Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi

 

 

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

110 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

KİMYANIN TƏDRİSİNDƏ MƏKTƏBDAXİLİ QİYMƏTLƏNDİRMƏNİN 

 APARILMASI BARƏDƏ 

 

Aysəba MƏMMƏDOVA, Çinarə QULİYEVA 

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti 

[e-mail] 

 

Qiymətləndirmə təlim fəaliyyətinin ayrılmaz bir tərkib hissəsi kimi bilavasitə təhsilin keyfiyyətinin dəyərləndirilməsinə 

və nəticə etibarı ilə onun yüksəlməsinə xidmət edir. Qiymətləndirmə şagirdin öhdəsinə verilə biləcək yeganə təhsil prosesi 

olmaqla təhsilin keyfiyyəti və inkişafı barədə müvafiq məlumatların toplanması  və onların təhlili ilə müşayiət olunur. 

Müasir təhsildə şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi milli, beynəlxalq və məktəbdaxili olmaqla 3 istiqamətdə aparılır[1]. 

Məktəbdaxili qiymətləndirmə diaqnostik (ilkin səviyyənin qiymətləndirilməsi), formativ (fəaliyyətin qiymətləndiril-

məsi), summativ (kiçik, böyük və yekun) qiymətləndirmələrdən ibarətdir[2]. 

Diaqnostik qiymətləndirmə  şagirdin bilik və bacarıqlarının ilkin səviyyəsini müəyyənləşdirməklə müəllim üçün 

şagirdlərin potensial imkanlarını nəzərə alan təlim strategiyalarının seçilməsinə xidmət edir. 

Formativ qiymətləndirmə  şagirdin məzmun standartlarından irəli gələn bilik və bacarıqlara nail olması üçün onun 

fəaliyyətini izləmək məqsədilə aparılır. 

Summativ qiymətləndirmə  təlim prosesində müəyyən mərhələlərə (tədris vahidinin, yarımilin sonunda) yekun 

vurmaqla, müvafiq məzmun standartlarına uyğun qiymətləndirmə standartları  əsasında hazırlanmış vasitələrlə  şagirdin 

nailiyyətini qiymətləndirmək məqsədilə aparılır.  

Şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirməsi üçün üsul və vasitələr müəyyənləşdilir. Qiymətləndirmə üsulu dedikdə 

prosesin hansı formada həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Qiymətləndirmə vasitəsi isə bu prosesdə istifadə olunan alətdir. 

Bilik və bacarıqları yoxlamaq üçün testləşdirmə qiymətləndirmə üsuludursa, test tapşırıqları qiymətləndirmə vasitəsidir. 

Pedaqoji ədəbiyyatlarda diaqnostik və formativ qiymətləndirmə üçün, tapşırıqvermə, müsahibə, valideynlər və digər fənn 

müəllimləri ilə əməkdaşlıq, yazı, test, oxu və s üsullar, çalışmalar, müəllimin qeydiyyat vərəqləri, söhbət və sorğu vərəqi, 

müşahidə vərəqləri, məsələ, misal həlli, test tapşırıqları, meyar cədvəli, yoxlama yazı işi və s. kimi vasitələr təqdim edilir 

[3]

.

 

Diaqnostik, formativ və kiçik summativ qiymətləndirmə vasitələri fənni tədris edən müəllim tərəfindən, böyük 

summativ qiymətləndirmə vasitələri isə Təhsil Nazirliyinin tövsiyələri əsasında yerli təhsili idarə edən orqanlar və ümumi 

təhsil müəssisəsi rəhbərliyinin təşkil etdiyi komissiya tərəfindən hazırlanır. 

