Microsoft Word qurani-kerim-de-qida-kinci-n-r-2015. doc
Yüklə 16,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
müxtəlif rəngli (ağ, sarı , qırmızı) bal çıxar. Şübhəsiz ki, bunda da düşünüb dərk edənlər üçün bir ibrət vardır!” (ən-Nəhl, 16/68- 69). Bu barədə nə demək olar? Allah Təala arını elə proqramlaşdırmışdır ki, o müxtəlif çiçəkləri tapıb onlardakı nektarı toplayır və onu bala çevirir. Arılar instinktlə hərəkət edib öz fəaliyyətlərini son məqsədə qədər davam etdirirlər. nsanlar da bəzən instinktlə hərəkət edir. Lakin insana daha çox imkanlar verilib. Arılar haqqında olan bu buyuruqlar maddi aləmdən bir misaldır, örnəkdir. Arı Allah Təala tərəfin- dən ona təlqin edilmiş qaydada müxtəlif çiçəklərdən və meyvələrdən topladığı ən dəyərli nektardan məhsul – bal hasil edir. Həmin balı lazımi miqdarda qəbul etdikdə insanların qidası və şəfa tapması üçün vacib bir məlhəmdir. Bir diqqət yetirin, bal müxtəlif rənglərdə – tünd qəhvəyidən açıq sarı rəngə qədər olur. Balın
231
müxtəlif növlərinin dadı və ətri də dəyişir. Bu nədən irəli gəlir? Bu əsasən bal şirəsinin (nektarın) toplandığı çiçəklərin, meyvələrin tərkibindən və müxtəlifliyindən asılıdır. Allahın yaratdığı insanlar da “Qurani-Kərim”in buyuruqlarına əməl etsələr, onları əhatə edən aləmdən yaxşıların yaxşısını seçib istifadə edə bilərlər. Arılar kimi insanlar da “rənginə”, “dadına” və “ətrinə” görə yaxşı işlər görüb, hətta acıqlı və pis insanları xeyirliyə təhrik edə bilərlər. Necə ki, arı balı bir dərman kimi xəstə insanları sağaldır. Bu zaman Allah Təalaya tam sədaqətlə inanmaq və onun “Qurani-Kərim”dəki buyuruqlarına riayət etmək lazımdır. Sual oluna bilər. Allah Təalaya inanmadan şəfa tapmaq olmaz? Əgər söhbət mənəvi şəfadan gedirsə, əlbəttə ki, Allah Təa- laya təvəkkül (ümid) etmədən olmaz. Adi xəstəliklər- dən isə həkimə inanmadan şəfa tapmaq şübhəlidir (mübahisəlidir), həm həkim və həm də müalicə olunan biri – birinə inanmalıdır, əgər bu yoxdursa, tam şəfa tapıb sağalmaqdan söhbət gedə bilməz. Belə rəvayət olunur ki, bir gün Allahın Rəsulunun (s.ə.v.) yanına bir kişi gəlib deyir: “Mənim qardaşımda ishal var.” Peyğəmbər (s.ə.v.) ona bal verməyi məsləhət görür. Kişi qardaşına bal verir və yenidən Peyğəmbərin (s.ə.v.) yanına gəlib deyir: “Mən ona bal verdim, lakin ishal bir qədər də kəskinləşdi”. Peyğəmbər (s.ə.v.) təkrar dedi: “Get ona bal ver”. Kişi yenə qayıdıb deyir: “Qardaşımın halı daha da pisləşdi.” Onda Peyğəmbər (s.ə.v.) cavabında dedi: “Allah düzünü deyir, sənin qardaşının qarnı isə yalan. Get ona yenə bal ver.” 232
Kişi yenidən qardaşına üçüncü dəfə bal verir və o, şə fa tapır. Bu hekayət bir daha Allahın Rəsulunun (s.ə.v.) “Qurani Kərim”də buyurulanlara tam əmin- liyinin təsdiqini göstərir. Çünki “Qurani Kərim”də balın insanlar üçün şəfaverici olması buyurulmuşdur. Bir daha surənin həmin yerini təkrarən oxuyaq: “(O arıların) qarınlarından insanlar üçün şəfa olan müxtəlif rəngli (ağ, sarı , qırmızı) bal çıxar. Ş
