlı layihələr üzərində işləməkdədir. Kitabxana qəbul edilmiş Dövlət Proqramı və onun respublikada həyata keçirilməsi istiqamətində kitabxana–biblioqrafiya proseslərinin avtomatlaşdırılması, Elektron kataloqun yaradılması və istifadəçilərə fasiləsiz on–line xidmətləri göstərilməsi, informasiya mərkəzinin yaradılması və digər həlli vacib məsələləri yerinə yetirmişdir. Azərbaycanda kitabxana işinin inkişafı və dünya standartları səviyyəsinə çatdırılması mərhələsinin formalaşdırılmasında kitabxanamız öz layiqli töhfələrini vermişdir. Kitabxanada Rusiyanın EBNİT Assosiasiyasının İRBİS–64 Avtomatlaşdırılmış Kitabxana–İnformasiya sistemi proqram təminatı tətbiq edilərək kitabxana– biblioqrafiya proseslərinin tam avtomatlaşdırılması həyata keçirilmişdir. Kitabxana prosesləri tam avtomatlaşdırılmaqla, kitabxanada kitabların kataloq kartoçkaları, formulyarlar, kitabxana statistikası, oxucu qeydiyyatı, kitab verilişi, komplektləşdirmə, nüfuzlu ad faylları, sənədin elektron çatdırılması, tam mətnli xidmət və ümumilikdə bütün kitabxana xidmətlərinin kompleks avtomatlaşdırilması kimi bütün proseslər günün tələbləri səviyyəsində çatdırılmışdır. Kitab, ardı davam edən nəşrlər, DVD, CD və dövri mətbuat materiallarının maşınla oxuna bilən kataloqları və sistemdən çıxan kağız kataloqları da hazırlanmışdır. Oxucu artıq kitabxanamıza daxil olduğu andan qısa bir müddətdə sorğusuna konkret cavab ala bilir . Respublikanın kitabxana işi tarixində ilk təcürbə olan bu Toplu kataloqdan istifadə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013–cü ilin Azərbaycan Respublikasında “İnformasiya–kommunikasiya texnologiyaları ili” elan edilməsi haqqında 2013–cü il 16 yanvar sərəncamının yerinə yetirilməsi sahəsində ilk yenilik kimi Azərbaycan kitabxanaşünaslıq tarixində öz sözünü deyəcəkdir. Odur ki, Toplu kataloq region kitabxanalarından tutmuş, kütləvi şəhər kitabxanalarına kimi bütün kitabxanaların kitab təsvirlərinin təsnifatın ən son əlavə və dəyişikliklərinə uyğun təsvir edilməsinə imkan verir.Toplu kataloqun yaradılması və ondan istifadə istər ənənəvi kitabxanaçılıqda, istərsə də müasir kitabxanaçılıqda kitabxanaçı əməyinin asanlaşdırılması istiqamətində böyük müsbət üstünlüklər verir. Toplu kataloqda axtarış nəşrin tipi, növü, geniş, sadə, lüğət, rubrikator, KBT, açar söz, müəllif, nəşr ili, sərlövhə irbis axtarış növlərinin daxilində isə bölünmüş axtarış ünsürləri 42-dən artıqdır ki, bunu da axtarışda əyani göstərmək yolu ilə daha aydın görmək olar. Artıq respublikanın kitabxanalarının çoxu avtomatlaşdırılmışdır. Bununla belə, avtomatlaşdırılmış kitabxana informasiya sistemlərində bəzi çatışmayan xüsusiyyətlər vardır ki, bunların da araşdırılıb aradan qaldırılması mütəxəssislərin üzərinə düşür. Sonda onu qeyd etmək lazımdır ki, müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyaları olmadan kitabxana işində heç bir inkişafdan, II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 580
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan innovativ yeniliklərdən danışmaq olmaz. Çünki informasiya axının həddən artıq yüksək olduğu bir dövrdə oxucuların, alim və tədqiqatçıların tələbatını effektiv ödəmək üçün kitabxana xidmətinin ən səmərəli üsulları, beynəlxalq elmi bazalara daxil olmaq ancaq və ancaq yüksək keyfiyyətli İNTERNET baglantısı və son texnologiyaların tətbiqi ilə mümkündür.