Kimya dərslərində diaqnostik qiymətləndirmə kimyanın tədris edildiyi ilk dərsdə (VII sinifdə)  şagirdlərin VI sinifdə 

fizika və biologiyaya aid bilikləri əsasında müsahibə, həmin fənləri tədris edən müəllimlərlə əməkdaşlıq üsulları, qeydiyat 

və sorğu vərəqlərində istifadə etməklə keçirilə bilər. Sonrakı tədris vahidlərinə aid diaqnostik qiymətləndirmə isə əvvəlki 

tədris vahidlərində verilən bilik və bacarıqlara  əsasən aparılır. Məsələn “Oksigen, hava, yanma” tədris vahidinə 

başlanıldıqda maddə,  onların tərkibi quruluşu, təsnifatı, kimyəvi element, nisbi atom, nisbi molekul kütlələri, kimyəvi işarə 

formul, valentlik, maddə miqdarı, molyar kütlə, Avoqadro qanunu və s. barədə müəllim müvafiq üsul və vasitələrlə 

diaqnostik qiymətləndirmə aparmaqla  şagirdlərin kimya fənnini necə mənimsəmələri barədə məlumat əldə edə bilər. Hər 

dərsdə isə  formativ qiymətləndirmənin nəticələrinə  əsasən kimya müəllimi  şagirdlərin zəif, orta və yüksək olmaqla 

səviyyələrini yoxlayır və bununla şagirdlərin nədə çətinlik çəkdiyinin səbəbini aydınlaşdırır və onlara köməklik göstərir. 

Müşahidələr göstərir ki, ənənəvi təhsildə şagirdlər kimya fənninə aid bilikləri ya çətin qavrayır, yaxud yadda saxlaya 

bilmirlər. Fikrimizcə bunun əsas səbəbi onların yalnız qiymət xatirinə oxuması və mexaniki əzbərçilikdir. Hesab edirik ki, 

müasir təhsilin prinsipləinə  əsasən hazırlanmış kimya fənn kurikulumu və orada verilən qiymətləndirmə sisteminin 

prosesləri  kimyəvi biliklərin sistemli, asandan çətinə doğru ardıcıl qazanılmasına şərait yaradacaq. Müəllimlər bu iş üçün 

bütün qaydaları hərtərəfli öyrənsələr və tədris prosesində davamlı olaraq tətbiq etsələr, şagirdlərin kimyadan müstəqil bilik 

və bacarıqlar qazanmalarına və onları yaradıcı şəkildə tətbiq etmələrinə nail ola bilərlər 

 

ƏDƏBİYYAT 

1.  Azərbaycan Respublikasının ümumi təhsil sistemində qiymətləndirmə konsepsiyası. “Kurikulum” jurnalı, 2009, № 2 

2.  Ümumtəhsil məktəblərində məktəbdaxili qiymətləndirmənin aparılması barədə təlimat. “Kurikulum” jurnalı, 2013, №2. 

3.  Hacıyeva T. Məktəbdaxili qiymətləndirmədə istifadə olunan üsul və vasitələr. “Kurikulum jurnalı”, 2010, № 4. 

 

 

 

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

111 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

BENZOİLASETONUN 1,3-DİFENİLPROPENONLA ALKİLLƏŞMƏ  

REAKSİYASININ TƏDQİQİ

 

 

Farid NAĞIYEV , Abel MƏHƏRRƏMOV, Nailə ABDULLAYEVA,   

Nurlan ƏMRAHOV, Mirzə ALLAHVERDİYEV 

Bakı Dövlət Universiteti 

[e-mail], [e-mail], [e-mail], [e-mail], [e-mail] 

 

Ji-Tai Li və başqaları [1] dietil malonat, nitrometan, etil asetoasetat kimi metilenaktiv birləşmələr ilə xalkonun Mixael 

alkilləşməsini susuz etanol mühitində, kalium hidroksid iştirakında 25-90 dəqiqədə ultrasəs şüalanması altında aparmışdır. 

