Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi
MÜASİR DÖVRDƏ ŞƏXSİYYƏTİN TƏRBİYƏSİNDƏ MÜHİT AMİLİNİN ROLU
Yüklə 10,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- İNSAN AMİLİNİN AHƏNGDAR İNKİŞAFININ ƏSAS VƏZİFƏSİ Təkminə CABBAROVA
- ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN PSİKOLOJİK İYİ OLUŞ DÜZEYLERİNİN BAZI DEYİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ
- Game İNCİ
|
MÜASİR DÖVRDƏ ŞƏXSİYYƏTİN TƏRBİYƏSİNDƏ MÜHİT AMİLİNİN ROLU Aysel DƏMİROVA Bakı Slavyan Universiteti Aysel_89_24@mail.ru Şəxsiyyət problemi elmin müxtəlif sahələrində çalışan alim və mütəfəkkirlərin illərlə diqqət mərkəzində dayanan mühüm problemlərindən biri olmuş və müasir dövrdə də öz aktuallığını saxlamaqdadır. O cümlədənpedaqogika elmində də bu mövzuya xüsusi yanaşılmışdır.Şəxsiyyətin formalaşmasına bir çox amillər təsir göstərir ki, bunlardan biri də mühit amilidir. Məhz bu amil müasir dövrdə də insanın amilinin cəmiyyətdə inkişafına təsir göstərmişdir. Mühit çox geniş anlayışdır. İnsan şəxsiyyətinin inkişafına bu və ya digər dərəcədə təsir göstərən bütün xarici amillər mühit anlayışına II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 429
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan daxildir: təbii cisim və hadisələr, ictimai hadisələr, ictimai – iqtisadi münasibətlər, siyasi və ideoloji mühit, məişət, maddi və mənəvi mədəniyyət – bunların hamısı mühit anlayışına aiddir. Ətraf mühitin bu cür amilləri adamın şəxsiyyətinə, onun formalaşmasına müəyyən təsir edir. Müstəqil inkişaf yoluna qədəm qoymuş ölkələrin vətəndaşlarında da bir sıra xüsusiyyətlərformalaşır: vətənpərvərlik güclənir, ölkənin tam suverenliyinə can atılır, xarici müəssisələri milliləşdirməyə meyl artır, milli kadrlar hazırlamaq arzusunda olur, sosial, iqtisadi və mədəni inkişaf səviyyəsini artırmaq meyli güclənir. Şəxsiyyətin bu və ya digər istiqamətdə formalaşmasına təkan verən mühit amillərindən biri vətəndaşların əmək hüququ ilə, əmək şəraiti ilə əlaqədardır. Faktlar göstərir ki, təminatlı iş şəxsiyyətdə faydalı xüsusiyyətlərin yaranmasına şərait yaradır. Belə halda adam əməyinə yalnız yaşamaq, öz ailəsini dolandırmaq vasitəsi kimi deyil, həm də ictimai sərvətləri artırmaq vasitəsi, xalqın rifahını yüksəltmək vasitəsi kimi baxır.Öz peşəsinə xüsusi qayğı ilə yanaşır, daha yaxşı nəticələr əldə etmək üçün çalışır.
Həmin şəxsdəcəmiyyətə yararlı olmaq istəyiartır ki, bunun da nəticəsində hərtərəfli inkişafa nail olmuş bir şəxsiyyət formalaşır. Mənəvi mədəniyyət də məhz mühit anlayışına daxildir. İnsan hər bir kollektivə daxil olarkən həmin kollektivin davranış tərzinə uyğunlaşmağa çalışır. Həmin kollektivdə olan sağlam və ya qeyri sağlam mühit şəxsin davranışlarına əsaslı təsir edir. Təbii ki, sağlam mühit olduqda mənəvi mədəniyyət də formalaşmağa başlayacaq. Həmçinin müasir dövrdə mövcud olan bir sıra mənfiliklər narkomaniya kimi hallar da həmin mühitə düşmüş şəxslərin çoxu da yeniyetmələrin şəxsiyyət kimi inkişafına mənfi təsir edir. Tərbiyəsində bir sıra pozuntuların mövcudluğuna gətirib çıxarır. Bu cür mühitin formalaşmasına qarşı bütün dünyada mübarizə aparılmaqdadır.
