Microsoft Word Materiallar Full

 

 

---

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

203 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

TƏDRİS PROQRAMINDA MONOLOJİ NİTQ QARŞISINDA DURAN VƏZİFƏLƏR 

 

  Nərmin SİYABLI  

Bakı Slavyan Universitetinin 

  [e-mail] 

 

Azərbaycan təhsil islahatında ingilis dilinin tədrisi cəmiyyətin və iqtisadiyyatın mövcud olan qloballaşması mühüm rol 

oynayır.Lazımi tədris üsullarına təsir edən  əsas amil dedikdə,  şagirdlərin inkişaf dövrünün xüsusiyyətləri ilə 

qabiliyyətlərinin kamilləşməsi nəzərdə tutulur. Xarici dilin (ingilis dilinin) tədrisini bir daha təkmilləşdirmək məqsədi ilə 

lazımi tədris üsullarının, yeni vasitələr sisteminin ingilis dilinin tədrisində xüsusilə də şifahi nitqin inkişafında rolu düzgün 

və effektli metodiki yanaşma vasitəsilə açıqlanmışdır. Nitqə yiyələnmək, xarici dildə danışmağı və başa düşməyi bacarmaq 

hər hansı bir danışıq şəraitində fikrini sərbəst və yaradıcı şəkildə ifadə etməyi bacarmaq deməkdir. 

Tədris prosesində müəllimin rolu kifayət qədər vacib və məsuliyyətlidir. Bu səbəbdən tədris fəaliyyəti şagirdin tənqidi 

və yaradıcı təfəkkürünün inkişafına yönəlməlidir. 

Yazılı nitqdə olduğu kimi şifahi nitqin  inkişaf etdirilməsində də əsas işi orta məktəb aparır.Şübhəsiz ki, ünsiyyətin  

yaranması üçün şagirdin lüğət ehtiyatının zənginliyi zəruri şərtlərdən biridir. Bəzi linqvistlər, məsələn, Q.Müller ünsiyyət 

prosesi üçün 1800 sözü leksik vahid kimi kifayət sayır və yazır: " Biz nə qədər çox biliriksə, özümüzü müxtəlif sahələrdə 

bir o, qədər də rahat hiss edə bilərik " 

Şagirdlərdə monoloji nitq mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsi üçün müəllim öz nitqi ilə  şagirdlərə  ədəbi tələffüz 

nümunələrini verməli,  şagirdlərin orfoepik səhvlərini müntəzəm olaraq islah etməli və  səhv söylədikləri sözlərin 

variantlarını onlara təkrar etdirməli, məktəblərdə düzgün orfoqrafiya və düzgün tələffüz rejimi yaratmaqla, bədii  əsərləri 

ifadəli oxumağa, zəngin nitqə yiyələnmək üçün şagirdləri mütaliə etməyə, verilmiş  dərsləri ardıcıl surətdə danışmağı 

bacarmağa alışdırılmalıdır. Hər bir müəllim buna həm dərsdə, həm dərsdənkənar işlərin icrası zamanı nail ola bilər. 

Müasir dövrdə  şifahi nitq vərdişləri təkmilləşdikcə  şagird ana dilinin köməyi olmadan xarici dildə danışmağa 

başlayır.Proqramlarda göstərilir ki, şagirdlər monoloq formalı niqt vasitəsi ilə qısa, ardıcıl, məqsədəuyğun və düşünülmüş 

məlumatlar verməyi, dialoq formalı nitqlə isə xarici dildə söhbət aparmağı bacarmalıdır. 

Təhsildə yeni texnologiyaların tətbiqi təhsilin keyfiyyətini və müasir dünyada tələb olunan biliklərə  və bacarıqlara 

yiyələnmək istəyən şagirdlərə birbaşa təsir edir.Təhsil sahəsinin çağdaş texnologiya ilə təminatı və informasiyalaşdırılması 

keçici bir mərhələ deyildir. O, inkişafın tələbidir.  İnformasiyalaşdırılmış  cəmiyyət isə  hər bir insana bütün həyat boyu 

keyfiyyətli təhsil almaq imkanı verməlidir. Elə bu səbəbdən ümumtəhsil məktəblərinin tədris planı və proqramlarının əsas 

istiqamətləri müqayisəli  şəkildə  təhlil olunur,tədris planlarının üstünlükləri, çatışmamazlıqları araşdırılı,yeni proqramlar 

yaranır.Bu proqramlar əvvəlki proqramlardan müəyyən cəhətlərinə görə fərqlənir: 

-yeni proqramlar dövrün tələbləri baxımından yeni texnika və texnologiya ilə bağlı bilik, bacarıq və vərdişləri aşılamaq 

imkanına malikdir. Azərbaycan islahatlar gündəliyində ingilis dili ən vacib yerlərdən birindədir. Ümumtəhsil məktəblərində 

istər ibtidai təhsil pilləsində, istər  əsas təhsil və ya orta təhsil pilləsində siniflərdə daha çox səmərəli, müasir və lazımi 

dərəcədə ingilis dili tədrisini inkişaf etdirmək üçün qərara alınmışdır ki, müəlllimlərin təkmilləşdirilməsinin inkişaf 

etdirərək, treninqlərin məktəblərdə işləyən müəllimlər tərəfindən təcrübədə istifadə etməsinə aparacaq və bu treninq müasir 

dərslərə dəyişiklik gətirəcəkdir. 

Son illər beynəlxalq təhsil  stadartlarına uyğun olaraq bir neçə  təhsil layihələri həyata keçirilmişdir. Bu layihələrdə 

ingilis dilinin tədrisi də daxil olmaqla bütün sahələrdə  müasir təlim metodlarından istifadə etməyə həvəsi artırır. Ən vacib 

ünsiyyət vasitəsi olduğu üçün ingilis dilinin tədrisi mühüm bir işdir. 

Yeni təlim metodları çox bilik və  əmək tələb edir. Buna baxmayaraq yeni dərsliklər bu innovativ metodları  tətbiq 

etmək üçün yararlıdır.Onlar müxtəlif siniflər üçün geniş miqyaslı tədris materialları təklif edir ki, bunlar da keçilən dərsləri 

daha maraqlı və effektiv edir.