Microsoft Word xosrov v? Sirin-nizami g?NC?VI. doc Nİzami GƏNCƏVİ

Itbr qoribloro  düşnıoıı  ıcəsibr.

Sudan vo palçıqdan yaranan ıcəslər 

Qorxuda bibrm i günəşi məgər?

Qılıncıyla goldi  çox moııi  danan,

Şamını söndürdü moııi  vuraman.

D ilbri bir qarış  çox inKarçılar 

A ciz qalıb verdi  susmağa qorar.

Kim IsatƏK odob 

d i z i   ç Ö K d ü r ü b ,

474

Əvozindo qazanc bir 

c ş ş o k  

görüb.

Bir şam yandırsa da hor ulduz 

m o n d o n .  

Günəşliyi yoxdur 

m o n d o n  

öyrənən. 

Нэг zorro yolumun 

ü s t ü n o  

gəldi, 

Nurumdan pay alıb yüz qat yüıcsəldi. 

Çox daş öz ağzını Kasama vurdu, 

Alm asıma 

d o y c o K  

bir dürr olurdu. 

Dağlar 

K İ m i  

məndən sulan alan 

Üzümo  soporso. 

i ç o r o m .  

inan.

BuludtOK 

bohrimdon  bozonir oğyar. 

Mondon oğurlayıb, т э п э   satırlar. 

Mondo  səbrə bax 

k

İ, qulumu görcəıc, 

Ona Köb 

K İ m i  

çoKİrom yedəıc.

Naşının sazını к о к Ь г э т  bozon. 

"Tərlansan"  dcyirom bir sorçoyo т э п . 

Qəşəng göz görürəm qarğada ancaq, 

Pis şeyə də  sözüm əhsən olacaq.

Bir qulağım mənim eşidir pis söz,

О biri deyir 

k İ ,  

itaot et, döz.

Varlıq çırağımı güclü  KÜİOKdon 

Belə ustalıqla qoruyuram т э п .

Hansı bir 

ö İ K o d o  

yansa bir çıraq,

Нэг bir qanacaqlı 

töKər 

ona yağ.

Burda ənbər iyli nur saçsa bir şam, 

Kafur 

üfürorlor 

ona, bil, müdam.

Ş o K o r 

ovozino dadılır zohor.

Нэг sözün ardınca 

g o l i r  

söyüşlər. 

Ətəyimdən töıcdüm dürrü 

d o n i z t O K .  

Тэпэ daşlanndan sinəm oldu təng. 

Dürr alandan sonra 

z o n g i n   d o n i z d o n  

Ona daş  atandır т э п э  tən edən.

Xalqın ağzı olmuş dilimdən şirin, 

Mənim ağzım olmuş bir zohor təıcin. 

Doyirman  işlodon bir ÖKÜzom т э п , 

Axtardığım dəndir, üyütdüyüm don. 

Mən bir şimşəyəm 

k İ ,  

gülüb buludda,

475

Su içindo 

İ k o i i  

molıv  olar odda 

Ilandan dad ctmo.  ey xozno йгэк!

Ilansız olarmı xəznə, de görəıc?

Tovuzlar bchiştdon  çıxanda кэпаг,

Qapıçı olarlar orda ilanlar.

Ilanla tovuzun bir ağası var.

Odur hor İKİsi xallı olurlar.

Atası bir hindli,  anası Шгккэп,

Ikİ 

irqdon  doğmuş  iı

bax 

son.

Bir misdir örtülmüş 

Kİm iya 

ilo.

Yox, yox, bir xoznodir.  əbdaha ilə.

Bir gövhor atmışam dənizə, uzaq,

Qoymuşam xaç üsto bir yanar çıraq.

Son  о dürrü qaldır,  dəryanı tore et,

Xaçı yalqız burax, çırağı al, get!

Çox da odpərəstlİK bunda əyandır,

Bu sözlər m ü tb q a yoğrulmuş qandır.

BaKİr 

golino bax,  üzdo duvağı,

T övhidb bağlanmış başı, ayağı.

No  sohvim vardırsa, ofv et,  ilahi,

Özün bağışlarsan hor bir günahı.