bir ibrət vardır!” Bal tərkibcə çox zəngin qida olub orqanizm üçün faydalıdır. Həzrət Əli (ə) buyurmuşdur: “Peyğəmbəri- miz balı çox sevərdi.” Hədislərdə deyilir: “Şəfa üç şeyə münasibdir. Bunlardan birincisi bal şərbəti içməkdir.” Peyğəmbər (s.ə.v.) “Qurani Kərim”in ayələrinə işarə edərək buyurub ki, hər kəs gündə bir dəfə bal yesə, 77 xəstəlikdən asudə olar. Peyğəmbər (s.ə.v.) yenə buyurub: “Kim öz hafizəsini qüvvətləndirmək istəyirsə, bal yesin.” “Nə yaxşı içməli şeydir bal! Ürəyi qoruyur və sinədə olan soyuqluğu aparır.” “ ki şəfa verən şeyi sizə tövsiyə edirəm: bal, bir də Qurani Kərim.” Bal bütün dərdlər üçün dərmandır. Allah Təala “Qurani Kərim”də buyurur: “Onda insanlar üçün şə
Həzrəti Əli (ə) buyurub: “Üç şey var ki, hafizəni artırar və bəlğəmi aparar: onların biri Quran oxumaq, biri bal, biri də süddür.” Həzrəti Əli (ə) Cənablarından rəvayət olunur ki, Rəsuli – Əkrəm (s.ə.s.) buyurdu: “Beş şey var ki, unutqanlığı aparar, hafizəni artırar
233
və bəlğəmi yox edər. Onlar bu şeylərdir; 1) misvak etmək (yəni dişləri təmizləmək); 2) oruc tutmaq; 3) Quran oxumaq; 4) bal yemək; 5) süd içmək.
Hər bir arının çoxlu vəzifəsinin olduğu arı pətəklə- rindəki yeganə istisna erkək arılarla bağlıdır. Erkək arılar nə pətəyin müdafiəsinə və təmizliyinə, nə qida toplamağa, nə də pətək və bal hazırlamağa kömək etmirlər. Erkək arıların pətəkdə yeganə işi şahzadə arını mayalandırmaqdan ibarətdir. Cinsiyyət üzvündən başqa heç nəyi olmayan erkək arılar digər arılardakı xüsusiyyətlərin, demək olar ki, heç birinə sahib deyillər və elə buna görə də onların ş ahzadə arını mayalandırmaqdan savayı bir iş görməsi də praktiki olaraq mümkün deyil. Pətəyin bütün yükünü öz üzərinə götürən işçi arılar şahzadə arılar kimi dişi olsalar da, onların yumurtalıqları inkişaf etməyib, yəni onlar qısır olurlar. Işçi arıların pətəyi təmiz saxlamaq, arı puplarına və körpə arılara qulluq etmək, şahzadə arını və erkək arıları qidalandırmaq, bal hazırlamaq, pətək qurmaq, təmir işlərini yerinə yetirmək, pətəyin havasını müntəzəm şəkildə dəyişmək, pətəyin təhlükəsizliyini təmin etmək, nektar, çiçək tozu, su, qətran kimi maddələri tədarük etmək və onları ehtiyata («anbara») yığmaq kimi mühüm vəzifələri var. Ə rəb dilində feilin iki növ işlədilməsi mövcuddur və feillərin bu cür istifadə edilməsindən icraçının erkək, yoxsa dişi olması məlum olur. Həmçinin yuxarıdakı ayələrdə arı üçün işlədilən feillər (altı cızılmış kəlmələr) feilin dişi üçün olan şəklində qeyd 234
edilmişdir. Beləliklə, Quranda bal hazırlayan arıların dişi olmasına işarə edilir. Yaddan çıxarılmamalıdır ki, arılarla bağlı bu həqi- qətin bundan 1400 il əvvəl bilinməsi mümkün deyildi. Ancaq Allah diqqəti bu həqiqətə çəkərək Quranın bir möcüzəsini də göstərmişdir.