Məlum olduğu kimi, hazırda ölkəmizdə narkotiklə mübarizəyə çox ciddi önəm verilir. Ölkəmiz müstəqilliyini qazandığı ilk illərdə də, bu məsələ dövlətin daim diqqətində olub. Hələ Azərbaycan Ümumilli Lideri Heydər Əliyevin dövründə narkotiklərlə mübarizə istiqamətində xeyli işlər görülüb.
Ümumilli Lider Heydər Əliyev narkomanlığa və narkotik vəsitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizəni ümumdövlət vəzifəsi hesab edirdi. Elə bunun davamıdır ki, ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin "Narkotik vasitələrin və narkomanlığın yayılması ilə mübarizə üzrə dövlət proqramının (2007-2012-ci illər) təsdiq edilməsi barədə" sərəncamın imzalanması bu sahədə daha böyük işlər görülməsi üçün zəmin yaradıb. Gənclər narkomaniya əleyhinə kitabları, broşüraları oxuduqda narkotik maddələrin istifadəsindən uzaq olurlar. Narkomaniya ilə mübarizədə bütövlükdə cəmiyyətin, dövlətin, xalqın, ən çox isə gənc nəslin fərdi, birgə fəaliyyətinə, böyük ehtiyac var.
Bu hal adamların istirahəti ilə əlaqədar da müşahidə edilir. Məzuniyyət zamanı və asudə vaxtda istirahətin məzmunu, passiv və ya fəal istirahət, mədəni – maarif və sağlamlıq müəssisələrinin, idman meydançalarının, yaşayış yerlərində istirahət üçün əlverişli imkanların olub –olmaması adamların şəxsiyyətinə güclü təsir göstərir. Bu cür faktlardan görünür ki, adamlarda mənəvi, əxlaqi, estetik, fiziki və.s keyfiyyətlərin formalaşmasına ətraf mühit təsir göstərir. Ətraf mühitin amilləri həmin keyfiyyətlərin adamda baş qaldırmasına, yaranmasına təkan verir.
Təkminə CABBAROVA Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti tcabbarova@bk.ru Təhsil əsri hesab olunan XXI əsrdə insan amilinin formalaşması bir çox mühüm problemlərin: insan və texnika, insan və təbiət, insan və dünya, insan və müasir sivilizasiya və s. anlayışların qlobal modernləşməsinin (bilik və qiymətləndirmə arasında olan nisbət, aksiologiyanın formalaşması, bilik və həqiqət arasında mövcud olan nisbət, insan amili və insan aliliyinin formalaşması meyli) elmi praktik həllini tələb edir. Ulu öndərimiz Heydər Əliyev deyirdi ki, Azərbaycan müstəqil dövlət kimi yeni iqtisadi, siyasi yol ilə gedərək dünyanın bütün ölkələrinin, xüsusən qərb ölkələrinin təcrübəsindən istifadə etməyə çalışır və təhsilin də təkmilləşdirilməsində bu təcrübədən istifadə etmək lazımdır. Bu fikirləri yaradıcılıqla davam etdirən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev cənabları qeyd edir ki, Azərbaycan təhsil sisteminin qarşısında insan kapitalının yaradılması probleminin həlli əsas məqsədimizdir, bunun üçün müasir elmi-texniki tərəqqinin bütün yeniliklərini bilmək, onları qavramaq, qabaqcıl