ŞAHI MƏDH VƏ KİTABIN SONU

Seh rb r doğuran dorin  düşünco 

Gözəl gəlinimə  bozoı< vcrinco.

Мэпэ 

t o b r İ K  

gəldi 

h o r  

aqil 

K o s d o n .

"Əqlin yolu birdir "  xatırladım mon.

Başladım boxtimdon giley-güzara,

Dedim bu gün hara, cavanlıq hara.

Çoxlu ox atdığım zamanlar Keçdi.

Heç biri hodofo düz doymomişdi.

LaKİn bilirdim 

k İ ,  

gələr bir zaman 

A lıcısız qalmaz heç gövhorsatan.

B e b   bcşik'do 

k

İ, olmuş zornigar.

476

Pərdəsi dalında ay yox, günəş var.

О 

qədər sevdibr,  alqışlayaraq 

Göyo 

yüKsəltdilər 

başını, 

bir bax!

Vod etdilər mənə çoxlu müİK-mal, 

Inanmaq monimçün olmuşdu mahal. 

Ç’indon 

Kəsilməmiş 

golon parçalar, 

M

ü ş k

 

iyindon başqa görməmiş qubar. 

Şaha layiq atlar qızıl cilovlu,

Koyani 

b o z o K İ o  

boynu dopdolu.

Xozno alacaqdım hüzurda hodsiz.

On nofordon  çox qul, beşdən çox ıcəniz. 

Gör işim gül 

K İ m i 

necə tez soldu,

Necə atım çolaq, 

y ü K ü m  

xar oldu. 

Əsorimi  alan doydu ömürdon.

Getdi zəmisini  biçmomiş birdon.

"Əfsus, ofsus"  deyib bu 

z ü l m o .  

durdum, 

Ö z ü m o  

şam 

K İ m i  

bir yara vurdum. 

Qofloton bir qasid 

m o K t u b  

gətirdi,

Mənə  salam verdi,  salam yetirdi.

Dedi:  "Tez bir aylıq yola ol hazır,

Otuz ağaclıqda şah qurub çadır.

Soııi bir ııcço gün 

görməK 

istayir, 

Fürsəti fövt ctmo. göstər bir todbir."

Bir 

Kağız 

göstərib dedi:  "Al,  şahdan 

Son in  dəvətinə yazılıb form an." 

M o K tubu 

başıma tərəf apardım,

Üç ycrindon öpüb, möhrü qopardım. 

Xilas oldu onu oxuyan zaman 

A çanm  domirdon. domirim  daşdan. 

Şahın qulluğuna gctmoKÇiın durdum. 

Atın yohorino qalxıb oturdum.

Sürdüm ç ö b  tərəf təbsiıc atı,

Dağlar, ç ö lb r aşdım, açıb qanadı.

Yürüşdo qoymuşdum maralı geri, 

Çatmazdı quşlardan т э п э  heç biri. 

Tobim  do açmışdı yollarda qanad,

477

Məndən oynaq idi  altımdaıcı at. 

Gedirdim qələmtəıc socdo cdoroK. 

Başımla süpürüb yeri pərgartəıc. 

Görürdüm golinco hor mənzilə  nıoıı 

Şahın dövlotino m in dua edən.

Hər çcşmo başında içib  tozo  su,

Tozo  dua etdim şaha doğrusu.

Нэг dağdan, hor çaydan Keçib gedincən 

Bir peyğam alırdım şahın  lütfündon. 

Getdiyim hor qədəm йгэк açırdı, 

Keçdiyim torpaqlar ənbər saçırdı. 

Yolun əziyyəti sona çatıncən,

Şahın büsatına çatıb,  oldum şon.

Qapıçı 

giroroK. 

dedi:  "Cahangir,

Dəniz sahilinə çeşmə gəlmişdir."

Şah sevindi, üzü 

şamtOK 

nurlandı,

SanKİ 

porvanosi  odlara yandı. 

Şəmsəddin Məmmədə dedi:  "Fürsətdir, 

Xoş tale zahidi hüzura gətir." 

Dərgahdan çıxaraq tez bir xoşxəbər 

Dəryadan qəvvasa yetirdi gövhor.

Moııi  apardılar şahın yanına,

Ütarid yetişdi ay səhmanına.

