Microsoft Word qurani-kerim-de-qida-kinci-n-r-2015. doc
“Sonra sizin üçün onunla
Yüklə 16,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Sonra sizin üçün onunla (o su ilə) xurma və üzüm bağları yaratdıq. Sizin üçün orada bir çox meyvələr vardır ki, onlardan yeyirsiniz.” (əl- Muminun, 23/19). “Biz orada xurma və üzüm bağları əmələ gəti- rir bulaqlar qaynadırıq ki, ... Onların meyvələrin- dən və öz əlləri ilə becərdiklərindən (yaxud becərmə- diklərindən) yesinlər. Hələ də şükür etməzlər?” (Yasin, 36/34,35) “Orada onlar üçün (hər cür) meyvə və istədikləri hər şey vardır” (Yasin, 36/57). Zeytun, əncir, xurma və üzüm islamda müqəddəs hesab edilir.
190
“Həm də tumurcuqları (salxım-salxım) bir- birinin üstünə düzülmüş, hündür xurma ağacları (bitirdik) .” (Qaf, 50/10). “(Qurumuş) xurma ağacını özünə tərəf silkələ, üstünə təzə yetişmiş (xurma) tökülsün!” (Məryəm, 19/25). Bu ayələrlə yanaşı, “ət – Tin” surəsinin ilk ayə- sində əncir və zeytuna and içilərək insanların diqqəti onların faydalarına yönəldilir. “And olsun əncirə və zeytuna.” (ət-Tin, 95/1). Bu həmin meyvələrin yüksək qədir – qiymətindən irəli gəlir.
Elə ayələr vardır ki, orada dünya meyvələrindən bəziləri cənnətin vəsfində istifadə olunmuşdur.
Meyvələr və ağaclar arasında ərəb cəmiyyətində ə sas tikinti materialı və ən başlıca qida məhsulu hesab olunan xurmaya daha çox yer verilir. “Yer üzündə bir – birinə yaxın (qonşu) qitələr (münbit, qeyri-münbit, şirin-şoran, dağlıq-aran yerlər, müxtəlif iqlimli torpaq səhələri) eyni su ilə sulanan 191
üzüm bağları, əkinlər, şaxəli – şaxəsiz xurma ağac- ları vardır. Halbuki, Biz yemək baxımından onların birini digərindən üstün tuturuq.” (ər-Rəd, 13/4). “Xatırlayın ki, siz (müəyyən müddət səhrada qalmalı olduğunuz zaman): ” “Ya Musa! Biz (hər gün yediyimiz) eyni təama (qüdrət halvasından və bildirçin ə
heç vaxt dözməyəcəyik! Rəbbinə dua et ki, bizim üçün torpağın bitirdiyi şeylərdən – tərəvəzindən, sarımsağından, mərciməyindən və soğanından yetirsin!” - dediniz. (əl – Bəqərə, 2/61). “(Allah) onunla (o su ilə) sizin üçün əkin (taxıl, bitki) , zeytun, xurma, üzüm və bütün (başqa) meyvələrdən yetişdirir. Düşünüb daşınanlar üçün bunda (Allahın vəhdaniyyətini sübut edən) dəlillər vardır!” (ən – Nəhl, 16/11). Ayrı – ayrı meyvələr haqqında verilən məlumatlarla bərabər onlardan istifadə haqqında da ayələr mövcuddur. “Yer üzünə sərilmiş və sərilməmiş bağ – bağatı (bostanları və bağları) , dadları müxtəlif xurmanı və taxılı, bir – birinə bənzəyən, həm də bənzəməyən zeytunu və narı yaradan Odur. (Onların hər biri) bar verdiyi zaman barından yeyin, yığım günü haqqını (zəkatını və sədəqəsini) ödəyin, lakin israf etməyin. Allah israf edənləri sevməz!” (əl – Ənam, 6/141). Buradan görünür ki, meyvəsi bol olan şəxslər üçün Allah Təbarəkə Təala onun zəkatının da verilməsini insanlara göstərir. Digər mövzular kimi meyvələrin növ və əhəmiy- yətindən söz açmaqda məqsəd Allahın qüdrət və əzə- mətini bəyan etmək, onun tükənməyən nemətləri müqabilində şükrü yerinə yetirmək, onlardan səmərəli 192
istifadə etmək, hər birinin quruluş, dad və faydalarından ibrət almaqdır. Diqqət yetirmək lazımdır ki, “Qurani Kərim”də xurmanın meyvə və ağacından istifadə olunması haqqında daha çox söz açılır. “Daha sonra insanların bol yağış (bərəkət) görə- cəyi bir il gələcək. Onda da adamlar (zeytun, üzüm, xurma və s. meyvələrin) şirəsini sıxacaqlar (onlardan bol-bol istifadə edib bəhrələnəcəklər) ”. (Yusuf, 12/49). “Siz xurma ağaclarının meyvəsindən və üzümlərdən şərab (yaxud sirkə) və gözəl ruzi (kişmiş, mövüc, bəhməz, quru xurma və s.) düzəldirsiniz. Ş
ibrət vardır.” (ən – Nəhl, 16/67). Göründüyü kimi bu ayələrdə meyvələrdən alınan qidalı məhsullarla yanaşı, şərabdan da söhbət gedir. Bir daha qeyd olunmalıdır ki, təfsirlərdə bu ayənin içki ha- ram edilməzdən əvvəl Məkkədə nazil olduğu göstərilir. Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) insanların qidalanmasında meyvə və tərəvəzə xüsusi yer vermişdir. Bu xüsusda Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) belə buyurmuşdur: “Süfrənizi yaşıl meyvə – tərəvəzlə doldurun”, “Üzərində yaşıllıq olmayan süfrə ağılsız şey kimidir.” Qaynaqlarda göstərilir ki, Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) “Mərciməklə qabağı birlikdə bişirib yeməyi sevər- di”, “Qarpızı təzə xurma ilə yeyərdi”, “Üzümlə qarpızı sevərdi.” Rəvayətə görə Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) belə buyur- muşdu: “Əgər cənnətdən gələn bir meyvə olduğunu
193
sə vücudunda xoşlanmayan bir şeyə rastlaşmaz.” Alma yemək mədəni ətirli edər. Heyva zərif ürəyə qüvvət verər, mədəni ətirlən- dirər, huşu iti edər və övladı gözəlləşdirər. Hamilə qa- dınlara heyva verin ki, övladlarınız gözəl olsun.
