Microsoft Word Materiallar Full

AUTİST YENİYETMƏLƏRİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ  

 

Tünzalə VERDİYEVA 

Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu                                                                          

[e-mail] 

 

Autizm sindromu üç yaşına qədər meydana çıxır və bütün həyat boyu davam edir. Autizmi bir sıra ölkələrdə xəstəlik, 

bəzilərində isə fərqlilik və qeyri adilik kimi qəbul edirlər. Autizmin bir psixoloji vəziyyət, eləcə də xəstəlik kimi ən ümumi 

xarakteristikası arasında sosial qarşılıqlı  əlaqələrdə, dil və ünsiyyət bacarıqlarında çatışmazlıq, təkrarlanan davranışlar, 

eyniliyə  həddindən çox bağlılıq kimi xüsusiyyətlər yer almaqdadır. Buna baxmayaraq bu sindromun nəzərə çarpan fiziki 

xüsusiyyətləri yoxdur. Autizm özünü erkən yaşlardan göstərsə də, daha çox yeniyetməlik dövründə büruzə verir.   

Yeniyetməlik dövrünün bəzi autist uşaqların inkişafına müsbət təsir etdiyi halda, bəzi autist uşaqların inkişafına mənfi 

təsir etdiyi müşahidə olunmuşdur. Belə ki, bəzi autist uşaqlarda ağırlaşma, yəni inkişafda geriləmə olmuşdur. Bu geriləmə 

sosial münasibətlərə  təsir etməklə yanaşı, bəzi hallarda nitqin itməsi və akademik bacarıqlarda nəzərəçarpan geriliklə 

təzahür edir. Bəzən bu dövrdə autist yeniyetmələr öz vəziyyətlərini dərk edirlər və bunun nəticəsində onlarda depressiya 

halı müşahidə olunur. 

Yeniyetməlik dövründə fiziki cəhətdən güclənən autistlər nisbətən aqressiv olurlar. Bəzi hallarda istəklərini və ya onları 

narahat edən hər hansı bir halı fiziki şiddət göstərməklə ifadə edə bilərlər. Bu dövrdə  qızların oğlanlara nəzərən daha 

aqressiv olduğu müşahidə edilmişdir. 

Bu dövrdə autist yeniyetmələr  əks cinsə maraq göstərə bilərlər. Lakin bu marağı ifadə etmək tərzləri yaşıdlarından 

fərqlidir. Autist yeniyetmələrin gender təsəvvürləri koqnitiv baxımdan daha aşağı səviyyədədir. Bura məhdud söz ehtiyatı, 

şablon fikirlər, təkrarçılıq və sairə  də aid edilir. Gender təsəvvürünün affektiv komponentinə özünə qarşı emosional 

---