GünoştOK 

parlayıb şah öz vaxtında, 

Oturdu Keyqubad Comşid taxtında. 

FoIok 

hüzuruna olmuşdu 

toşno.

Qomosi  sancılmış ayın döşüno.

Tacının zinoti tutub cahanı.

Qara qıra salıb o,  Qeyrəvanı. 

Somorqonddon tutmuş  Scqscyno qədər 

Qullan durmuşdu bclindo кэтэг. 

Qapısı açıqdır Karvana hor an,

Yük 

yÜKO 

söyKonmiş hor yana baxsan. 

Soxalı  olindon  almış hor no for 

Bir şəhər gəliri, yaxud bir şəhər. 

Dargöz qılınclılar çoKmiş hasan,

478

Rüxsətsiz buraxmaz qodorxanları.

Göy qılınc dalğası donizo  bonzor. 

Qoynunda lıonı  nohong. lıonı  dürr gizlodor. 

Qızıl şah taxtının sayosindo. bil,

Çox şahlar qoymuşdur başına 

ə k I İ I .  

Moclisindo vardı behişt aləmi,

Şorab göllorindon  dolmuşdu gomi. 

Ərğonun  novası.  çongin naləsi 

Zöhro monzilino yetirmiş sosi.

Çalğıçı mizrabı telə vurardı,

Ip o K  

KÖynəKİilər 

K Ö y n o K  

cırardı.

Müğonni  düzoldib  saz pordosini.

Нэг dofo qaldınr bir nəğməsini.

M üxtəlif nəğmələr, m üxtəlif pordo 

Birləşsə xoş ahəng  çıxar bir yerdə. 

Dəstə-dəstə  durmuş türfo gözəllər,

Dillordo Nizami yazan qozollor.

Bir şirin avazla hey oxuyurlar,

Çəngi yarasına molhom  qoyurlar.

Saqilər əlində mey camı dolub,

Şahonşah mey içib, düşmon  most olub. 

Şaha söyləyəndə:  "Gəlib Nizami,"

Daha da son  oldu bu eyş əyyamı.

Yalançı 

zahidtOK 

moııi 

tutmadı,

Haqqımda hörmoti heç unutmadı.

M üdara etməıcçün monimlo о gün,

Əmr etdi ortadan mey götürülsün.

Saqibri etdi xidmətdən azad,

Çalanlar 

çoKİldi.  ıcəsildi büsat.

Dedi:  "Atıb meyi, çalğını tomiz.

Moşğul  olaq bu gün N izam iyb biz.

Şerinin yanında rud səsi nədir?

Нэг bir sözü onun bir təranədir.

Meyi at, gəlmişdir Xızr özü, bir bax, 

DirilİK suyunu onunla tapaq!"

SonraH acib golib dedi:  "Yubanma!

479

Ey 

bilİK anası, tez gol.  dayanma!" 

GirirKon  özümdo duydum bir roşo. 

Zorro gcdon  Kİmi böyÜK günoşo. 

Başımı, 

boynumu 

уегэ эуэгэк,

Dedim nisar edim bunlan gərəıc. 

Öpüm ayağından, dedim, yer Kİmi, 

Şah qalxdı ycrindon  folOKİor Kİmi, 

Qucaqladı  moııi  xoş tomonnayla 

Süleyman oynadı nıoıı qanncayla. 

Coşdum о vüqan  nıoıı görən Kİmi, 

Qucaqladım nıoıı  do 

İ k İ  

alomi.

Heyıcəl 

K İ m i 

durdum hüzurunda  mon. 

"Otur"  buyurunca, oturdum homon.

Elo bil açdılar sınıq dilimi,

Oldıım  şirinzoban  birtutİKİm i. 

Danışdım  vcrinco taleyim fürsot.

Elo  sözlər dedim,  boyondi  dövlət. 

Etdim şaha layiq çoxlu nosihot. 

Qapılan açan hor cür vəsiyyət.

S ö zb r 

k İ ,  

Rizvana çox xoş gələrdi, 

Cəhənnəm MalİKİ ona gübrdi.

Bir çox zəfəranlı paludalardan 

ŞoKor gülüş üçün verirdim hor an. 

