Microsoft Word xosrov v? Sirin-nizami g?NC?VI. doc Nİzami GƏNCƏVİ

bizim bu oyun. 

Bir 

ofsano 

deyir ölümdən 

h o r 

k o s .  

Ö lm oyon 

ölümün sirrini 

bilm oz.

Ancaq 

o m i ı ı  

olan 

b ö y ü K   n o b i l o r  

Нэг 

k o s o  

deyərmi bu sirri məgər?" 

Məsumlar haqqında 

d ü ş o n d o  

söhbot 

Şah dedi:  "Rəsuldan т э п э  söhbət et. 

Kimdir ərəbbrdə olan peyğəmbər? 

Onun dini 

n o d i r .  

söyb bir qədər?" 

Büzürgümid dedi:  "O allah sözü, 

Qaralıq, ağlıqdan 

K o n a r d ı r  

özü.

Нэг qövmün üstündo vardır asiman, 

Göylordon ucadır о Ьоуйк insan.

No ulduzdan deyir, ərşdən danışır,

О  noqqaş  şagirdi, bunlar naxışdır.

O, doqquz pərdənin  üstündo uçar, 

Sirrindon  deyibm  əsla xobordar. 

Ərobin diniyb oynama,  ey şah,

О din haqq bir dindir, böyüıcdür allah." 

Porvizin  qorxudan qaynadı qanı,

Odda каЬаЬ ıcimi qıvrıldı cam.

A n c a q   z o if boxti  к о т э к  etm odi.

Əhmodin çağrışı ona yetmədi.

Şirin gördü ustad xoznoni  açdı,

Şahın otoyiııo incibr saçdı.

Torifloyib dedi:  "Ey qoca rolıbor.

Y oxdur zomaııodo  son о bərabər.

Mədən xəznəsini açdın  Porvizo. 

Bacarsan, bir pay da ver ondan bizo. 

Bu  işdo açar ol, gol  olma zoııcir. 

"Kəlilə-Dimnə"dən nəql e b  bir-bir."

435

BÜZÜRGÜM IDIN  "KƏLILƏ VƏ DIM NƏ"DƏN 

QIRX MƏZM UN DANIŞMASI

Büzürgümid birdon  açıldı gültOK.

Qırx moııa açdı qırx nağıl dcyoroıc

1

Ehtiyatlı olan uduzmaz,  sözsüz,

Ncco 

k

İ , 

qorundu aslandan 

ö k ü z

.

2

Boş arzuya uyma, bu çox mahaldır, 

Meymun xarrat olmaz, obos xoyaldır.

z

T

ü

I

kü

 nə y e d isə   y ırtıq  tobildon.

Onu yeyəcəıcdir hiylə  işlodon.

4

Olma zahid 

K İ m i  

docol.  пуакаг. 

Riyaıcann daim ozabı  artar.

5

Heç bir vaxt meyl ctmo ilqar pozmağa, 

Bilirson  ilana neylədi qarğa?

6

Gör balıqudana neybdi xərçəng,

436

Onlan yada sal, hiylədən əl 

ç ə k .

7

Sələm уеуэп olma, unutma bir an: 

Solom уеуэп şiro neylədi dovşan.

8

Tordan xilas olan qoca balıqtOK 

Candan 

k c ç o i i  

burdan qurtarar 

b iş o K K .

9

Ç aq q al,  q u rd   vo  q a rğ a  birlİK edincən 

X ila s  o lm u şd u la r Kİnli  dovodon.

10

Düşmənindən qurtar todbir tÖKoroK. 

Necə 

k İ ,  

tufandan qurtardı ördoK.

11

Apardı çox dillər başı torpağa,

Buna ibrot verir ördoK. tısbağa.

12

Yaramazdan gen dur,  qov кэпаг olsun, 

Gördünmü neylədi toyuğa meymun?

lz

H iy b y b  xalq malı 

y c y i l m o z .  

inan,

No aldı call ildon alim bazirgan?

437

14

Ağıllıya qarşı olsan hiylogor. 

Qurbağatəıc başın bu yolda gcdor.

15

Domir yeyər siçan,  inanma, əbəs. 

Qırğı uşaqlan apara bilmoz.

16

Ç a d ın  y a n d ıra n   noqqaş  Kİmi  son 

H iyləgərlİK  ctm o.  э1  сок h iy ləd ə n .

17

Ağıllı adamla yaşa səlamət,

N a d a n ın  dorm anı  törodor  illot.