Bal yuxarıdakı ayələrdə vurğulandığı kimi, insan- lar üçün şəfa olmaq xüsusiyyətinə malikdir. Elmdə bir addım öndə gedən ölkələr balın insan səhhəti baxımın- dan əhəmiyyətini nəzərə alıblar və bu ölkələrdə arıçılıq və arı məhsulları artıq ayrıca bir tədqiqat sahəsi ol- muşdur. Balda olan faydanın ümumi cəhətlərini nəzərə almaqla onu belə sıralamaq olar: Asanlıqla həzm edilir. Içindəki şəkərin bir başqa növ şəkərə (fruktozanın qlükozaya) çevriləbilmə xüsu- siyyəti sayəsində bal özündə yüksək miqdarda turşu (asit) ehtiva etsə də o, ən həssas mədə tərəfindən də asanlıqla həzm edilir. Eyni zamanda bağırsaqların və böyrəklərin daha yaxşı işləməsinə kömək edir. Sürətlə qana qarışır, sürətli enerji mənbəyidir. Bal ilıq su ilə qarışdırılanda 7 dəqiqə ərzində qana qarışır. Özündə ehtiva etdiyi sərbəst şəkərlərə görə, beynin asan işləməsini təmin edir. Bal fruktoza və qlükoza kimi sadə quruluşlu şəkərlərin təbii qarışığıdır. Aparılan son elmi-tədqiqat işlərinin nəticələrinə görə, şə kərlərin belə özünəməxsus qarışığı halsızlığın, zəifli- yin, yorğunluğun aradan qaldırılmasında ən təsirli üsuldur. Bal bu baxımdan adamı gümrah edir, onun atletizmini və enerjisini artırır.
235
ması üçün bədənin ehtiyac hiss etdiyi enerjinin mühüm bir hissəsini təmin edir. Bundan başqa, qanın təmiz- lənməsinə də yardım edir. Qan dövranını nizamlamaq və asanlaşdırmaq baxımından da təsiri var. Bal damar sərtliyinə, yəni damarların kirəcləşərək öz elastikliyini itirməsinə qarşı mühüm bir qoruyucudur. Balın antimikrob təsir xüsusiyyətləri də var. Onun antimikrob xüsusiyyəti orqanizmdə müəyyən bakteriyaların və kifin böyüməsinə mane olur. Balın bakteriyanın sığınacaq tapmasına imkan verməyən xüsusiyyəti «inhibinə təsir» adlandırılır. Balın anti- mikrob olmasını təmin edən çoxlu səbəblər var. Bun- lardan mikroorqanizmlərin böyüməsi zəruri olan su miqdarını nizamlayan yüksək şəkərə malik olması, yüksək turşu nisbəti (aşağı pH), bakteriyaların böyü- məsi üçün əlverişli şərait yaradan azotun olmaması bakteriyaların inkişafına mane olur. Balda hidogen-pe- roksidin olması və balın özündə ehtiva etdiyi antioksi- dantlar da bakteriyaların çoxalmasına mane olur.