Reaksiyada əmələ gələn Mixael adduktunun çıxımı 75-98% təşkil etmişdir: 

C

O

CH

CH

C

H

3

C

O

CH

2

C

OCH

2

CH

3

O

O

C

O

OCH

2

CH

3

+

KOH/etanol

UV, 28-30

0

C,

    30 дя  г

 

Surya Prakash Rao and S.Jothilingam [2] kalium karbonat iştirakında dixlormetan mühitində ultrabənövşəyi şüalar 

altında benzoilasetonun xalkona birləşmə reaksiyasını həyata keçirmişlər: 

C

O

CH

CH

C

H

3

C

O

CH

2

C

O

O

C

O

+

K

2

CO

3

/CH

2

Cl

2

450 W UV, 2 дя  г

 

Bizim tərəfimizdən benzoilasetonun müxtəlif  əsaslar iştirakında xalkonla Mixael birləşmə reaksiyaları  tədqiq 

rdilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, reaksiya şəraitindən asılı olaraq reaksiya müxtəlif istiqamətlərdə gedir. Reaksiyada 

piperidin iştirakında həlledici kimi etil spirti götürəndə müvafiq məhsulun etil efiri, metil spirti götürüldükdə isə metil efiri 

əmələ gəlir. Quru piperidin iştirakında həlledici olaraq benzol götürdükdə, tərkibində ikiqat rabitə saxlayan tsikl alınır. Sulu 

piperidin iştirakında isə toluol mühitində açıq quruluşun piperidin duzu alınır. Tərkibində nitro qrup saxlayan xalkonlarla 

benzoilasetonun Mixael birləşmə reaksiyasında  əsas kimi natrium metilat, trietilamin və ya piperidinin götürülməsindən 

asılı olmayaraq açıq quruluşun əmələ gəlməsi müəyyən edilmişdir. 

C

O

CH CH

R

C

O

CH

2

C CH

3

O

C

O

CH

2

CH CH

2

C

CH

2

OH

C

O

OCH

3

O

C

O

OH

O

C

O

C

O

CH

2

CH CH

2

C

CH

2

OH

C

O

OH

2

N

+

CH

3

ONa 

вя   йа 

       пиперидин

trietilamin, 

metil spirti

  metil spirti

R = H, NO

2

quru piperidin, 

       benzol

+

sulu piperidin, 

       toluol

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

112 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

ƏDƏBİYYAT 

1.   Ji-Tai Li, Yong Cui, Guo-Feng Chen, Zhao-Li Cheng and Tong-Shuang Li. /Michael Addition Catalyzed by Potassium Hydroxide 

Under Ultrasound/. Synthetic Communications. vol. 33, №3, 2003, pp. 353–359.  

2.   Surya Prakash Rao and S.Jothilingam. /Solvent-free microwave-mediated Michael addition reactions/. J. Chem. Sci., vol. 117, №4, 

2005, pp. 323–328.  

 

 

THE SYNTHESIS OF 2-HYDROXY-5-(1-METHYLCYCLOALKYL)- ACETOPHENONES 

 

Mehmet Mete ÇALIŞKAN , Məltəm ERTILOVA 

Qafqaz Universiteti, National Academy of Sciences Petrochemical Processess Institute

 

[e-mail] 

 

In the more developed countries ,the  alkyl  phenol – based  chemical compounds   are  used directly or as chemical 

intermediates in the production of variety of resins, durable surface coatings, varnishes, wire enamels,printing inks, surface 

active agents, rubber chemicals, antioxidants,plastics, paints, fungicides, petroleum additives, ultraviolet absorbers and heat 

stabilizers for polymeric materials . 

Acetophenones can be obtained by a  variety  of  methods. Friedel – Crafts  acylation  of  aromatic  compounds  is  one  

of  the  most  important  synthesis  of  acetophenones. The  use  of  inorganic  solid  supported  reagents  or  solid  acid   as  

a  catalyst , resulting  in  higher  selectivity , easier  work – up  and  environmentally  safe  reactions . 

This  thesis is about  the  study  of  2-hydroxy-5-(1-methylcyclopentyl)   and   2-hydroxy-5- ( 1-methylcyclohexyl )-

acetophenones from   the  acylation  reaction  of     p-(1- methylcyclopentyl)-  and  p- ( 1- methylcyclohexyl)-phenols with  

acetic  acid  in the peresence of   ZnCl

2

 catalyst . 