18

Mərəzdən ağılla olarsan azad,

Necə 

k

İ , 

pis ərdən qurtardı arvad

19

Zomano torundan 

bilİKİo 

qurtar,

Ncco 

k

İ, qurtardı  bozoKİi  quşlar.

20

Т ог  ко so n  siç an d an ,  diıım oz  q arğ a d a n  

V ofadarlıq  öyroıı.  ey n azlı  canan!

438

21

Zülm ilə bir arpa alma insandan,

Qızıl əvəz verdi arpaya siçan.

22

Çox da lovğalanma yay tutan 

q u r d t O K . 

Oxa tutar soııi 

q o f l o t o n   f o lo K .

23

Ağıllılar 

K İ m i  

tamahı et az,

Qarğanın bayquşla dostluğu tutmaz.

24

Çeşmədən filləri qovmuşdu dovşan, 

Kİ

ç

İ

k

 görünməsin gözüno düşman.

25

Tamahı buraxdı, hiyloni  atdı,

Oruc tutan 

p i ş İ K  

ruziyə çatdı.

26

Hiyloyo əl atsa hor 

k o s   p i ş İ K t O K .  

Qoyunu gözüno görünor корок.

27

Gör oğrudan qorxub neybdi arvad, 

Fitnəıcarlıq ctmo.  vofaya əl at.

28

439

Düşmənlər vuruşsa,  qazandın işi, 

Oğru ilə divdon  qurtardı 

K İşi.

29

A rv a d ın   moKrino  g ö z  y u m d u  x arrat. 

Son  g ö z ü n ü  y u m m a,  b clo d ir hoyat.

30

Siçandan 

ibrot 

al, tayını tap  son.

Pisə yoldaş olma gər pis deyilsən.

31

Üz döndor dünyadan, xilas ol, canan. 

Böylə qurtarmışdı meymun bağadan.

32

E ş ş o k   K İm i 

olma hoyatda qafıl, 

Qəflətdə  molıv etdi onu tükü, bil.

33

Xurma siçanını  öldüron  zahid 

Yaman zülm eylədi, ondan hozor et!

34

B o ş  nisyo  h a q q ın d a  ç o x  düşünoroK 

N oqd h a lv a   itirm o  q o c a  dorviştOK.

35

440

Düşünco yoluyla çıx mağaradan,

N cco 

k

İ,  pişik'don  q u rta rd ı  siçan.

36

B u   qübbodon  u ç d u   qübboro  quşu,

Gol.  son  do toгк eylə viran olmuşu.

37

D

ü z

I

ü k

I

o

 

qurtarar qılıncdan insan, 

Qurtardı aslandan zahid çaqqal can.

38

Нэг 

k o s

 

k

İ ,  z ü l m   ü ç ü n   q ı l ı n c ı   a l d ı ,

Qan 

tÖ K o n  

şir 

K İ m i  

poncosiz qaldı.

39

Son  düşmondon  qorxma, yaxşılıq eylə, 

Ovçu qurtarmışdı ilandan böylə.

40

T a c irin  o ğ lu n d a n   şahzadoyodoK 

L ay iq in co   v e rm iş  qism oti 

foloK.

Söz deyon danışdı böyb bir qodor. 

Xosrovun qolbindo 

k ö k

 

saldı  sözbr. 

Etdiyi zülmdon peşiman oldu,

Ədlin sarayına tomol  qoyuldu.

HIKMƏT VƏ NƏSIHƏT

441

Ey Könül, nur saçan bir şam yandir son. 

Oda vurğun olma,  şartı 

k

İ 

dcyilson.

Oda sitayişlə qolbini  qırma,

Q olbin 

od 

cvino 

atəşlər vurma! 

Tc^aqdan yaranmış bir 

h cçom . 

ancaq 

HİKmotdo 

bunlardan qoçağam,  qoçaq! 

Ü royim do 

vardır bir 

dorin  hİKinot.

No deyim, bir Kosdo 

g ö rm ü ro m   roğbot. 

Abm brin sirri bu sinəmdədir,

D ü n y a  g ə rd işin i m əntaıc Kİm bilir?! 

F ə b ıc b r  zic in i  codvolbocodvol 

FİKrin ü stü rla b ı  e y b m iş d ir  lıoll.

Foloyin  sirrini 

K İ m  

sordu mondon.

Açıb bircə-bircə  danışmadım тэп ? 