ali məktəblərlə əlaqə yaratmaq təhsil prosesinin inkişafında mühüm rol oynayacaqdır. Azərbaycan da məhz bu yolu seçibdir. İnsan amilini – insan kapitalı kimi yetişdirmək üçün yeni pedaqoji təfəkkürün formalaşdırılması zamanın vacib problemi olaraq ön plana çıxır. Qarşıda duran bu mühüm vəzifələr idrak prosesi olan təlimi müasir dövrün tələbləri səviyyəsində təşkil etməklə həyata keçirilir. İdrak prosesi olan təlim daim yeni biliklərin öyrənilməsini həyata keçirdiyi üçün məhz yeni pedaqoji təfəkkürün formalaşmasına xidmət edir. İnsana məxsus olan təfəkkür fəaliyyət prosesində formalaşdığı üçün məhz pedaqoji təfəkkür də pedaqoji fəaliyyət prosesində formalaşır. Məsələn, şagirdlərin şəxsi təcrübəsi ilə qazandıqları biliklər arasındakı idrak məsələlərini həll etmək imkanları arasındakı ziddiyyətlər canlı idrak prosesini təşkil edir. Bu zaman şagirdlər axtarışlar II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 430
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan aparır, məqsədə nail olmaq üçün yollar tapır. Pedaqoji prosesin bu hərəkətverici qüvvəsi şagirdlərin biliyə yiyələnməsi – yeni pedaqoji təfəkkürün formalaşması imkanlarını meydana çıxarır: 1. Şagirdlərin yiyələnmiş olduğu biliyin səviyyəsinin yeni biliyin qazanılmasında yaratdığı imkan; 2. Qazanılmış biliklərdən yeni bilklərə yiyələnmə zamanı istifadə etmək imkanı; 3. Şagirdlərin öyrənməyə olan tələbat səviyyəsi ilə əldə olunmuş yeni biliyin səviyyəsi arasında yaranan imkan. Pedaqoji prosesin pedaqoji təfəkkürün formalaşdırılması prosesi olması V.İ.Leninin Hegelin nəzəriyyəsinə istinadən formalaşdığı “Canlı seyrdən abstrak təfəkkürə və ondan praktikaya - hərəkəti dərk etməyin, obyektiv reallığı dərk etməyin yolu belədir” tezisində təsdiqini tapır. Canlı müşahidə bilik mənbəyi kimi duyğulardan ibarət olduğu üçün klassik pedaqoqlar duyğuları əqlin bələdçisi, əqlə açılan pəncərə, xarici aləmlə təfəkkür arasında qaynaqlar adlandırmışlar. Abstrak təfəkkür isə müşahidə olunmuş fakt və hadisələri saf-çürük edərək qanunauyğunluqları müəyyənləşdirir, nəzəri fərziyyələri irəli sürür, ümumiləşmiş qanunlar nəticə kimi meydana çıxır. Əlbəttə, idrak prosesi son mərhələdə müşahidə və abstrakt təfəkkürün nəticələrini praktikada öyrənməklə dəqiqləşdirir. Təlim zamanı həyata keçirilən təhsilləndirmə prosesi praktik fəaliyyət olduğu üçün yeni pedaqoji təfəkkürün formalaşdırılması prosesidir. Bu prosesdə şagirdlər biliksizlikdən bilikliliyə doğru inkişaf edirlər. XXI əsrin ilk mərhələsindən başlayaraq Azərbaycanın siyasi və iqtisadi imkanlarının gücləndirilməsi, onun əhalisinin rifah halının yaxşılaşdırılması perspektivləri ilə tarixə daxil olunmuşdur. Qloballaşma