Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

toping. Ularni almashtirib qo‘llash mumkinmi?
 
 
Birinchi, bosqinchi, tarixiy, yo‘liqmoq, kattalashtirmoq, yerlar, 
qo‘shni. 
 
 

---

42
G R A M M A T I K A 
O‘ZBEK TILIDA ISH-HARAKATNING BAJARILISH PAYTINI 
IFODALASH 
(Fe’l zamonlari) 
Nutq jarayonidan oldin ro‘y bergan harakatning ifodalanishi 
(O‘tgan zamon fe’li) 
 
O‘tgan zamon fe’li nutqdan oldin ro‘y bergan harakatni ifodalaydi. 
Quyidagi turlarga bo‘linadi: 
1.
 
Yaqin o‘tgan zamon fe’li.
Nutq jarayonidan oldin ro‘y bergan yoki 
nutq jarayonida tugallangan harakatni ifodalaydi. Hosil bo‘lishi: 
Bo‘lishli shakli: 
Fe’l + di+ m, -ng, -k, -ngiz, -lar 
Bo‘lishsiz shakli: 
Fe’l +ma+di + m, -ng, -k, -ngiz, -lar 
2. Uzoq o‘tgan zamon fe’li.
Nutq jarayonidan ancha oldin bo‘lib o‘tgan 
yoki umuman o‘tgan zamonda sodir bo‘lgan harakatni bildiradi. 
Bo‘lishli shakli:
Fe’l 
+
 gan
+
-man,-san,-miz, -siz
 
Bo‘lishsiz shakli: 
Fe’l +ma-gan+-man,-san,-miz, -siz
Nutq jarayonidan ancha oldin yoki so‘zlovchi uchun ancha oldin sodir 
bo‘lgan harakatni bildiradi: 
Bo‘lishli shakli: 
Fe’l 
+
gan edi + -m, -ng, -k, -ngiz, -lar 
Bo‘lishsiz shakli: 
Fe’l 
+
ma 
+
gan edi+m,-ng,-k,-ngiz,-lar 
O‘zbek tilida 
edi (ekan, emish)
to‘liqsiz fe’li bor bo‘lib, fe’llar bilan va 
fe’l bo‘lmagan so‘zlar bilan ishlatiladi. Masalan: 
Men oldin Samarqandda