Qulağın eşitsin, danışım bir-bir, 

Başdan-başa deyim bu gülşən nodir. 

Xotlori müxtalif olan nöqtədən 

IIk 

gələn hərəıcət "əlif'di, bil  sən. 

Qovuşdu о  xotto  sonra başqa xott. 

Ortalıqda bir sotlı  törodi  olbot.

Olunca üç xotlo ohato  morKOz.

Bəsit bir cism oldu, 

q o y  

bilsin hər 

kəs. 

Xott.  bosit. эп sonra cisim, budur foıın. 

Son bu üç tərəfə tutum dcyirson.

A bm i əvvəldən sonuna qodor 

B eb  bir qaydayla insan öyronor.

Əqb məlum olsa bu işbr bir gün,

Bir qırpımda gozor dünyanı bütün.

Bir allah 

h o d sizd ir.  b ilm ozlor 

onu, 

Yoxdur varlığının 

ovvoli. 

sonu.

Allaha Könül ver,  dinb bu sosi.

Incədir xilqotin hicab  pordosi.

Ç alış h ə q iq ə tb   ö z ü n ü  b il  son.

Allahı bibrsən özünü bilsən.

Ö zünson  эп y a x ın  p a rla y a n   ayna,

Uzaq folOKİorlo girmo oyuna.

442

Fələıdər nurunun sondo 

o k s İ  

var, 

I

k

İ alom  sondo tutmuşdur qorar. 

Нэг sirri göstərmə bu qodor açıq, 

Некауэпэ qayıt, Nizami, artıq.

ŞIRUYƏNIN XASIYYƏTI VƏ 

XOSROVUN IŞININ AQIBƏTI

Xosrov öyrənərıcən 

d o r s i .   h İ K m o t i  

Тэгк etdi dünyanı,  eyşi, 

i ş r o t i .

Məryəmdən olmuşdu bir ка1 övladı,

Ş ir 

K İ m i 

q o x u lu ,  Şiruyo 

adı,

Beyni xərçəng dolu, zorba bir 

c ş ş o k .

Ü r o K  

bulanırdı üzünü 

g ö r c o K .

Ala 

vo 

göy gözlü, bir üzügülməz,

Ondan iyronirdi  rast golso hor 

k o s .

D e y ir b r  b u  o ğ u l  o n c a  y a şın d a  

M in  fiKİr boslorm iş  Kİnli b aşın d a.

Golin golon zaman Şirin, baxaraq,

"Kaş monim  olaydı",  - deyirmiş alçaq. 

Scvdiyindon deyim, yoxsa Kİnindon. 

Elmindon.  boxtindon. yoxsa dinindən? 

Qaranlıq çöıonüşdü ondan saraya,

IncİKİİK 

salırdı daim araya.

Şah  Büzürgümido dedi:  "Əwəldən 

Bu dönüK oğuldan narazıyam  mon.

Uğursuz insanlar çox yaman olar,

Talcyindo onun min bir fəsad var.

Ç o x  p is  n iy y ə tlə rlə  g o z ir aləm i,

Anasına uymur canavar Kİmi.

Çıxmaz bu çincindən bir yaxşı  roftar. 

Mosoldir. deyərbr, oddan 

k ü

I 

olar.

FİKri  ö zü n d o d ir.  ç o x  x u d p əsən d d ir,

Başqasını saymaz,  özüno  bonddir.

Onun пэ huşu var, пэ do vüqan,

443

Uzaqdır onlardan, yoxdur heç ап. 

Tüstü 

K İ m i  

çıxdı  monim  odumdan, 

Ancaq moııi  görcoK у an qaçır hor an. 

Мэп şahlar başından tac aldım, ancaq 

Oğlum naxələfdir, bir boxtimo bax!

No т э п э  uyuşur, пэ də  Şirinə, 

Bacılanyla da düz gəlmir уепэ. 

Palanduza necə baxarsa eşşəK,

Bu div о poriyo baxır onuntOK.

Moııi  gürzo bilir о gürzoroftar.

Yoqin  ilanam 

k

İ , 

böylə xalım var.

Нэг anadan olan övladdır məgər?

Нэг 

ç

İ

ç ə k

 

bal verməz, hər qamış  şəıcər. 

Qohumdan mehriban yadlar az deyil, 

Həm vofalı.  sadiq, lıonı  do  şirindil.

Çox övlad öldürdü doğma ananı, 

Domirdon  incidi çox daşın cam". 