yolu ilə inkişaf edən, dünyada beynəlxalq rəqabətə uyğunlaşma qabiliyyəti Azərbaycanın uğurlu və davamlı siyasətinin ən mühüm amilinə çevrilmişdir. İnkişaf etmiş ölkənin başlıca rəqabət üstünlüyü əsasən təhsillə müəyyənləşən insan amilinin potensial inkişafı ilə bağlıdır. İstehsalın kəmiyyət və keyfiyyət etibarilə sürətlə artan tələbatı elmin, biliyin və təhsilin paradiqmasını dəyişir. Ona görə də müasir dövrümüzdə ağlın çevikliyinə, dərinliyinə, genişliyinə, məntiqiliyinə, tənqidiliyinə, peşəkarlığına, məsuliyyətliyinə, mənəviliyinə keyfiyyətli təhsil sayəsində nail olmağa tələbat artır. Müasir həyat tərzi təhsildən daha dinamik, daha çevik, sosial, elmi-texniki, texnoloji, ekoloji tələbatları, innovasiyaları və beynəlxalq rəqabətə daha həssas yanaşmağı tələb edir. Dünyada bir çox ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da təhsilə yüksək faydalı münasibətin artması, təhsili müasir informasiya və kommunikasiya texnologiyaları bazasında qurmaqda dövlətin və hökumətin rolu yüksək səviyyədə artmışdır. Bazar iqtisadiyyatının inkişafının müasir səviyyəsi keyfiyyətli təhsili, yüksək keyfiyyətli bilik üzərində qurulan iqtisadi cəmiyyət üçün dövrün tələbatını ödəyə bilən mütəxəssislərin hazırlanmasını tələb edir. Azərbaycanda təhsil sistemi qlobal dünya bazarına daxil olmaq əzmi ilə təhsil sisteminin inkişafının əsas problemlərini həyata keçirməyə başlamışdır: 1. İnsan kapitalının ölkə vətəndaşlarının rifahının yüksəldilməsi ilə bağlılığını təmin edən mexanizminin yaradılması problemi. 2. Təhsilin məzmunu, təhsil texnologiyaları, bütün strukturu, kadr potensialının səviyyəsi ilə iqtisadiyyatın tələbləri arasında dərinləşən münasibət problemi. 3. Təhsil sferasında dövlətin idarəçilik rolunun yeni məzmun kəsb etməsi problemi və s. Müasir mərhələdə çox qəribə paradoks meydana çıxır, niyə bir sıra humanitar elmlər sosial-mənəvi tələbat olan təfəkkürü yox, məhz təhsili obyekt kimi götürürlər. Təfəkkürü formalaşdıran təhsil insana məxsusdur, yəni insandan kənarda nə təfəkkür, nə də təhsil yoxdur. İnsandan kənarda mövcud olan nəzəri və təcrübi qanunauyğunluqlar təbiət və cəmiyyət hadisələridir ki, məhz onları təfəkkür sayəsində öyrənəndən sonra təhsilə çevrilir. Bu məqsədlə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev cənablarının “İnsan amilini insan kapitalı kimi yetişdirmək” tezisi belə bir inam yaradır ki, bu gün təhsili həqiqətən həm dəyər, həm insanın mədəni komponenti, həm də insan kapitalının yığımı kimi başa düşmək çox vacibdir. Təhsil insanın mənimsədiyi bilik, bacarıq, vərdişlər şüurlu fəaliyyət zamanı qazanılan təcrübə yeni pedaqoji təfəkkürün formalaşmasını təsdiq edir.