və sağlam yaşamaq istəyən hər bir kəsin antioksidant istehlak etməsi xüsusilə vacibdir. Antioksidantlar hü- ceyrələrdə maddələr mübadiləsində əmələ gələn zərərli ə traf məhsullarını təmizləyən qarışıqlardır. Bunlar qida pozulmalarına və xroniki xəstəliyə səbəb olan dağıdıcı kimyəvi təsirləri azalda bilən elementlərdir. Mütəxəs- sislər antioksidant baxımından zəngin olan qidaların ürək xəstəlikləri və xərçəng kimi xəstəliklərin qarşısını alacağına inanırlar. Balın tərkibində də güclü antioksi- dantlar var: pinosembrin, pinobaksin, krisin və qaloqin. Bunlardan pinosembrin ancaq balda mövcud olan antioksidantdır. 236
Haşiyə. Aparılan kliniki müşahidə və təcrübələr nəticəsində balın antibakterial və antienflamatuar xüsusiyyətlərə malik olduğu ortaya çıxmışdır. Balın yaralardakı infeksiyanın və buradakı ölü hüceyrə- lərin ağrısız olaraq təmizlənməsində və yeni toxuma- ların əmələ gəlməsində çox böyük təsiri vardır. Balın dərman olaraq istifadə edilməsi ən qədim tarixi kitabələrdə də bəhs edilir. Günümüzdə də alimlər və həkimlər balın yaraların müalicəsində təsirini yeni- dən kəşf etmişlər. 20 ildir balı araşdırmaq məsələsinə rəhbərlik edən və Yeni Zellandiyadakı Vaykato (Waikato) Universitetində biokimya professoru olan dr. Peter Molan balın antimikrob xüsusiyyətləri ilə bağlı bir mütəxəssis olaraq deyir: “Təsadüfi təcrübə- lərlə müəyyən olunub ki, bal yanıq yaralarındakı infeksiyanı öz nəzarəti altında saxlayır, xəstəxanalar- da əksər hallarda antibakteriya dərmanı olaraq istifadə edilən gümüş sulfudiazindən daha təsirlidir və yeni toxumaların inkişafını hərəkətə gətirir”. Bal vitamin və mineral “anbarı”-dır. Balın tər- kibində fruktoza və qlükoza kimi şəkərlərlə yanaşı maqnezium, kalium, kalsium, natrium, xlor, kükürd, dəmir və fosfor kimi minerallar da var. Nektar və çiçək tozu öz qaynaqlarının xüsusiyyətlərinə görə dəyişdiyi üçün balda B 1 , B
2 , C, B
6 , B
5 və B
3 vitaminləri var. Bunlardan başqa balda az miqdarda mis, yod, dəmir və sink də olur. Baldan yaraların müalicəsində istifadə edilir. Yaraların müalicəsində istifadə edilən balın tərkibində havadan nəm çəkə bilmək xüsusiyyəti olduğu üçün sağalma prosesini sürətləndirərək yaranın izinin qalmasının qaşısını alır. Çünki bal yaranın üstünü örtən
237
təzə dərini təşkil edəcək epitel hüceyrələrin bölünmə- sini sürətləndirir. Beləliklə, böyük yaraların müalicə- sində istifadə edilən bal toxumaların köçürülməsinə ehtiyacı aradan qaldırır. - Bal sağalma mərhələsinə daxil olan toxumaları yenidən böyümələri üçün hazırlayır. Yeni kapilyar damarların əmələ gəlməsini sürətləndirərək dərinin daha dərindəki toxuma bağlarının yerini alan fibroplastların böyüməsini təşviq edir və sağalmağın gücünü çoxaldan liflərin əmələ gəlməsini sürətləndirir. - Balın yaranın ətrafındakı şişi azaldan antienfla- matuar təsiri də var. Bu, qan dövranını artırır, beləliklə, sağalmanı sürətləndirir və hiss edilən ağrını azaldır. - Bal yaranın altındakı toxumalara yapışmır və buna görə də toxumaların cırılması və ağrı baş vermir. - Bal radiasiya müalicəsi tətbiq edilən xərçəngli xəstələrin bədənlərində meydana gələn yaranın və mədə xəstəliklərinin müalicəsində müvəffəqiyyətlə istifadə edilir. - Bundan başqa, balın, əvvəl də qeyd etdiyimiz kimi, antimikrob təsiri var. Bal infeksiyanın əmələ gəlməsinin qarşısını alır, mövcud infeksiyanı isə sürətlə təmizləyir. Bal bakteriyaların antibiotik müqa- vimət xüsusiyyətlərinə qarşı da təsirlidir. Antiseptik- lərin və antibiotiklərin əksinə olaraq, bal yaradakı toxumaların üzərində mənfi təsirlər saxlamır. Bu məlumatlardan da aydın olur ki, bal şəfaverici təsirə malik olan çox güclü olan bir qidadır. Şübhəsiz ki, bu da sonsuz qüdrət sahibi olan Allahın göndərdiyi Quranın möcüzələrindən biridir. Haşiyə. 2000-ci il sentyabr ayının 10-13-də Avstraliyanın Melburn şəhərində keçirilən “Birinci 238
Dünya yara müalicəsi metodologiyası konfransı”-nda infeksiyalı yaraların müalicəsində baldan istifadə edilməsindən söhbət açıldı. Konfrans bunları izah edirdi: “Infeksiyaya yoluxmaq yaraların müalicə- sində əksər bakteriyalar antibiotiklərə müqavimət göstərirlər. Bu vəziyyət çox ciddi tibbi problem yaradır. Həmçinin çoxlu tibbi maddə də yaraların müalicəsində təsirli deyil. Ancaq bal çox fərqlidir. Balın yaralı toxumaların müalicəsində istifadə təcrübəsi 4 min illik bir keçmişə malikdir. Balda çox güclü antibakterial xüsusiyyətlər var, dolayısı ilə, bal yaralardakı infeksiyanın təmizlənməsində və yaraların infeksiyalardan qorunmasında çox təsirlidir”.