“Qurani-Kərim”də və hədislərdə ən çox adı çəkilən meyvələrdən biri də xurmadır. Xurma “Qurani- Kərim”in 26 surəsinin bir çox ayələrində vəsf olunur. “Göydən su (yağış) endirən Odur. Biz onunla hər bitkini yetişdirdik, yaşıl fidanlar göyərtdik, onlardan bir-birinə sarmaşmış (sünbül olmuş) də- nələr çıxartdıq. Biz xurma ağacından, onun tumur- cuğundan bir-birinə sarmaşıq salxımlar yetiş- dirdik… “. (əl-Ənam, 6/99). Mütəxəssislərin fikrincə, xurma Fars körfəzindən gətirilmişdir. Hələ eramızdan əvvəl Nil və Dəclə çayları arasında yetişdirilmiş və insanlar tərəfindən geniş istifadə olunmuşdur. Tarixi mənbələrin yazdığına görə, hətta Daş dövründə Hindistanın şimalında xurma ağacının bir neçə növü mövcud olub. Ərəbistanın qərbində isə xurmanın yetişməsi ilk dəfə eramızdan 4000 il əvvələ aid olunur. Bədəvi həyat tərzi sürən ə hali xurmaya xüsusi əhəmiyyət verər və onu yeməklərinin əsas hissəsi sayardılar. Sonralar calaq vasitəsilə xurmanın müxtəlif növləri alınır və ərəblər Ispaniyanı fəth etdikdən sonra onu özləri ilə aparırlar. Indinin özündə xurmanın 300 növünə rast gəlmək olur.
194
Xurmanın yetişmə mərhələləri
Xurmanın meyvəsi dörd mərhələ keçdikdən sonra yeməli olur. Birinci mərhələdə xurma yaşıl, bərk və acı olur. Bu mərhələdə xurma tərkibində qlükoza və fruktoza toplanır. Ikinci mərhələ 6 həftə davam edir. Bu mərhələdə də hələ meyvə bərk olur. Rəngi sarıdan narıncıya, daha sonra qırmızıya dəyişir. Və bu müddət ərzində xurmanın tərkibində qlükoza və fruktozadan saxaroza sintez olunur. Üçüncü mərhələ 4 həftə çəkir. Bu müddət ərzində meyvəsi yarıkal və qəhvəyi rəngdə olur. Sonuncu – dördüncü mərhələ isə 2 həftə çəkir. Bu mərhələdə meyvəsi artıq tam yetişir və yığılır. Xurma təzə və qurudulmuş halda istehlak edilir.