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN PSİKOLOJİK İYİ OLUŞ DÜZEYLERİNİN BAZI DEYİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ Prof. Dr. Adnan KULAKSIZOĞLU 1 , Cemrenur TOpuz 2 Fatih Universitesi akulaksizoglu@gmail.com, cemre_topuz@yahoo.com
Psikolojik iyi oluş, pozitif psikolojide mutluluğun açıklanmasında kullanılan iyi oluş kavramlarından biri olarak Ryff (1989) tarafından tanımlanmıştır. Aristippus'un hazcı geleneğine dayanan öznel iyi oluşun aksine psikolojik iyi oluş, Aristotle'nin eudaimonia (psikolojik işlevsellik) felsefesine dayanır. Psikoloji iyi oluş, gerçek mutluluğun öznel iyi oluşun tanımladığı gibi sadece iyi hissetmek ve yaşamdan doyum almak olmadığını söyler ve bu yüzden de rahatsız eden
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 431
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan şeylerden uzak durup, zevk veren etkinliklerle uğraşmasnın mutluluğu sağlamayacağını söyler (Ryan & Deci, 2001). Bir başka deyişle, iyi oluş kavramı bireylerin psikolojik olarak ne kadar işlevsel olduğu ile ilgili olarak insanın gelişmine vurgu yapmaktadır ( (Dodge, Daly, Huyton & Sanders, 2012). Bu yönde çeşitli kuramları temel alan altı alt boyut içeren psikolojik iyi oluş kavramı oluşturulmuştur. İyi oluşu bütüncül olarak açıklayan bu alt boyutlar, kendini kabul, olumlu ilişkiler, özerklik, çevre hâkimiyeti, yaşam amacı ve kişisel gelişimdir (Ryff,1989). Kendini kabul kişinin kendisini ve kendi geçmişini olumlu değerlendirmesi olarak tanımlanmaktadır. Olumlu ilişkiler ise diğer kişilerle kaliteli ilişkilere sahip olmak demektir. Üçüncü boyut olan özerklik kişinin hür iradesini kullanabilme yeteneğidir. Çevre hâkimiyeti ise kişinin kendi yaşamını ve çevresini yönetme kapasitesidir. Yaşam amacı boyutu bireyin yaşamının amacının ve anlamının olması ile ilgilidir. Son olarak kişisel gelişim kişinin kendini devamlı geliştirme hissine sahip olması olarak tanımlanır (Ryff & Keyes, 1995). Bu çalışmanın amacı da psikolojik iyi oluş kavramının üniversite öğrencilerinin cinsiyet, yaş, öğrenim görülen fakülte ve sınıf düzeyi, öğrencilik türü (burslu, yarıburslu veya ücretli), algılanan sosyoekonomik durumu (dar gelirli, ortanın altı, orta halli, ortanın üstü veya varlıklı) açısından incelenmesidir. Araştırma, psikolojik iyi oluşun ve alt boyutlarının çeşitli demografik değikenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını araştırmaktadır. Araştırmanın örneklemi, 2012-2013 öğretim yılında Fatih Üniversitesi’nin çeşitli bölümlerine ve çeşitli sınıf düzeylerinde devam etmekte olan 311 kadın (%70.2) ve 132 erkek (%29.8), toplam 443 üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Katılımcıların %18.3'ü Eğitim Fakültesi, %49,9'u Fen-Edebiyat Fakültesi, %16.5'i Mühendislik Fakültesi, %9'u İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ve %6.3'ü İlahiyat Fakültesi öğrencileridir. Öğrenciler çalışmaya gönüllülük esasıyla katılmıştır. Öğrencilerin psikolojik iyi oluş düzeylerini belirlemek için Akın v.d. (2012) tarafından Türkçe geçerlik ve güvenilirlik çalışması yapulan Psikolojik İyi Oluş Ölçekleri Kısa Formu (Ryff,1989) kullanılmıştır. Bu ölçek her boyutta 7 soru içeren 42 soruluk bir ölçme aracıdır. Öğrencilerin demografik değişkenleri saptamak için araştırmacı tarafından geliştirilen altı soruluk Kişisel Bilgi Çizelgesi uygulanmıştır. Araştırma verileri SPSS 17.0 programı yardımıyla incelenmiştir. Araştırmanın hipotezlerini test etmek için t-testi ve varyans analizi yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bulgular, kadın