The mixture of 16.5 grams (0.27mole) of glacial acetic acid and 16.5 grams (0.12 mole ) of ZnCl

2

 was added into a 150 

ml three-necked round bottom flask with a stirrer, a refluxing condensation pipe and a ventilation pipe .The mixture was 

heated up to 100 

0

C and slowly 0.1 mol para(1-methylcycloalkyl)-phenol was added to the mixture .The reaction was  

carried  out between 120-160

0

C for between 20 to 60 minutes . Then the mixture was washed with aqueous solution of HCl 

and at low pressure the mixture was distillated. At the end the products was washed with ethyl alcohol. At the end of the 

procedure white solid crystals was got. 

The reaction  scheme is  shown  below. 

 

After the fractional distillation in the vacuum of the product, IR and H-NMR spectra were recorded and the chemical 

structure and the physical properties were determined.  

The compounds which we synthesized was used as a light stabilizer in polystyrene and we obtained successful results . 

 

 

 

 

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

113 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

2-HİDROKSİ–5–BROMTİOFENOL VƏ AMİNOFENOLLA VOLFRAMIN (VI)  

EKSTRAKSİYALI -SPEKTROFOTOMETRİK TƏYİNİ 

 

N. A. VERDIZADƏ, N. A. NOVRUZOVA, Q. S. SÜLEYMANOVA 

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti 

 

Məlum metodika ilə sintez edilmiş 2-hidroksi-5-bromtiofenol - 

 

ekstraksiyalı-spektrofotometrik təyini olunmuşdur. 

Volfram metallar  içərisində ən yüksək  ərimə tempraturuna  və ən aşağı buxar təzyiqinə  malik olduğuna görə təmiz 

volfram radiotexnikada, elektrotexnikada  rentgen texnikasında , müxtəlif  detalların hazırlanmasında,kəsici alətlərin 

,maqnitli  poladların  istehsalında tətbiq  olunur. Volframın çox 

hissəsi bərklikdə almaza  yaxın  volfram karbidin  (WC)  və başqa  bərk  ərintilərin  istehsalatında  istifadə  olunur ki,  

bunlardan da  qazma  alətlərininhazırlanması üçün  istifadə  edilir. 

Odur ki, müxtəlif  təbii obyektlərdə  və  sənaye  materiallarında volframintəyini üçün  yüksək  seçiciliyə malik, yeni, 

həssas ekstraksiyalı – fotometrik üsullar işlənib  hazırlanmasında  tələb olunur. 

 Bu  məqsədlə 2- hidroksi-5-bromtiofenol (HBTF) və 2N, N-dimetilaminometilfenolla (AF)  müxtəlif liqandlı  

komplekslərin əmələgəlmə və ekstraksiya  şəraiti tətqiq edilmişdir. 

    Müəyyən olunmuşdur ki, volfram  iki HBTF  molekulu  ilə anion  kompleks  əmələ gətirir. Anion kompleks isə 2 

protonlaşmış  aminofenol molekulu ilə  birləşərək ion –assosiat tipli  tünd  qəhvəyi  rəngli kompleks əmələ  gətirir. Rəngli 

komplekslərin spektrofotometrik tədqiqi CФ-26 spektrofotometrində və KФK-2 fotokolorimetrində uyğun olaraq l=1 sm və 

l=0,5sm olan küveytlərdən istifadə etməklə aparılmışdır. Lazım olan turşuluq HCL, H

2

SO

4

 turşularının zəif məhlullarından 

istifadə etməklə yaradılmışdır.  Ən yaxşı  ekstragent kimi  xloroform, dixloretan  və  xlorfenol müəyyən olunmuşdur. 

Xloroformla ekstraksiya zamanı volframın 98,4 %-i müxtəlif liqandlı   kompleks şəklində  üzvi fazaya keçir, ona gorə de 

sonrakı  təcrübələrdə əsasən  xloroformda istifadə  edilmişdir. 