Ağlatdım nıoıı  onu bozon buludtaıc, 

Açdım g ü lü şb rb  üzünü qoşong. 

Mənim hər sözümə  şah dedi:  "Sağ ol," 

Cohalot yataraq, oyandı ağıl.

Noğmom  saqibrin huşunu aldı, 

Xanəndənin sözü ağzında qaldı.

Bir ravi 

gələrəK 

sonra dil açdı,

Məclisə ağzından cavahir saçdı.

Мэп qalxdım ayağa, qoymadı ancaq, 

And verib oturtdu, hörmoto bir bax!

О gündon  bu güııo b e b  lıörmotlo 

E br ycrdo oturdum bir şərafətlə. 

Xosrov hcKayomi  diııloyoıı  zaman

480

Ağzına bal töıcdü bu şirin dastan. 

Çatanda dastanın şirin ycrino 

Mətləb gəlib çatdı  "Xosrov - Şirino." 

Əlini çiynimo qoyub höıondar, 

Təhsiniylə moııi  etdi minnotdar. 

Boyonib  sözümün hor bir yerini,

Çox tərif elədi  "Xosrov -  Şirini."

Dedi:  "Məharətlə qurdun bir bina. 

Sözlə 

b o z o K  

vurdun sonot yurduna.

Söz desin ölçüsüz dastanında son.

Bizo bu tarix b  ruh verdin, ohson!

No bir gül bu qodor verir xoş otir.

No bir bülbül bundan xoş noğmo bilir. 

Oxuyanda beyt-beyt vo birco-birco 

SanKİ  zeytun yağı  sürtdün  iflico."

Dedi:  "Bir ipoyo bürünüb osor 

Ki, пэ od, пэ də buz eyləyər əsər.

Bir halva bişirdin yemoli, 

baltO K .

Нэг 

k ə s

 

bir pay yesə,  "sağ ol"  deyəcəıc. 

No  süd osirgodin. пэ do 

k

İ 

şo

 

ко

 

г

.

Odur 

k

İ, 

paludon xoşdur bu qodor. 

Kocavosi  şirin, duvağı şirin,

Golinini gördÜK, gözoldir Şirin.

Son 

k

İ 

onu etdin bizimçün halal,

Ncco  qiymotlonor о  saçlar,  о xal!

Öz qardaşım 

K İm i, 

ana 

südütaK 

Soııo maaş 

k o s o iii

 

bu gündon goroK. 

Qardaşım cahana olmuş Ьокгпгап, 

Onunçün deyilmiş:  Cahan pohlovan. 

Uzun zohmotinin b an  osoro 

Ncco  ovoz verdi,  sö y b  bir кэгэ? 

Eşitdim lü tf edib form an göndorib,

Ö z   m ııİK Ü n d o n   s o ııo   İ

k

İ  K o ııd  

verib. 

O nlan aldınmı, о 

K o n d lo r  

hanı?

Söyb, verdibrm i sənə fərmanı?" 

Gördüm cuşa golib soxa dəryası.

481

Istər bəzirgana çatsın otası.

Abad 

c t m o K   i s t o r  

viran torpağı 

Azad 

c t m o K   i s  t o r  

yazıq dustağı.

Dualar söylədim ona yüz кэгэ,

Taxtının ayağın tutdum gövhoro. 

Oxuyandan sonra şaha dualar,

Ç’orxin  oyunundan etdim xəbərdar:

"Bu daş-qaşlı tacın yaqutunu nıoıı 

Müzd üçün düzmodim. doğrusu, bilsən! 

Bir saray hördüm 

k

İ, hündür, pürvüqar, 

Heç onun tayını görməyib ruzgar.

О  saraya vurdum bir xeyli zinot.

Kim oxusa т э п э  göndərsin rohmot.

Bu şirin heıcayə, gözəl əfsanə 

Şahı torif üçün olmuş  bohano.

Şaha 

şüKr 

etməıcçün dil açanda т э п  

No layiq  söz açam  şirin 

ş o K o r d o n .  

"Bənna"  hədisinə bənzər Ьскауот, 

Ç’öroKSİzdi. turşu  istordi  hor dom.