ve erkek öğrenciler arasında psikolojik iyi oluş düzeylerinde fark göstermemektedir. Ancak psikolojik iyi oluşun alt boyutları incelendiğinde, kadın öğrencilerin kişisel gelişim,olumlu ilişkiler ve kendini kabul puanları erkek öğrencilere göre farklılaşmıştır. Kadın öğrenciler bu boyutlarda erkeklerden daha yüksek puan almışlardır. Ryff (1989)’nın psikolojik iyi oluş ile ilgili temel makalesinde de, kadınların psikolojik iyi oluş ile olumlu ilişkiler ve kişisel gelişim boyutlarında erkeklere göre daha yüksek puan aldığı kaydedilmiştir. İlgili literatür araştırmanın bulgularını desteklemiştir. Araştırmanın ikinci bulgusu, niversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluş düzeyleri ve çevre hâkimiyeti dışındaki alt boyutları yaşa göre farklılaşmamaktadır. Yaşı büyük olan öğrencilerin çevresel hakimiyet puanları daha yüksek bulunmuştur. Çevre hâkimiyetinin yüksek olması, kişilerin kendi yaşadıkları fiziksel ve psikolojik çevreyi seçip idare edebilmesi ile bağlantılıdır. Üçüncü veya dördüncü sınıfta okuyan üniversite öğrencileri de kendi yaşam ve sosyal alanlarını ve içlerinde ilişkide bulunacakları kişileri belirleyip seçmiş oldukları düşünülebilir. Bu nedenle de, kendilerini üniversiteye yeni başlamış olanlara göre çevre hâkimiyeti açısından yüksek olarak hissetmektedir. Araştırmanın bulguları, algılanan sosyoekonomik düzey ile psikolojik iyi oluşun ilişkilenmediğini göstermektedir. Bu bulgu Cenkseven & Akbaş (2007) bulguları ile paraleldir. Belli bir ekonomik seviyenin maddi ve manevi ihtiyaçları karşılamasının psikolojik iyi oluş düzeyi için de önemli olduğu gösterilmiştir. Çeşitli araştırmalarda da psikolojik iyi oluşun boyutlarının gelir seviyesinden doğrudan etkilendiği önerilmiştir (Hidalgo v.d, 2010). Bu araştırmada katılımcıların üniversite öğrencileri olması, zaten belli imkânlara ulaşımı kolaylaştırdığı için psikolojik iyi oluş düzeylerinde farklılaşmanın olmaması literatüre uygun bir sonuç olarak değerlendirilebilir. Anahtar kelimeler: psikolojik iyi oluş, iyi oluş, mutluluk, üniversite öğrencileri
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 432
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SIRADIŞI DİL GELİŞİMİ
Qafqaz Universitesi
Sakarya Universitesi
Baku Slavyan Universitesi
İnsanlık tarihine bakıldığında büyük buluşlar yapan, topluma liderlik eden kişiler genellikle üstün yetenekli kişiler olmuşlardır. Üstün yetenekli çocuklar her dönem akranlarından farklılık gösteririler. Bunun için farklı özellikleri yönünde eğitilmeleri ve bu durumlarının yasal olarak teminat altına alınması gerekmektedir. Her toplumda sınırlı oranda dünyaya gelen bu çocukların akranlarından farklılaşan en önemli özellikleri zihinsel özellikleridir. Zihinsel özelliklerinin en önemli göstergelerinden birisi de dil becerileridir (Çetinkaya, 2013). Üstün yetenekli bireylerin dil becerileri küçük yaşlardan itibaren akranlarından farklılık göstermektedir. Üstün yetenekli çocuklar genellikle erken konuşurlar ve ilgili kas becerileri daha çabuk gelişir (Akarsu, 2004b; Gross, 1999; Tuttle & Becker, 1980). Üstün yetenekli çocukların küçük yaşlardan itibaren farklılaşan bu özelliğinin geliştirilebilmesi için uygun çevresel düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu anlamda üstün yetenekli bireylerin olağan dışı düşüncelerinin bir göstergesi olan sıradışı dil gelişimlerinin dikkatle takip edilmesi gerekmektedir (Çetinkaya & Bayrakci, 2012). Zekâ üzerine yapılan araştırmalar özellikle son yıllarda büyük hız kazanmıştır. Bu anlamda zekâyı etkileyen