 Dərəcələnmiş  sınaq  şüşəsinə 0,1-0,8 ml  0,1 mq/ml qatılıqlı  W(VI) məhluludaxil  edilib,üzərinə 2  ml  0,1 ml  M  

HCL  , 2,6 ml M  HBTF 2,4 ml   0,01 M   AF  

Xloroformda məhlulu əlavə  edilmişdir. Məhlulun ümumi həcmi su ilə 2 dəqiqə müddətində  çalxalanmışdır. Fazalar 

arasında  təbəqələşmə əmələ gəldikdən  20 dəqiqə sonra üzvi faza su fazasından  ayrılaraq, ekstraktların  optiki sıxlıqları 

KFK 2-də    1-  0,5  sm      qalınlıqlı  küveytdə 490 nm  dalğa uzunlugunda ölçülmüşdür. Bütün ölçmələr 20+ 2 C-də  

aparılmışdır. Kompleksin  əmələgəlmə  və ekstraksiyası  üçün  optimal  pH =4,2 – 5,7 müəyyən olunmuşdur. Optimal 

turşuluq  yaratmaq üçün  HCL, H

2

SO

4

 məhlullarından   və  asetat  turşusu buxarlarından  istifadə edilmişdir. Su fazasının 

pH - ı şüşə  elektrodlu Ph-340 markalı laboratoriya Ph-metrində ölçülmüşdür. Tünd-qənvəyi rəngli  kompleksin əmsalı 3,7. 

10   4-ə  bərabərdir. 

Tarazlığın yerdəyişməsi   və nisbi  çıxım  metodları    ilə kompleksdə komponentlərin  molyar nisbəti  W(V):HBTF  

:AF=1:2:2  kimi   müəyyən edilmişdir. 

 Bir çox metal  ionları  Mo(VI),V(IV), Ti(IV), Nb(V), Cu(II), Fe(III) volframın təyininə mane olur. Pərdələyici 

maddələrin köməyi ilə Ph –ı    tənzimləməklə  və ekstraksiya  tətbiq etmək və onların maneçiliyi aradan qaldırılmışdır, 

volframın (VI) təyini  üçün yeni  ekstraksiyalı fotometrik  metodikalar işlənmişdir. 

Bu metodla volframın  0,2-13 mkg/ml  miqdarı Ber qanununa tabe olur.Təklifedilmiş metod poladda volframın təyininə  

tətbiq edilmişdir.Təyinin nəticələrivə statistik işləmə cədvəldə verilmişdir. 

 

            Metod   

             X    

            Sr 

Toluol- 3,4-ditiol 

 0,178        0,05 

            0,05 

HBTF  +  AF 

 0,188        0,04 

            0,04 

 

 

 

 

və aminofenolla (AF) volframın

 (VI)  

OH

SH

HBTF 

Br

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

114 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

THERMODYNAMIC AND EXPERIMENTAL STUDIES OF IONIC LIQUIDS FOR 

ETHANE AND METHANE CAPTURE 

 

Mammad HUSEYNOV 

University of Regina (U of R) 

[e-mail] 

CANADA 

 

The scope of this research is to study the phase behaviour of the ionic liquids for ethane and methane solubility in  

advance build up the relationships between phase behaviour and thermodynamic properties to gain knowledge for future 

industrial applications. 

In this research were studied  is to explore ionic liquids and their potential for CH4 and C2H6 capture at diverse 

concentrations and temperatures. Gases solubility was measured using an IGA 003 (Intelligent Gravimetric Analyzer, Hiden 

Analytical)  for a range of ionic liquids.C2h6 solubility was measured at 25, 40 and 60 C temperatures and CH4 was only 

measured at 25 with pressure range from 100 mbar to 20,000 mbar. Peng-Robinson (PR-EoS), SoveRedlich-Kwong (SRK) 

with quadratic mixing rules, and Non-Random Two-Liquid (NRTL) activity coefficient model are used for thermodynamic 

modeling to correlate the experimental C2H6 and CH4 solubility. Binary interaction parameters were obtained for the 

correlations. Besides the entropies and enthalpies of absorption were also calculate and  Henry’s Law constants for C2H6 

and CH4  were found out from the ionic liquids. 