Büzürgümid dedi: 

"M üdrİK 

höıondar, 

Рак qolbin hor işdon olmuş  xobordar. 

Dordi-sor olsa da bu oğul  soııo.

Öz gövhorindondir bu parça уепэ. 

Yararmı olasan övladla düşman?

Ü r o K  

ayrılarmı saldığı bağdan?

Nar öz  mcyvosini başında saxlar,

Odur 

t o p İ K  

vurmaz ona hor murdar. 

Tut öz meyvosini ycrloro 

tÖ K o r.

Odur 

k

İ , 

topiivdon  oziyyot 

с о к о г .

Son yaxşısan, о da pis  olmayacaq,

Öz tumuna bonzor bar vcron budaq. 

Paltarçün biçilso  ogor zor parça, 

Qızıldır biçimdə düşən hər parça. 

Oğlun harındırsa, bundan zoror yox, 

Zomano yumşaldar, qom cylomo  çox. 

Belə  qaynar, coşğun cavanlığı var, 

Qocalsa hor şeyi tamam unudar.  "

444

XOSROVUN ATƏŞGAHDA OTURMASI

Şah qorara goldi taxti tone 

etsin, 

Dünyadan 

çəKİlsin, 

mobodo 

getsin.

Şah mobodo getdi, orda ycrloşdi.

Ş i r u y o   d o   şirtO K  

taxta 

o y l o s d i .

Əlindon  düşmürdü qodohi bir an, 

Qaraul çoKİrdi  şaha uzaqdan.

E b də qalmadı,  şahı hobs etdi, 

Könlünü,  qolbini yaman incitdi.

Şiruyo cdorKon Xosrovu dustaq 

Şirini qoyurdu yanina ancaq.

Xosrov Şiriniyb olurdu çox şad,

Bilirdi özünü zindanda azad.

Şirino deyirdi:  "Qom уегпэ, ey yar,

Нэг icosin oniino beb iş çıxar.

Başdan papaqları aparsa кйЬк,

Zilbti ot deyil,  ağac 

ç o k o c o k .

Hansi ov gedorso ovda qabaqda,

Onu asan vurar ovçu ovlaqda.

Zolzolo zamanı yarılar dağlar,

Ucalar qorxsun 

K İ, 

onlar tez uçar. 

Anadan ayrilsa bir quzu ogor.

Onun arxasınca canavar düşor.

Q ı z ı l t O K  

qaralsa odlann üstü,

Gedor yaxşıların gözüno tüstü.

D övbt oldoıı getdi,  son getmomison, 

Dövbtim  do  sonson. malım da soıısoıı." 

Şahdan ayrılmırdı bir an da Şirin,

Ona üroK verib, edirdi tosıcin:

"Dünyada çox olur bu sayaq  roftar.

Gah oziyyot olar, gah şadlıq olar.

Iş 

çotiııo 

düşso. bil 

kİ, 

о  

zaman 

Hamıdan tez öbr 

m atom  

saxlayan. 

GüloroK.  qolbiııi 

şadlandır bir az,

445

Ayaqla baş birgo  bond olub qalmaz. 

Çox da fəryad ctmo. çırağım  sönüb, 

Qobrin Kandanndan çox xəstə dönüb. 

Dcmo xəstələnməz bodoni  sağlam,

Elo  bilmo ölor hor xəstə adam.

Açarsız bildiyin bir çox qıfıllar 

Bağlı qapılara olarlar açar.

Arif ol, qom  сокто. qom don  et hozor. 

Qum п э т  сокоп 

K İ m i , 

qomi  qom  соког. 

Qom у е т э , yerini tutmuşsa bodxah. 

Aysan, buludlarda qalmazsan, ey şah! 

Nəxşəb quyusunu su basan zaman 

Ncco  işıq alar domirdon cahan?

Bu bir 

öİKədir k

İ,  çox dönÜK sözlü,

Ağa qara deyir, кога da gözlü.

Konaz adamla da yola gcdorlor.

Bozon axmağa da hörmot edərlər.

Bil 

k

İ, zəmanənin həyası yoxdur, 

Ondan uzaq duran solamot olur.

Ancaq 

İ

k

İ 

şəxsə  acıyıb dövran,

Birisi ölondir. biri olmayan.

Günoş 

K İ m i 

od vur bu dünyaya son. 

Isasız nə  çıxar bu cşşoKİordon9 

Beş günlüK dünyada bir Kİmso qalmaz, 

Son  do incimozson,  sobr ctson bir az. 