Bal toplandığı çiçək nektarın müxtəlifliyinə görə 2 qrupa bölünür. 1. Monofloralı bal, yəni yalnız bir çiçəyin nektarından hasil edilmiş bal; 2. Polifloralı bal, yəni bir neçə çiçəkdən toplanmış nektardan hasil edilmiş bal. Monofloralı ballardan ən çox yayılmışları cökə, xaşa, akasiya, xardal, xəşənbül, şabalıd, yonca, ağcaqayın, moruq, günəbaxan, tütün, pambıq və s. göstərmək olar. Polifloralı ballar yığılma mənbələrinə görə bağ, çə- mən, meşə, dağ, səhra balları müxtəlifliklərinə ayrılır. Emal edilməsi üsullarına görə bal aşağıdakı kimi qruplaşdırılır: - шанлы бал (сотовый, сексионный); - сентрафуга балы (центробежный);
239
- преслянмиш бал (прессованный); - юзбашына сцзцлмцш бал (самотечный); - яридилмиш бал (топленый); - парча балы (кусковой). Belə qruplaşdırma bal toplandıqdan sonra onun müxtəlif üsullarla emal edilməsindən asılıdır. Bal tərkibcə yüksək qidalılığa malik olan məh- suldur. Balın kimyəvi tərkibi çiçək nektarından əmələ gəlir. Yığılma mənbəyindən, emalından asılı olaraq kimyəvi tərkibi də dəyişir. Balın tərkibində əsasən şə kər, dekstrin, azotlu maddələr, turşular, minerallı maddələr, fermentlər, vitaminlər, rəngləyici və ətirli maddələr vardır. Bunlardan əlavə balın tərkibində onun müalicəvi və antibakterioloji xassələrini əmələ gətirən müxtəlif bioloji fəal maddələr də vardır. Yetişmiş balın rütubəti 22%-dən yuxarı olmama- lıdır. Əgər rütubət çox olarsa, balın davamlılığı aşağı düşür. Quru maddələrin miqdarı 80-82%-ə çata bilir. Balın tərkibində 0,14%, şirə balında isə 1,6%-ə qədər minerallı maddələr vardır. Bunlardan K, Na, Ca, Mg, Fe, P, S, Cl, J və s. göstərmək olar. Balın tərkibində həmçinin mikroelementlər də vardır. Bunlardan Cu, Ni, Cr, Bi, Be, V, Ag, Co, Au, Sn, Al, Pb və s. göstərmək olar. Balın tərkibində quru maddəyə görə orta hesabla 75% monoşəkərlər – qlükoza və fruktoza vardır. Bunlardan başqa balda saxaroza, maltoza, melisitoza, kamed və dekstrinlər vardır. Bal nümunələrinin tədqiqi göstərmişdir ki, bütün bal nümunələrində qlükozanın miqdarı fruktozadan azdır. Ona görə də fruktozanın qlükozaya nisbəti (F:Q) balın kristallaşmasında mühüm rol oynayır. Bu nisbət nə qədər çox olarsa,
240
balın kristallaşması ehtimalı bir o qədər azdır. Balın alınma mənbələrindən asılı olaraq bu nisbət 1,07-dən (cökə balı), 1,44-ə (qarabaşaq balı) qədərdir. Balın tərkibində zülali və zülalsız azotlu maddələr vardır. Onlar bala nektarla birlikdə və arıların orqanizmindən düşür. Zülali maddələrin miqdarı çiçək balında 0,29-0,04; şirə balında isə 0,17-0,08%-dir. Zülali maddələrlə qarabaşaq (0,3%-ə qədər) və süpürgə kolu balı (1,86%) daha zəngindir. Zülalların əsas kütləsini balın fermentləri təşkil edir. Fermentlərdən balda ən çox invertaza, diastaza, katalaza, lipaza