 

 

 

 

YENİ SƏTHİ-AKTİV AMMONİUM DUZLARININ SİNTEZİ VƏ XASSƏLƏRİ 

 

Xuraman MƏMMƏDOVA, R.A.RƏHIMOV, F.M. VƏKİLOVA 

AMEA, Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu 

[e-mail], [e-mail], [e-mail] 

 

Dünya əhalisinin sayı artdıqca enerjiyə olan tələbat da artır. Xəzər dənizi bölgəsində neft hasilatı sürətlə artmaqdadır. 

Baş verən qəzalar zamanı neftin və neft məhsullarının açıq su hövzələrinə tökülməsi nəticəsində hidrosferin flora və 

faunasına ciddi ziyan dəyir. Neft və neft məhsullarını su səthindən təmizləmək üçün mexaniki üsuldan istifadə edilir. Lakin 

neftin qalın təbəqəsi yığıldıqdan sonra qalan nazik təbəqə ekoloji cəhətdən təhlükə doğurur, çünki oksigen və karbon 

qazının hidrosferlə atmosfer arasındakı mübadiləsi pozulur. Bu isə hidrosferin aerob mikroorqanizmlərinin inkişafına maneə 

törədir. Su hövzələrinin səthində nazik neft təbəqəsini kənar etməyə imkan verən səthi-aktiv maddələrin (SAM) alınması, 

tədqiqi və tətbiqi çox aktualdır. 

Təqdim edilən məruzə dodesilamin, propilen oksidi və alkilhalogenidlər əsasında yeni SAM-ların sintezi, fiziki-

kimyəvi xassələrinin və neftyığma, neftdispersləmə qabiliyyətinin tədqiqinə həsr edilmişdir.  

SAM-ların sintezi iki mərhələdə aparılmışdır. Birinci mərhələdə dodesilamin propilen oksidi ilə 1:1 və 1:2 mol 

nisbətlərində reaksiyaya girir. Reaksiyaların ümumi sxemi aşağıdakı kimidir: 

 

 

burada R=C

12

H

25

. 

Reaksiyalar 23-32 

C temperaturda 120-150 saat müddətində katalizatorsuz aparılmışdır. Sintez edilmiş SAM-ların 

quruluşları  İQ- və NMR-spektroskopiya metodları ilə identifikasiya edilmişdir. C

12

P ağ kristallik maddədir, etanolda, 

asetonda, heksanda yaxşı, su və CCl

4

-də isə qismən həll olur. Amin ədədi 146.1 mq HCl/q-dir. C

12

PP isə maye halda olan 

sarımtıl rəngli maddədir, etanol, aseton, heksan, CCl

4

-də yaxşı, suda isə qismən həll olur. Amin ədədi 118.9 mq HCl/q-dır. 

Sintez edilmiş aminospirtlərin etil- və propilbromidlə qarşılıqlı təsiri nəticəsində yeni ammonium duzları alınmışdır. 

Aparılmış kvaternizasiya reaksiyaları aşağıdakı sxemlər üzrə gedir: 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

115 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

 

 

burada R=C

12

H

25

; R

1

=C

2

H

5

, C

3

H

7

. 

Sintez edilmiş duzların quruluşları İQ- və UB-spektroskopiya metodları ilə identifikasiya edilmişdir.  

Alınan C

12

P-EtBr duzu ağ rəngli, yumşaq, kəsmiyəbənzər maddədir. Etanolda və suda yaxşı həll olur. C

12

PP-EtBr duzu 

açıq-sarı rəngli mayedir. Etanolda və suda yaxşı həll olur, şüasındırma əmsalı (

20

D

n

) 1.4625-ə, sıxlığı (ρ

20

) 0.9997 q/sm

3

-a 

bərabərdir. C

12

P-PrBr duzu boz rəngli, pastaşəkilli maddədir. Etanolda və suda yaxşı həll olur. C

12

PP-PrBr duzu açıq sarı 

rəngli mayedir. Etanolda, suda yaxşı həll olur, şüasındırma əmsalı 1.4590-a, sıxlığı 0.9959 q/sm

3

-a bərabərdir. 