faktörler de önem kazanmıştır. Zekâ genel olarak kalıtım ve çevrefaktörlerinin etkisinin altındadır Alan yazın incelendiğinde bireysel farklılıkların nedenleri kalıtımsal ve çevresel faktörler ile açıklanmaktadır. Weiten (1995), zekânın aileden geldiğinin belli bir noktaya kadar doğru olduğunu, bununla birlikte çevrenin etkisinin göz ardı edilmemesi gerekliliğini belirtmiştir. Miklewska, Kaczmarek & Straleu (2006), zekâ gelişiminin çevre ve bireysel faaliyetlerden etkilendiğini savunmaktadırlar. Cansever’e göre (1982), zekânın gelişiminde kalıtım kadar çevresel faktörler de etkilidir. Bu çalışmada üstün yetenekli çocukların biyolojik yaşı ile genellikle senkronize gelişim göstermeyen dil gelişimlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma boylamsal bir içerik analizi çalışmasıdır. Çalışma 2011-2013 yılları arasında İstanbul’da eğitimlerine devam eden 10 üstün yetenekli öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Üstün yetenekli çocukların dil gelişimlerine ilişkin öğretmen görüşlerini içeren bu çalışmada çocukların yapısal, soyut kavramlar, karmaşıklık, mizah, akıcılık gibi özellikleri ele alınmıştır. Çalışmanın sonucunda üstün yetenekli öğrencilerin dil gelişimlerinin farklı bir yapıda olduğuna varılmıştır. Özellikle öğrenmek istedikleri yabancı diller ve bu dillere ilişkin dilbilgisi yapılarının karmaşık bir yapısının olması dikkat çekmektedir. Bununla birlikte öğrenmek istenilen dilin özelliklerinin daha fazla yoğunlaşma ve uzun süreli hedefler içerecek olması onların karakteristik özellikleri ile örtüşmektedir. Bununla birlikte iki yıl içerisinde gözlemlere dayanarak dil gelişimlerindeki karmaşık yapılar oldukça hızlı ilerleyen düzeydedir. Karmaşık cümle kurabilme ve ayrıştırabilme becerilerinin gelişmiş olduğu görülmüştür. Özellikle alıcı ve ifade edici dil becerilerinin akıcı bir nitelikte olduğu ve beklenen dışı bir gelişim gösterdiği gözlenmiştir. Üstün yetenekli çocukların duygusal gelişimleri de aşırı duyarlık gösterecek seviyede olabilmektedir (Davaslıgil, 2004). Bu durum onların soyut kavramları daha sık ve yerinde kullanabilmelerini sağlamaktadır. Nitekim süreç içerisinde duygusal kavramlara ilişkin gelişim sayı ve nitelik bakımından oldukça ileri düzeyde ilerleyebilmiştir. Mizah ve espri yeteneği gelişmiş üstün yetenekli çocukların dil gelişimlerinde bu özellikleri bariz şekilde belli olmaktadır. Kelimelerde yeni kelimeler üretme, cümle içindeki farklı kullanımlardaki mizahı özellikleri yakalayabilme gibi durumlar istendik düzeyde değişebilmektedir. Bu sonuçlar çerçevesinde üstün yetenekli çocukların dil gelişimleri ve sıradışı düşünebilme becerilerini gözeten çalışmaların artırılmasında yarar olduğu düşünülmüştür. Sıradışı düşünebilme becerileri ve dil becerilerinin her ikisi de zihinsel özellikleri ile ilgili bir yetidir. Bu yetilerin geliştirilip daha senkronize ilerleme saplanabilmesi için disiplinler arası etkinliklerin düzenlenmesinde de yarar olabileceği düşünülmektedir. Bu etkinliklere uygun farklılaştırılmış müfredatların geliştirilmesi, müfredata uygun öğretim yöntem, strateji ve tekniklerinin geliştirilmesi de kapsamlı hedefler olarak ele alınmalıdır.
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 433
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan КУЛЬТУРА КАК ВАЖНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ИЗУЧЕНИЯ ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА Дарья СИНКЕВИЧ Бакинского СлавянскогоУниверситета darya.sinkevich@gmail.com Yüklə 10,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|