“SMART CAR” –AĞILLI MAŞIN PROTOTİPİ
Qafqaz Universiteti
AZƏRBAYCAN
istifadə olunan 2 ədəd “NXT 2.0 Brick” arasında “Bluetooth”la məlumat mübadiləsi üçün yeni alqoritmin qurulması və kodun yazılması üsulları göstərilmişdir. Açar sözlər—smart car, ağıllı maşın, bluetooth, robot, ultrasonic sensor, light sensor Lego Mindstorms NXT 2.0 robot kiti oyuncaq şirkəti olan Lego şirkətinin istehsalıdır. Bu kitləri Lego oyuncaqlarından fərqli edən isə onların proqramlaşdırıla bilinməsi xüsusuiyyətidir. Bu kitlərin 3 müxtəlif firmware (əməliyyat sistemi) və 3 müxtəlif proqramlaşdırma dili dəstəkləyir: a) Mindstorms firmware, b) leJos firmware [1], c) RobotC firmware Bu kitin əsas tərkib hissəsi bunlardır: 1 ədəd NXT brick, 3 ədəd motor, 4 ədəd sensor, təkərlər və digər birləşdirici hissələr. NXT brick—Bir ədəd “brick”də 3 ədəd motor giriş/çıxış portu, 4 ədəd sensor giriş/çıxış portu və 1 ədəd proqramlaşdırma giriş/çıxış portu, 1 ədəd LCD ekran və 4 ədəd də düymə vardır. Qidalanması isə 6 ədəd standart 1.5V-luq və ya 1 ədəd yenidən doldurula bilən 11V-luq batareya vasitəsilədir. Sensorlar—Hər bir kitin üzərində standart olaraq 4 ədəd sensor olur: Ultrasonic sensor, Sound sensor, Touch sensor, Light sensor. Amma bundan əlavə Color sensor, Gyroscope Sensor, Accelerometer sensor, Temperature sensor, Angle sensor, Infrared sensor, GPS sensor və s. kimi müxtəlif cür sensorlar mövcuddur. Motorlar—Motorlar servo motorlardır. Normal motorlardan fərqləri odur ki, mexanizm işləyərkən yaranan xətaları avtomatik olaraq aradan qaldırır. Yəni dayandığı vəziyyətdən kənara çıxmamağa çalışır. Lego NXT Mindstorms 2.0 robotunun əsas hissələri bunlardır: a) NXT brick, b) Motor, c) Touch Sensor, d) Sound Sensor, e) Light Sensor, f) Ultrasonic Sensor Bu kitin çox şey dəstəkləməsi onun istifadəsini daha da artırır. Çünki hissələrin sayının çox olması ondan qurulacaq robotların sayını artırır, hər kəs öz xəyalında olan robot prototipini bu kitlə hazırlaya bilər. Bir çox sənaye və hərbi robotların da prototipləri bu robotlardan hazırlanır. Eyni zamanda bu robotlarla elmi işlər də aparılır. Hazırda dünyada “self driving car”, “autonomous car” və buna bənzər layihələr üzərində avtomobil şirkətləri, universitetlər və digər araşdırma qrupları işləyir. Avtomobil şirkətlərindən və araşdırma laboratotiyalarından bu layihə üzərində işləyən ən qabaqcıl şirkətlər bunlardır [2] [3] [4] [5] [6]:MERCEDES, VOLVO, TOYOTA, NISSAN, AUDI, VOLKSWAGEN, OXFORD UNIVERSITY, UNIVERSITY OF MICHIGAN, GOOGLE, STANFORD’S DYNAMIC DESIGN LAB, VOLKSWAGEN’S ELECTRONICS RESEARCH LAB. Bu layihənin digərlərindən əsas fərqi sürücüyə nəzarət etmək, onun xətalarını aradan qaldırmaq və ötmə əməliyyatı zamanı vəziyyəti dəyərləndirmək və ona uyğun hərəkət etməkdir. Lego Mindstorms robot kitindən hazırlanmış robotlarda əsasən aşağıdakı problemlər mövcuddur: Robotun dizaynı və qurulması—robotun ölçüsü necə seçilməlidir? Nələrdən istifadə olunmalıdır? Sensorların seçilməsi və onların robot üzərində yerləşdirilməsi—Robotun yolu, hərəkətdə olan cisimləri və maneələri tanıması üçün hansı sensorlardan istifadə etmək lazımdır? Və onları doğru şəkildə təyin etmək üçün bu sensorlar hansı vəziyyətdə yerləşdirilməlidir? Əlaqələrin qurulması—Hansı motor? Hansı sensor hansı brick-ə qoşulmalıdır? Brick-lər arasında əlaqə necə təmin edilməlidir? Alqoritmin qurulması İstifadə ediləcək firmware və proqramlaşdırma dilinin seçilməsi və kodun yazılması Robotun test edilməsi üçün lazımi şəraitin yaradılması və test edilməsi 2 ədəd brick, 2 ədəd motor, 3 ədəd ultrasonic sensor, 4 ədəd light sensor və digər birləşdirici hissələrdən istifadə etməklə robotun qurulması və sensorların seçilib yerləşdirilməsi problemi həll olundu. Sensorların yerləşməsinə və portların II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 581