Xurmanın tərkibində 75% karbohidrat (əsasən şə kərlər), 20% su, 2,2% protein, 2,4% vitaminlər vardır. 100 qram xurmada 72 mq fosfor, 65 mq kal- sium, 65 mq maqnezium və 5 mq dəmir var. Aparılan araşdırmalardan belə məlum olur ki, gün ərzində 7 ə dəd (100 q) xurma yeməklə orqanizmin gündəlik bütün tələblərini ödəmək olar. Xurma həm də həzm prosesini yaxşılaşdırır. Xurmanın toz halına salınmış tumu böyrək daşlarının tökülməsinə müsbət təsir gös- tərir. Eyni zamanda baş gicəllənməsinin, iştah pozğun- luğunun, astma xəstəliyinin, öskürəyin və mədə xəstəliklərinin aradan qaldırılmasına kömək edir. Xurma ağacı səhralıq kimi qeyri-münbit yerdə inkişaf
195
196
197
198
199
200
201
202
203
edir. Adətən hündürlüyü 30 m olan xurma ağacı nadir hallarda 75 m-ə qədər uzana və 60 il bar verə bilir. Dünyanın ən qədim bitkilərindən hesab olunur (eramızdan 5000 il əvvəl), Iran, Iraq, Səudiyyə Ə rəbistanı yarımadası və bir çox ölkələrdə yetişdirilir. Xurma ağacından çoxməqsədli istifadə
Ə rəblər arasında belə bir atalar misalı var: «Xur- manın faydası ilin günlərinin faydası qədərdir». Bədəvi ə rəblər indinin özündə də yaşıl xurmanın yarpaq və qabıqlarından səbət və həsirlər toxuyurlar. Tumunu un halına salaraq una qatıb çörək bişirir, ədviyyə qataraq qəhvə kimi istifadə edir, qalığını dəvələrinə yedirdir, meyvəsindən isə şirə çəkirlər. Xurmadan müalicəvi və pəhriz əhəmiyyəti olan doşab da (bəhməz) hazılanır. Səhrada yeganə bitki olan xurma, demək olar ki, bədəvi ərəblərin bütün ehtiyaclarını aradan qaldırır. Qədim ərəblər xurmanın günəşdən enerji aldığını hesab edər, elə bu səbəbdən də güc tapmaq məqsədilə ondan çox istifadə edərdilər. Ərəblər cinsi zəifliyin aradan qaldırılması üçün kal xurmadan da istifadə edərdilər. Kal xurmanın tumundan isə müalicəvi məhsul hazırlayaraq, cinsiyyət orqanlarının müalicəsində istifadə edirlər. Xurma tumundan hazırlanan müalicəvi dərmanlardan həm də kirpiklərin tökülməsinin qarşısını almaq məqsədilə istifadə olunur. Ə rəblər hələ qədim zamanlar xurmanın meyvəsi və tumu ilə yanaşı, gülündən də bir çox xəstəliklərin müalicəsində istifadə edərdilər. Daim fiziki işlərlə məşğul olan və cinsi yaxınlığa meyl göstərməyən şəxs- lər gündəlik xurmadan istifadə etməklə çətinliklərini 204
birdəfəlik aradan qaldıra bilərlər. Xurma ağacına xas olan xüsusiyyətlərdən biri də təklikdə inkişaf edə bilməməsi və əks cinsdən olan xurma ağacına ehtiyac duymasıdır. Başqa ağaclardan fərqli olaraq, xurma ağacı başdan kəsildikdə bir daha bar verə bilmir. Xurma ağacına xas olan xüsusiyyətlərdən biri də onun sayılması ilə əlaqədardır. Sən demə, ərəblər xurma ağaclarını saydıqları zaman dənə əvəzinə insana xas olan «nəfər» kəlməsindən istifadə edirlər. Məsələn, 100 xurma ağacı əvəzinə 100 nəfər xurma ağacı deyirlər.
Quran ayələrindən bizə belə məlum olur ki, Həzrəti Məryəmin doğuşu yaxınlaşdıqda şəhərdən çıxaraq çöllüyə üz tutur və orada qurumuş xurma ağacının altında oturur. Bu barədə “Qurani-Kərim”in Məryəm surəsində bir neçə ayə var. “…Kaş ki, mən bundan əvvəl ölüb qurtaraydım və ya tamamilə unudulub getmiş olaydım!”. (Məryəm, 19/23). Allahdan ona belə bir vəhy gəlir:
şə
205
qurumuş xurma ağacı bar verir və Məryəmə ağacı silkələmək əmri verilir. “(Qurumuş) xurma ağacını özünə tərəf silkələ, üstünə təzə yetişmiş (xurma) tökülsün!”. (Məryəm, 19/25). Məryəm ana Isa (ə) peyğəmbəri dünyaya gətirdikdən sonra aclıq və susuzluğunu yatırmaq məqsədilə yetişmiş xurmalardan yeyir, ağacın altından axan sudan içir.
Günlərin biri Həzrəti Muhəmməd (s.ə.v.) Məkkə ə trafında yaşayan qəbilələri Islama dəvət edərkən qəbilə başçıları belə şərt irəli sürürlər. Sənə yalnız möcüzə göstərəcəyin təqdirdə iman gətirəcəyik. Peyğəmbər (s.ə.v.) onlardan nə möcüzə görmələrini soruşduqda deyirlər: “Sənə yalnız o zaman iman gətirəcəyik ki, bağdakı xurma ağaclarından birini yerindən çıxarıb gəzməsini və yenidən yerinə qayıt- masını əmr edəsən”. Peyğəmbər (s.ə.v.) onların bu təklifini qəbul edib, Allahdan onların istəklərini yerinə yetirməkdə ona izn verməsini istəyir. Allahın izni ilə bir xurma ağacı yerindən çıxaraq onlara tərəf irəliləyir. Lakin müşriklər bunu sehr adlandırıb yenə də iman gətirməkdən imtina edirlər. Burada “Hər şey bir olan Allahın izni ilə baş verir” kəlamı öz təsdiqini tapır.
Yüklə 16,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|