rast gəlir. Bunlardan başqa amilaza, oksidaza, peroksidaza və proteoletik fermentlərə də rast gəlir. Qızdırıldıqda balın fermentativ aktivliyi azalır. Ona görə də balın keyfiyyəti yoxlandıqda diastaza rəqəmi (diastazanın fəallığı) təyin olunur. Diastaza çox da qiymətli ferment deyildir, çünki insan orqanizmində onun miqdarı lazımi qədərdir. Buna baxmayaraq diastaza rəqəmi hətta eksporta göndərilən bal üçün də keyfiyyət göstəricisi kimi təyin olunur. Vitaminlərdən balın tərkibində B 1 , B
2 , B
6
(pridoksin), pantoten turşusu, PP (nikotin turşusu) və C vitamini (askorbin turşusu) vardır. 100 qram balda 2,1- 9,1 mkq B 1 , 35-145 mkq B 2 , 227-400 mkq B 6 , 47-192 mkq B 3 (pantoten turşusu), 0,04-0,94 mq PP, 0,52-6,5 mq C vitamini vardır. Balın tərkibində vitaminlər kifayət qədər yaxşı saxlanılır. Balın tərkibində ətirli maddələr vardır ki, bunlar ə sasən güllərin nektarından keçir. Balın tərkibində qaz- maye xromatoqrafiyasının köməyi ilə 50-dən çox ətirli maddələr aşkara çıxarılmışdır. Onların içərisində sadə 241
alfatik spirtlər, o cümlədən propanal, 3-metil-butanol, 2-metil-butanol və başqaları vardır. Balın tərkibində həmçinin metilasetat, metilbutirat, α-diketon, formal- dehid, asetaldehid, izoyağ aldehidi, diasetil vardır. Bal yüksək qidalı məhsuldur. 100 qram bal 315- 335 kkal (və ya 1321-1381 kCoul) enerji verir. Arı balı xalq təbabətinin mühüm müalicə vasitələ- rindən biri olmuşdur. Bal bir çox xəstəliklərin müalicə vasitəsi kimi hələ çoxdan tətbiq edilirdi. Bal xalq tərəfindən isitmə, mədə və bağırsaq yolunun, tənəffüs orqanlarının, ürək-qan-damar sisteminin, sinir sistemi- nin və dəri xəstəliklərinin müalicəsində bu gün də tətbiq olunmaqdadır. Hal-hazırda balı mədə-bağırsaq xəstəliklərində, ürək xəstəliklərində, sinir sisteminin müalicəsində, ağciyər xəstəliklərində, yaraların müali- cə edilməsində, dəri və göz xəstəliklərində, yuxarı nə- fəs yollarının iltihabında, qaraciyər və böyrək xəstəlik- lərində tətbiq edirlər. Balın tərkibində orqanizmdə asan mənimsənilən qlükoza olduğu üçün ürək-damar sisteminin yaxşı işləməsinə kömək edir. Balın digər şəkərlərlə müqayisədə üstünlükləri aşağıdakılardır. 1. Bal həzm sisteminin selikli qişasını qıcıqlandır- mır;
2. Insan orqanizmində asan və tez mənimsənilir; 3. Insanın sərf etdiyi enerjini tez bir zamanda bərpa edir; 4. Idmançılara və fiziki əməklə məşğul olanlara sərf etdikləri enerjini və gücü tez bərpa etməyə imkan verir;
5. Digər şəkərlərə nisbətən böyrəklərdən yaxşı süzülür; 242