Sintez edilmiş ionogen SAM-ların 0.05-0.5%-li məhlullarının xüsusi elektrik keçiricilikləri ölçülmüşdür. Müəyyən 

olunmuşdur ki, duzların qatılığı artdıqca xüsusi elektrik keçiriciliyi artır. 0.5% -li məhlulun xüsusi elektrik keçiriciliyi 

distillə suyunun xüsusi elektrik keçiriciliyindən 35-250 dəfə çoxdur. Bu isə alınan duzların ionogen mənşəli olduğunu təsdiq 

edir. Sintez edilmiş ammonium duzlarının səthi aktivlikləri su-hava fazalar sərhədində halqanın qopma üsulu ilə  təyin 

edilmişdir. Müəyyən olunmuşdur ki, sintez edilmiş duzların 0.7-1.0%-li məhlulu su-hava sərhədində  səthi gərilmənin 

qiymətini 72.5 mN/m-dən 27.3 mN/m-ə qədər azaldır. 

Aminospirtlərin etil- və propilbromidlə duzlarının neftyığma və neftdispersləmə qabiliyyəti laboratoriya şəraitində 

distillə, içməli və  dəniz suyu səthində qalınlığı 0.17 mm olan Ramana nefti təbəqəsi üzərində öyrənilmişdir. SAM-lar 

durulaşdırılmamış (100%-li reagent) və 5 %-li sulu məhlul  şəklində istifadə olunmuşdur. Reagentin aktivliyi neftyığma 

əmsalı  − K (ilkin neft təbəqəsi səthinin sahəsinin  −  S

0

 neçə  dəfə kiçildiyini göstərir), neftin disperslənməsi zamanı  S

0

-ın 

hansı hissəsinin təmizlənməsini göstərən K

D

  əmsalı  və reagentin təsir müddəti  − 

    ilə qiymətləndirilmişdir. C

12

P-EtBr 

duzunu durulaşdırılmamış vəziyyətdə tətbiq etdikdə ən yüksək nəticə dəniz suyunda (K

disp.

=98.9%, 

=7 gün), 5%-li məhlul 

şəklində isə içməli və dəniz suyunda (K=20.3, 

=7 gün) qeydə alınır. C

12

PP-EtBr durulaşdırılmamış vəziyyətdə maksimal 

aktivliyi distillə, içməli və  dəniz suyunda nümayiş etdirir (hər üç suda K

disp.

=95.5%, 

=4-7 gün). Bu reagentin məhlul 

şəklində istifadəsi zamanı ən yüksək effekt içməli və dəniz sularında müəyyən edilmişdir (içməli suda K=24.3, 

=5 gün; 

dəniz suyunda K=20.3, 

=2 gün). C

12

P-PrBr duzu durulaşdırılmamış halda yüksək effektli təsirə hər üç suda (K

disp.

=95.5%, 

=4-7 gün), malik olmuş məhlul şəklində isə ən yüksək nəticəni içməli (K=30.4, =7 gün) və dəniz suyunda (K=24.3, =7 

gün) göstərmişdir. C

12

PP-PrBr  əsasında olan ionogen duzun durulaşdırılmamış halda effektli təsiri hər üç suda 

(K

disp.

=95.5%, 

=4-7 gün), 5%-li məhlul şəklində isə ən yaxşı nəticə içməli suda (K=20.3, =4 gün) müşahidə olunmuşdur. 

Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, sintez olunan ionogen duzlar 5%-li məhlul  şəklində istifadə edildikdə durulaşdırılmamış 

haldakına nəzərən daha effektlidir (xüsusilə içməli və dəniz suyunda). Minerallaşmış sularda ən yüksək nəticə C

12

P-PrBr 

duzunun 5%-li sulu məhlulunda müşahidə edilmişdir (dəniz suyunda K=24.3, 

=4-7 gün və içməli suda K=30.4, =4-7 

gün).