Əbodi  olsaydı bu dünya ogor.

Padşah olardımı hor ycton  mogor9 

Əbodi  vcrsoydi  şahlığı zaman,

Xosrova 

Kcçm ozdi 

о Keyxosrovdan. 

Нэг 

K İ m  

bu gülzara 

Könlünü 

bağlar,

Gül 

K İ m i 

gülmoKdon  daha çox ağlar. 

Nalo ctmo dünya gedorso bir gün,

Elə bil düşmüşdür dalından yÜKÜn.

- Adın qalsın, malın?  - dcsolor soııo.

Ad qalmaq maldan çox xoş golir тэп э. 

Kimin başında var bərbət sevdası

446

Mütləq 

g o r o c o K c l i r  

qulaqburması. 

Dünya ZöhhaK toı 

Soııo  öz arxandan yaratdı ilan.

O, belindən gələn bir damla şohvot 

Son in öz belini oydi  nəhayət.

Bu dağda yüıdəmə arxanı bunca, 

Kifayətdir sənə  qamın tutunca.

Əro getməyən qız, evlənməyən ər, 

Qanna, arxaya şey 

y ı i K İ o m o z l o r .

Ağlın var, hor şeydən çalış azad ol, 

Noyin var qane ol,  onunla şad ol! 

Şadlıqdan asudo  moclis olarmı? 

Rahatlıqdan gözol bir alom varmı? 

Ç’öroyin.  suyun var, qane ol, otur,

Ən azad bir 

ö

I

k o

. 

inan 

k

İ, 

odur.

Şadlıqla gün Keçir, fiKİrdon qurtar,

Çox qayğı 

ç o K i n o y i n  

min bolası var. 

Zahid sığıncağı oldu mağara,

Şadlıqdan qələbə  çaldı  oğyara.

О 

d a ğ d a  g iz lə n m iş  m öbido b a x  son. 

Q onaot cdoroK  q u rtard ı  qom don.

Əfı ilan 

K İ m i  

qıvnlar cahan, 

Yaxınlaşmasan, heç 

ç o K i n o z s o n  

ziyan. 

Gördün 

k

İ ,  o l i n d o n  

golmoyir bir 

i ş ,

Ilanı yad əllə tutmağa giriş!

Zindana düşmüson. qom  сокто. ey yar! 

Xoznoson.  xoznolor gizlindo olar. 

Quyuya düşson do. olma porişan.

Yusifı xatırla, təmıcinlə dayan!

Bu dərya üzündo vardır çox zohor. 

Dibino cumanlar dürr əldə edər. 

YüKSƏİməK istoson. enəsən goroı<

Ki,  şirin ağzından quyruğu 

g ö y ç o K .  

Yerin yaraşmırsa 

o g o r  

şonino.

Özündon 

y ı i K s o y i  

bayraq bil yenə.

Elə zoıın  ctmo 

k

İ, qodrin azalıb,

447

Hər 

İ

k

İ 

dünyaya adın səs salıb.

Aləmin qəlbisən, gol. сокто  xiffot.

FoloKclon to p   a la r 

sondoKİ 

him m ot.

Y

üksok

 yaratmışdır xaliq insanı,

Vermiş xidmotino bütün dünyanı.

Belə 

düşünməKİə 

dilşad olarsan,

Tacü toxt qeydindən azad olarsan.

Əgor taxta, taca son olsan möhtac 

Yeri taxt hesab  et, günoşi  do tac."

Şahı  moşğul  edir ofsanolorlo.

Ovudurdu onu hor zaman bclo.

Gecə  si'ıbho 

K İ m i 

о gözol  pori 

Söybyirdi şaha belə sözbri.

XOSROVUN ÖLDÜRÜLMƏSI

Ayın işığını gcco ÖrtOrOK.

Div 

K İ m i 

azmışdı yolundan fələıc.

Qaranlıq mey içmiş sorxoş 

z o n c itO K  

Dünyanın ağzını 

tİKmişdi 

Ьэпс-Ьэпс.

Minəlli zomano düşmüşdü zordan,

Seçilmirdi mingöz fələıc do gordan.

Ikİ 

ayağında qızıldan zoncir 

Yatmışdı  Şirinb о böyÜK osir.

Zoncir saçlı о büt hor gün yüz кэгэ 

Muncuq bağlayırdı bu zoncirloro.

Şahın ayağını tez-tez ovaraq 

Zindanı edirdi bir porqu yataq.