Korpic əvəzinə  vcrondo согок 

Turşudan 

ə l  

çoivdi 

s a K İ t l o ş o r o K .

Öz mal-dövlotindon  Cahan pohlovan 

Мэпэ çox vermişdi buyurduğundan.

Elo 

k

İ,  ömrünün gomisi batdı,

M oııi 

yox, alomi 

m öhnoto  atdı. 

DurarKon  ycrin do  sontOK  şohriyar. 

ÖİK'olor b ozoyon  

bu 

şahzadolor.

Bazarım уепэ do qızışar olbot.

Boxşişlo osoro çoxalar roğbot.

I

k

İ  şahdan bir ı

Daha çox ı 

Xozno  boxş с do n  şah eşitdi  sözü, 

SolıortOK 

g ü l o r o K  

açıldı üzü.

Somimi hissimi  moııim  duyaraq,

Şah qobul  eylədi tOKİifimi. bax!

Moııim  "lıomdü  so 11 am"  xoşuna getdi,

482

Həmdünyan  Kəndini mənə  boxş etdi. 

Verdi öz əlimə yazılı  form an.

Qızıl  şahın möhrü üstündo  эуап:

"Biz boxş 

eybm işİK  

bu ıcəndi ona, 

Çatsın Nizaminin öz övladına.

Əvəzsiz verilmiş ona bu dövlət, 

Qiyamətə 

K İ m i  

onundur,  olbot. 

Inanmasa buna bir ıcimsə  т о Ь к о т . 

Onun düşməniyəm,  allah da 

h o K o m .  

Ona ziyan vursa ogor bir xosis.

Vohşot olacaqdır qismoti 

ş o k s İ z .  

Zomano durduqca özü,  övladı 

Lonoto rast gəlsin, qalxsın fəryadı." 

DüzoldİKdo 

işi foqirin  о gün 

Qapısını açdı xəznənin bütün.

Bəzəndi qamətim şah xələtiylə,

Qəlbim do allahın mərhəmətiylə. 

Bəxşişindən mənə 

v c r o r o K  

form an 

M ü r o x x o s  

ey b d i öz hüzurundan.

Şah yanına getdim Məsud baxtıyla, 

Yanından qayıtdım Mahmud taxtıyla. 

Getdim, 

КэЬэуэ 

nıoıı  həccaq Kİmi  san, 

Goldim. 

sanKİ 

Əhmod 

döndü meracdan. 

Eşitdim kİ, paxıl, gizlin cibKOSOiı.

Son  onların işin yaxşı bilirsən.

Surot Y usif 

K İ m i , 

batin canavar, 

Paxlavada vcror zəhəri onlar.

"Onlar heç bib rm i qodir.  ey dünya?! 

Edirsən onlara bir form an  rova."

Bir gəlin 

k İ ,  

ona qul ola g ö y b r 

Bir xaraba коп do layiqdir ınogor?

Koııd dcmo.  andırır dar bir 

K i ı r o n i .  

Yarım ca ağacdır uzunu,  eni.

Golirindən artıq onun xorci  var,

Экэг yarılığa onu abxazlar.

Sahibsiz,  Kodorli  bir xorabodir.

483

Müsəlman bişirir, ıcafirlər yeyir."

Paxılıma dedim:  "Bunu bil, yoqin.

Küfranı nə lazım nemət yeyənin?

Oğru, lağım atan, de görüm,  ııiyo 

Mehtabtəıc düşürsən bu viranəyə?

Son  bir homdimo bax,  "Həmdünyan"  deyil, 

Bir homdim  yaxşıdır beş-on  Konddon. bil. 

Iş  vo 

o k

İ

ii

 

varsa о  Konddo  ogor.

Mənim hor sözıımdon behişt göyoror.

Donli  sünbülü var, о 

Kəndin, 

пэ qom.

Man do  salxım-salxım dürr gotirmişom. 

Gur mcşosi vardır,  söyloson bu dom.

Var qəmari uddan monim yüz meşəm. 

Onun buludundan axırsa Fərat,

Mənim dodağımda var abi-hoyat. 

Görünürsə indi xərabə,  borbad.

Şahın dövlətindən olacaq abad.