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan yerləşmə istiqamətinə görə doğru kabellərin seçilməsi ilə motorlar-brick, sensorlar- brick arasındakı əlaqə, Bluetooth vasitəsi ilə də brick-lər arasındakı əlaqə problemi həll olundu. Robotun quruluşuna və hazırlanan test şəraitinə görə alqoritm qurulması, alqoritmə uyğun kod yazılması üçün müvafiq firmware və proqramlaşdırma dili seçilməsi ilə də alqoritmin qurulması, proqramlaşdırma dilinin seçilməsi və testlərin keçirilməsi problemləri həll olundu. Önümüzdəki müddətdə robotun ön hissəsinə 1 ədəd ultrasonic sensor da əlavə olunacaq. Yanaşı duran ultrasonic sensorların obyektləri qarışdırma problemi yaranacaq. Bu problem də “Üçbucaq” adı verdiyimiz alqoritmlə aradan qaldıracaq. Obyekt tanıma üçün proqramlana bilən kameralardan istifadə olunacaq. Robot hazırlanan alqoritmə və koda görə doğru şəkildə işləyir. Testlərdən uğurla keçib. Testlərin cox az hissəsində yanılmalar olur. Bu layihə hələ ki, test mərhələsindədir. Layihə tamamlananda səhvlər tamamilə aradan qaldırılacaq. [1] http://www.lejos.org/ [2] http://www.carscoops.com/2013/09/mercedes-benz-presents-self-driving-new.html [3] http://www.techradar.com/news/car-tech/volvo-aims-for-zero-deaths-with-autonomous-car-tech-1166533 [4] http://inhabitat.com/stanford-universitys-self-driving-audi-tts-hits-120-mph-on-the-racetrack/ [5] http://www.audiusanews.com/newsrelease.do;jsessionid=3D287086875E30BC8A441A7ACBE3264B?&id=2079 &allImage=1&teaser=autonomous-audi-tts-pikes-peak-achieves-year%E2%80%99s-goal&mid= http://news.stanford.edu/news/2012/august/shelley-autonomous-car-081312.html
SİMSİZ ŞƏBƏKƏLƏR ÜÇÜN HAZIRLANMIŞ MÖVCUD TCP PROTOKOLLARININ ANALİZİ Əhəd MƏMMƏDOV, Babək ABBASOV Qafqaz Universiteti ahadm@qu.edu.az, babbasov@qu.edu.az AZƏRBAYCAN TCP protokolu əsasən etibarlı sayılan naqilli şəbəkələr üçün hazırlanmışdır. Etibarlı sayılmasının səbəbi isə naqilli şəbəkələrdə kəsintinin çox nadir hallarda baş verməsidir. Əlaqə kəsildikdə, problemin əsasən tıxanma nəticəsində yarandığı güman edilir. Bu səbəbdən Simsiz Şəbəkələrdə hər yaranan kəsinti zamanı, TCP protokolu səbəbi tıxanmada görür. Nəticə etibarilə daima tıxanma nəzarəti tədbirləri (congestion control measures) cəlb edilir. Əslində isə simsiz şəbəkələrdə kəsinti əsasən link xətalarından, müxtəlif maneələrdən və mobil hostun hərəkətlilik səbəbindən yaranır. Məhz bu səbəbdən bu cür mühitlər üçün TCP performansının təkmilləşdirilməsi istiqamətində bir çox təkliflər hazırlanmışdır. Bu təkliflərdə simsiz şəbəkələrdəki itkinin bərpası TCP-dən kənarda həll edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bunun üçün itən məlumatın təkrar göndərilməsi lokal olaraq baza stansiyalarında (wireless access point-larda) həyata keçirilir. Bilindiyi kimi simsiz şəbəkələrdə yaranan xətaların sayı naqilli şəbəkə mühitlərindəki saydan qat-qat çoxdur. Naqilli şəbəkələrdə ümumiyyətlə xətalar kabelin fiziki zədələnməsindən və ya xətdəki tıxanıqlıqdan yaranırsa da, simsiz şəbəkələrdə bu səbəblər aşağıdakılardan biri ola bilər: simsiz şəbəkənin toqquşma nəticəsində yaranan kanal xətaları simsiz ötürmələrin potensial israfı hand-off səbəbilə yaranan kəsintili gecikmələr əlaqənin kəsilməsi yüksək BER (Bit Error Rate / Bit Xəta Nisbəti) hostun hərəkətliliyi topologiya fərqliliyi və s. Simsiz şəbəkələr üçün TCP performansının təkmilləşdirilməsi istiqamətində hazırlanmış təkliflər əsasən iki kateqoriyaya bölünür: transport səviyyəsində işləyən (mis. Mobile TCP (MTCP), Indirect TCP və s.), digəri link səviyyəsində çalışan (mis. Snoop Protocol, Wireless TCP (WTCP) və s.) alqoritmlər. Fərqli səviyyələrdə aparılan eksperimentlər nəticəsində müxtəlif hallar üçün çeşidli protokollar hazırlanmışdır. Bəzi parametlər üzərində dəyişikliklər edilərək mühitə uyğun protokol seçilə bilər. Simsiz şəbəkələrdə məlumat itkisi əsasən Səyyar Host (MH - Mobile Host) ilə Baza Stansiyası (BS - Base Station) arasında yaranır. Belə olduqda itkinin bərpası əsasən baza stansiyalarında həyata keçirilir. Bunun üçün baza stansiyasından səyyar hosta göndətilən hər məlumatın nüsxəsi buffer-də saxlanılır. Səyyar hostdan ACK alınmadığı təqdirdə göndərən tərəfə bu barədə məlumat verilmir, birbaşa buffer-dən yenidən göndərilir. Bu yolla həm itkilər daha qısa zaman ərzində bərpa edilmiş olur, həm də göndərən tərəf gərəksiz yerə məşğul edilməmiş olur.
|