Microsoft Word s?may?kitab?sas doc

partiyaların nüfuzu xeyli aşağı düşdü. 1991-ci ildə İtaliya 
Kommunist partiyası Sol qüvvələrin demokratik partiyası adı 
altında yenidən təşkil edildi. 1994-cü ilin martında keçirilən 
parlament seçkilərində əsas siyasi partiyalar məğlub oldu. Bu 
seçkilərdə məşhur milyonçu Berluskoninin başçılıq etdiyi 
«İrəli, İtaliya» partiyası, federalist Bossinin başçılıq etdiyi 
«Şimal liqası», neofaşistlərin və millətçilərin «Milli alyans» 
təşkilatı «Azadlıq evi» blokunu təşkil edərək səslərin 
əksəriyyətini yığdı. Bu üç partiyanın qruplaşması nəticəsində 
Berluskoni İtaliyanın baş naziri oldu. 1994-cü ilin mayında isə 

---

219
onu Rolano Pdano əvəz etdi. O, xristian demokratlar 
partiyasının liderlərindən idi. 1994, 1996-cı illər parlament 
seçkiləri ərəfəsində «Zeytun ağacı», «Azadlıq qütbü» və 
«Şimal övladları» bloku yaradıldı.
M.D.Alemanın “sol mərkəz” hökuməti (1998-2001-ci 
illər).
XX əsrin 90-cı illərində İtaliyada əsas siyasi qüvvələrin 
sağ qanadı “Azadlıq ev” koalisiyası, digərləri isə “Oliva 
koalisiyası” (“Sol mərkəz koalisiyası”) təşkil etdilər və onların 
arasında seçkilərdə hakimiyyət uğrunda mübarizə başladı. 
1996-cı il parlament seçkilərində “sol mərkəz” koalisiyası 
qələbə çaldı və blokun lideri Romani Prodinin başçılığı altında 
yeni hökumət təşkil edildi. O, 2,5 il hakimiyyətdə qaldı və 
1998-ci ilin oktyabrında hökumət böhranı ilə əlaqədar istefa 
verdi. Yenə də hökumət “sol mərkəz” blokundan təşkil edildi. 
Ilk dəfə Qərbi Avropada keçmiş kommunist M.D
′Alema
hökumətin başçısı oldu. 
2000-ci ilin aprelin 18-də keçirilən inzibati idarələrə 
seçkilərdə 8 vilayətdə sağlar qələbə çaldılar. Qüvvələr 
nisbətinin sağların xeyrinə dəyişməsi ilə əlaqədar bu hökumət 
də istefa verdi. 
Sağlar prezidentdən dərhal parlamenti buraxmağı tələb 
etdilər. Lakin 1999-cu ilin mayında prezident seçilmiş 
K.Çampi yeni seçkilərə qədər parlamenti buraxmayacağını 
bildirdi. Djuliano Amotanın başçılığı altında yeni hökumət 
təşkil edildi. O da, “sol mərkəz” blokundan idi. “Sol mərkəz 
hökumətləri dövründə ölkədə 1 milyon iş yeri açıldı. 
Özəlləşdirmə davam etdirildi. Silahlı qüvvələrdə islahat 
keçirildi, hərbi mükəlləfiyyət təxirə salındı, müqavilə ilə 
xidmət tətbiq edilməyə başladı. İtaliya Avropa vahid valyuta 
sisteminə daxil oldu.
İtaliya hökuməti Rusiya iqtisadiyyatının keçid dövründə 
olduğunu dərk edərək ona kredit ayırmağa razılıq verdi. 

---

220
Italiya 1999-cu ildə Serbiyanın bombalanmasında iştirak 
etməsə də, öz bazalarını NATO-nun aviasiyası üçün açdı.
S.Berluskoni hökuməti (2001-2006-cı illər). 2001-ci ilin 
mayında parlament seçkiləri keçirildi. Sağ mərkəz - “Azadlıq 
evi” bloku qələbə çaldı. “Azadlıq evi” bloku S.Berluskoninin 
“İrəli, İtaliya”, Canfranko Fini başçılıq etdiyi “Milli alyans” və 
Umberto Bossinin başçılıq etdiyi “Şimal liqası” partiyasından 
təşkil edilmişdi. 
İtaliya xalqı hakimiyyətdə işgüzar adam istəyirdi. Belə 
bir adam onların nəzərində İ.Berluskoni idi. O, ölkənin ən varlı 
adamı kimi məşhur idi. Onun 14 mlrd. lir kapitalı əsasən 
mədəniyyət və istirahət sahəsinə qoyulmuşdu. O, iri şəxsi 
telekanalı olan Mednaset”in sahibi idi. Reklamlardan 60% gəlir 
əldə edirdi. O özünün kapitalı ilə cəmiyyətdə və hakimiyyətdə 
tanınırdı.
Seçkilərdən sonra Berluskonu hökumət təşkil etdi. 2002-
ci ilin dekabrında kral ailəsinə vətənə qayıtmağa icazə verildi. 
Bu dövrdə İtaliyanın iqitsadi vəziyyəti o qədər də xoşa gələn 
deyildi. FİAT, Parmalat, Alitaliya kimi iri firmalarda işçilər 
kütləvi surətdə işdən azad edilməyə başladılar. Berluskoni 
hökumətinin keçirdiyi təhsil islahatı müəllimlər və şagirdlər 
tərəfindən ciddi tənqid edilməyə başladı. Vilayətlərə böyük 
muxtariyyət verən inzibati islahatlar keçirildi. İrsi vergilər 
təxirə salındı. Bu islahat ən çox şimal üçün əlverişli olduğuna 
görə nəinki müxalifət, hətta bir sıra görkəmli siyasətçilər 
(L.Skalfaro, F.Kossiqa, Dj. Andreotti) tərəfindən də ciddi 
tənqidə məruz qaldı. Hətta Vatikan da statusa görə İtaliyannın 
daxili işlərinə qarışmağa səlahiyyəti çatmasa da, özünün bu 
islahatı bəyənmədiyini bildirdi. 1989-1996-cı illərdə ölkədə 
keçirilən məhkəmə proseslərini nəzərə alaraq belə 
“xoşagəlməz” hallardan yaxa qurtarmaq üçün hökumət 2003-
cü ildə parlamentin belə bir qanun qəbul etməsinə nail oldu ki, 
dövlətin beş yüksək vəzifəli şəxsi (prezident, iki spiker, 