Qiymotli  xozino  ölıcədir,  inan!

Мэп ucuz deyiləm qaratorpaqdan.

LaKİn bu qiymoto  qancyom 

уепэ,

Ş ü K r ü m  

var allahın morhomotino.

MüIk üçün etmirəm 

t o ş o K K i ı r ı ı  

mon.

Ancaq ruhlanıram halal golirdon.

Bir xalvar sodofdon  yaxşıdır bir dürr, 

Tufandan bir azca saf su üstündür.

Istəyirdi on 

K o ı ı d  

bağışlasın şah,

Xidmotim  layiqdi bunlara, billah!

Şah gördüıcdə vardır mondo qonaot. 

Istəyimə göro verdi  vilayot.

Dilimdo min dua,  KÖnlıımdo hümmət,

Нэг gecə qazancım saysız var-dövbt.

Нэг gecə  mordano qılınc сокогок.

Dilimdo  allaha dua 

c d o r o K .

C o n g a v o r   KİşitOK 

şücaotlo 

n ıo ıı 

Vururam 

K a f o r in  

boynunu 

h o m o n .

Monim 

k İ , 

nıoıı  şadam,  boxş edən razı,

484

Boşla füzulluğu, 

k o s

 

bu avazı!"

Gör nə danışırdım,  söz hara çəıcdi, 

Atım baş apardı, кэпага çəıcdi.

Növbo toblin çaldı  şahım bir zaman, 

Fitnonin tozunu sildi dünyadan.

Foloyo ucaltdı ozomot tağı,

Bu yeddi iqlimi yandırdı dağı.

Təblinin nərəsi m illər gedərdi,

Bu 

K Ö ç m o K  

t ə b l i d i r ,   K İm  

zoıın 

e d ə r d i ?  

I

k

İ  a y l ı q   y o l a   t o b li   s a l m ı ş   s o s .

"Şah 

K Ö ç m o K  

istoyir"  dcmozdi  heç 

k o s

. 

О 

taxtda oturub  çox az ömr etdi, 

ŞimşəKtəıc tez doğdu, tez gözdon  itdi. 

Cavanlıq bağından ycmodi  bohor. 

Içmodi  dirilİK suyu  Isgondor.

Düşmon yarasından getdi dünyadan, 

Düşmonloro coza versin yaradan.

Bu xaraba 

m ü İ K d o n  

qalxdı 

f o l o y o .  

T c ^ a q  ünsüründən döndü mələyə. 

Doniz yox oldusa, inciləri var,

Açılar bizimçün уепэ qapılar.

Öz əslinə torof yönoldi  ogor.

Öz ycrindo qalsın varis gövhorlor.

Ona rəhmət feyzi verdisə  saqi,

Olsun varisinə bu dünya baqi! 

Taxtabond etdisə onu bu tc ^ a q , 

Taxtında əyləşən görsün Keyf-damağ. 

О tacsız oldusa rohmoto yetsin,

Indi tac qoyanlar uzun ömr etsin. 

Xüsuson  о  şahlar müİKiıno varis, 

Dualara layiq,  rohmoto bais 

BöyÜK Nüsrotoddin  - onun adından 

Yaradılış almış nurunu, inan!..

Şahlann  ponahı 

b ö y ü K  

Ataboy. 

FiriduntOK olsun dövro mübarəıc. 

ƏbuboKr.  Mohommod göstororoK dad,

485

Ondan Əbubəıcrü 

M o h o m m o d d i r  

şad. 

Yeddi ulduz olmuş 

c l m i n o  

heyran, 

Doqquz 

f o l o K  

onun quludur 

h o r  

an. 

Şahlıqda şahlara tac bağışlayar, 

Dövlətdə  şahlardan qalmış yadigar. 

Taxtının ayağı ulduzlardadır,

Atının dımağı foloyo çatır.

Ö İ K O İ o r  

fotlı etsin  şahım 

h o r  

zaman, 

Yeni 

ö İ K O İ o r o  

olsun höıcmüran. 

Dünyalar durduqca о  şahlıq  sürsün, 

Dünyada doğrulsun arzusu bütün. 

Ondan aynlm asın soadot bir an,

Daim  ко то к  alsın boxtiyarlıqdan. 