6. Mədə-bağırsaq sisteminə təbii və zəif yumşaldıcı təsir göstərir; 7. Insan orqanizminə sakitləşdirici təsir göstərir; 8. Hər insan üçün lazımlı və çox da baha olmayan məhsuldur. Təbii balın insan orqanizmi üçün müalicəvi və profilaktiki əhəmiyyəti böyükdür. Süni baldan isə ə sasən qənnadı məmulatı istehsalında istifadə olunur. Təbii baldan səmərəli istifadə olunması insan or- qanizmi üçün fizioloji cəhətdən əhəmiyyətlidir. Baldan qida maddəsi kimi istifadə etmək üçün vahid resept təyin etmək çətindir. Lakin bir şeyi unutmaq olmaz ki, balı natural halda ona heç bir şey qarışdırmadan yemək yaramaz. Çünki bu zaman o tezliklə həzm sisteminə daxil olur və orqanizm onu tam mənimsəyə bilmir. Balın orqanizmdə yaxşı mənimsənilməsi üçün onu çörəklə, sıyıqla, su ilə, südlə, qaymaqla, yağla və s. ilə yemək lazımdır. Burada mədə yarası olan xəstələr müstəsna edilirlər. Çünki onların çox miqdar (səhər 200 qr, günorta və axşam isə hər dəfədə 150 qr) təmiz halda (duruldulmadan) bal yeməsi məsləhət görülür. Belə müalicənin məqsədi balın təkcə orqanizm tərəfindən tam mənimsənilməsi deyil, habelə onun mədə-bağırsaq traktına yaxılıb mədə və onikibarmaq bağırsağı mexaniki və kimyəvi təsirlərdən qorumaqdır. Başqa xəstəliklərdə (orqanizmin zəif düşməsi, ürək xəstəlikləri) balı çörəklə, sıyıqla, yaxud spirtsiz içki ilə yemək lazımdır. Sarılıq zamanı ballı çay, su və südlə qəbul etmək çox faydalıdır. Bu zaman o qaraciyərin «yuyulmasına» və ödün ayrılmasına yaxşı təsir göstərir. Sağlam adamlara yaxmac: çörək, kərə yağı və üstündən bal 243
yaxıb yemək məsləhətdir. Yarası olan xəstələr istisna olmaqla yaşlı adamların gündə 100-150 qramdan artıq bal yeməsi faydasızdır. Uşaqlar üçün norma bir qədər az olmalıdır. Süd- ə mər uşağa çay qaşığının ½ hissəsi qədərdən başlayıb tədricən 1 çay qaşığına qədər balı ½ stəkan südə qarış- dırıb gündə 2-3 dəfə vermək yaxşıdır. Mədəsi pozul- muş uşağa yaxşı olar ki, balla bir az şirinləşdirilmiş çay içirdilsin. Yaşlı adamların yuxusuzluğu zamanı yatmağa ya- rım saat qalmış 2-3 çay qaşığı balı yarım stəkan isti suya qarışdırıb içməsi məsləhətdir. Südə, qəhvəyə və sıyığa bal şəkər kimi hər kəsin öz zövqünə uyğun qarışdırılır. Bir cəhəti də nəzərə almaq lazımdır ki, bal adi şəkərdən onun tərkibində olan “canlı təbiət” maddələri – fermentlər, vitaminlər və s. olması ilə fərqlənir. Hamıya məlumdur ki, yüksək temperaturda bütün canlılar məhv olur. Buna görə də balı qəhvəyə və südə, sıyığa bir qədər soyuduqdan sonra qatmaq lazımdır. Bəzi adamlar balı duru, şərbət halında yeməyi xoş- layırlar. Buna görə də əgər bal xarlayıbsa (bərkiyibsə) onu qızdırmaqla durultmaq olar. Ancaq balı açıq alovda və 60 0 C-dən yuxarı qızdırmaq yaramaz. Çünki bu zaman balın ətri uçur, şirniyyata çevrilir və müalicəvi əhəmiyyətini itirir. Sağlam olmaq istəyirsinizsə bal yeyin və yuxarıdakı məsləhətləri nəzərə alın. Aşağıdakı 1 saylı cədvəldə 100 q balın qidalılıq baxımdan əsas tərkib hissələri göstərilir. |