---

221
konstitusiya məhkəməsinin sədri və nazirlər kabinetinin 
başçısı) məhkəmə toxunulmazlığı hüququna malikdir. 
2005-ci ilin noyabrında konstitusiya islahatı haqqında 
qanun verildi. O, köklü surətdə İtaliyanın dövlət quruluşunu 
dəyişdirdi. İslahatın layihəsi sağ mərkəz partiyalar tərəfindən 
dəstəkləndi. Mərkəzin səlahiyyətlərinin bir qismi tədricən yerli 
hakimiyyət orqanlarına verilirdi. Əməli olaraq İtaliya federativ 
dövlətə çevrildi. Vilayətlər ictimai asayiş, səhiyyə, təhsil və 
ətraf mühitin qorunması üçün müstəsna dərəcədə 
kompensasiya aldılar. Qanuna əsasən 1948-ci il konstitusiya-
sının 60-cı maddəsinə əlavə edildi. Qanun Almaniyadakı kimi 
senatı vilayətlərin nümayəndəli orqanına çevrildi. Deputat və 
senatorların sayı azaldıldı. Baş nazirin səlahiyyətləri 
gücləndirildi. O, nazirləri sərbəst təyin edə və vəzifəsindən 
kənarlaşdıra, prezidentə parlamenti buraxmağı təklif edə 
bilərdi. Prezident seçilmək üçün əvvəl 50 ən aşağı yaş həddi 
hesab edilirdisə, indi 40 yaş ən aşağı yaş həddi götürülürdü. 
Seçki islahatı haqqında da qanun qəbul edildi. Qərara 
alındı ki, mojaritar sistem proporsional sistemlə əvəz edilsin. 
Seçkilərdə 4%-lik həddi keçən partiyalar parlamentə yer ala 
bilərdilər. 
2005-ci ilin aprelində keçirilən qubernatorların regional 
seçkisində müxalifət seçki keçirilən 13 vilayətdən 11-də qalib 
gəldi. Beləliklə də, nəticədə 20 vilayətdən 16-sı müxalifətin 
əlində olmuş oldu. Bu hadisədən sonra bir sıra nazirlər istefa 
verdilər. Hökumət böhranı başlandı. 2005-ci ilin mayın 11-də 
S.Berluskoni istefa verdi. Növbəti seçkilərə bir il qaldığından 
S.Berluskoninini başçılığı altında yeni hökumət təşkil edildi. 
Pparlament seçkiləri ərəfəsində hakim koalisiyanın 
reytinqi xeyli aşağı idi. 2005-ci ilin noyabrın 25-də ümummilli 
tətil oldu. Onun səbəbi ölkənin 2006-cı il büdcəsindən narazılıq 
idi. Seçkiqabağı Berluskoni hökuməti mənzillərin pulsuz 
özəlləşdirilməsi haqqında təklif irəli sürdü. Lakin tezliklə 

---

222
söhbətin əhalinin evlərindən deyil, dövlətin tikdiyi ucuz və 
yararsız tikintilərdən getdiyi aydın oldu. 
Xarici siyasətdə S.Berluskoni hökuməti üçün ən çətin 
problem İraq böhranı idi. Italiya İraqda müharibəni dəstəklədi 
və İraqa 3000 əsgər və zabit göndərdi. Onlardan 27-si həlak 
oldu. 
Berluskoni Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, Balkan ölkələri, 
İsrail da daxil olmaqla Böyük Avropa yaratmaq layihəsini irəli 
sürdü. İtaliya 2002-ci ilin yanvarın 1-dən bütün maliyyə 
əməliyyatlarında “avro” zonasına daxil oldu. Italiya Aİ-nin 
genişlənməsinni dəstəklədi. 
Berluskoni Rusiyaya və onun liderinə rəğbət bəsləyirdi. 
O, Rusiyanıın Ümumdünya Ticarət təşkilatına daxil olmasının 
tərəfdarı idi. İtaliya BMT-nin TŞ-nın daimi üzvlərinin sayının 
Almaniya, Yaponiya və digər ölkələr hesabına artmasına qarşı 
çıxış edirdi. 
Bu dövrdə Azərbaycan Respublikası ilə də əməkdaşlıq 
davam edirdi. 2003-cü ilin dekabrında İtaliyada Azərbaycan 
Respublikasının səfirliyi fəaliyyətə başlamışdır. 2005-ci ilin 
Azərbaycan Respublikasının prezidenti İ.Əliyev İtaliyaya rəsmi 
səfər etmiş, iki ölkə arasında əməkdaşlıq haqqında sənədlər 
imzalanmışdır.
R.Prodi hökuməti (2006-2008-ci illər). 2006-cı ilin 
aprelində keçirilən parlament seçkilərində “sol mərkəz” İtitfaqı 
qələbə çaldı. 2006-cı ilin mayında keçirilən prezident 
seçkilərində qələbə çalan Corco Napolitano Romano Prodiyə 
hökumət təşkil etməyi həvalə etdi. Prodinin özünün