Sözümü qurtardım soadotlo. bax, 

BüKdüm çatan zaman bu уегэ varaq. 

Нэг 

K İ m  

Nizamiyo  söyləsə  rohmot. 

Arzum budur, ruhu şad olsun hor voqt.

486

İZAH LAR

D avudtək könlüm ü təzələ hər an,

Q alxsm  Zəburum un şöhrəti haman.

Davud -  dini tarixə görə peyğəm bərlərdən biridir.  Guya o,  "Zəbur"  adlı müqəddəs 

kitabm  ehkam lannı məlahətlə oxuyamıış.  B ədii ədəbiyyatda  "ləhni-Davud"  (D avudun 

səsi) gözəl səsə nüm unə kim i göstərilir.

N izam i  D avud  dedikdə  özünü,  "Zəbur"  dedikdə  isə  öz  əsərini  ("Xosrov  və  Şirin" 

poem asım ) nəzərdə tutmuşdur.

2 

Böyük Y aradam duym ağa meyar,

Dəlildən, qiyasdan başqa пэ olar?!

Qiyas  (m üqayisə) və  sübut (dəlil) vasitəsilə insan A llahın varlığını dərk ede bilər. 

"Doğmayıb, doğulm ayan" A llahı başqa cür dərk etm ək olmaz.

3 

A ltı yaxa açdı tərəflərə o,

D örd gövhər bəxş etdi qara yerə o.

A ltı yaxa - altı cəhətə (ön,  arxa,  sağ,  sol, aşağı, yuxarı), dörd gövhər -dörd ünsürə 

(su,  torpaq,  od,  hava)  işarədir.  B eytin  m ənası  belədir:  A ltı  cəhəti  olan  bu  dünyanı 

A llah dörd ünsürdən yaratdı.

4 

Нэг т а у е у э  verdi ixlasdan nişan,

B ir işə yarasm  hər b ir yaranan.

Yəni  kainatda  hər  пэ  varsa,  onda  özünə  (Allaha)  qarşı  təmiz  m əhəbbətdən 

(ixlasdan) b ir əlam ət yaratdı ki, vecsiz, m əqsədsiz olm ayıb, bir işə yarasın.

5 

B ütü İbrahim tək oxşa, əzizlə,

A ncaq bütxanəni ondan təmizlə.

Ibrahim   -  dini  rəvayətə  görə  peyğəmbərdir.  Bütlərə  sitayiş  edənləri  ağılsız 

adlandırıb,  bütləri  sm dırdığı  üçün  guya  B abil  hökm dan  N əm rud  ibn  K uş  onu  oda 

atdırdıqda  od  gülüstana  dönmüş,  İbrahim i  yandırmam ışdır.  Beytdə  bu  rəvayətə  işarə 

edilir.

6 

Q arı cəhrəsinə bax, qiyas apar,

Fələk çərxini də bir hərlədən var.

Q an lar cəhrənin çarxını hərlətm əsələr,  о  fırlanmaz.  Fələyin çarxını  da dolandıran 

var, ona inan!  Qiyas  apar - m üqayisə et demekdir.

7 

О hər bir nəqşəyə vermiş bir camal,

U lduzlar onlardan götürm uşdür fal.

O rta əsr m ünəccim ləri yerdə və ya insan həyatm da baş verən hadisələri ulduzlann 

hərəkəti  ilə  m üəyyənləşdirirdilər.  G uya  yer  üzərində  bədbəxtlik  və  xoşbəxtlik 

ulduzların hansı bürcdə, necə rastlaşm asm dan asılıdır.

8 

Yetmiş iki iz var yolum da müşkül,

Y etm iş biri tikan, ancaq biri gül.

1

487

N izam i  bu  beytdə  dünyada  yetm iş  iki  əqidə  olm ası  haqda  m əşhur rəvayətə  işarə 

edir.  Lakin bu yetm iş iki əqidədən ancaq birinin (islam ın) gül olduğunu irəli  sürür.  B u 

beyt M əhəm m əd peyğəm bərin tərifı zam anı deyilir.

9 

Sözün Tuğan şahı girib meydana,

Qılmc verdi qələm  Qaraxanma.