171
Əxlaqi söhbətlər müəyyən əxlaqi, siyasi, estetik keyfiy-
yətlərin mahiyyətini,
məzmununu, şərtlərini izah etmək məq-
sədi güdən inandırma metodlarıdır. Belə söhbətlər iki növdə
olur: kollektiv və fərdi söhbətlər. Kollektiv söhbətlər müəyyən
qrupla keçirilir və profilaktik məqsəd güdür, yəni insanı düzgün
davranış normaları ilə silahlandırmağa, yanlış təsəvvürlərin və
hərəkətlərin qarşısını almağa xidmət edir. Belə söhbətlər müx-
təlif mövzularda ola bilər: xeyirxahlıq, vətənpərvərlik, sadəlik,
təvazökarlıq, yoldaşlıq, intizam və s.
Kollektiv söhbətlərdən fərqli olaraq, fərdi söhbətlər mü-
əyyən xoşagəlməz hərəkətlərlə bağlı tək-tək gənclərlə aparılan
söhbətlərdir. Belə söhbətin məqsədi yol verilmiş qəbahətin zə-
rərini
insana başa salmaq, onda peşimançılıq hissi yaratmaqdır.
Fərdi söhbətin bir forması təxirə salınmış söhbətdir. Bu
halda tələbə ilə söhbət qəbahət baş verən kimi aparılmır, müəyyən
müddət ərzində təxirə salınır. Burada məqsəd insanı öz qəbahəti
üzərində düşündürmək və onda peşimançılıq hissi oyatmaqdır.
Əxlaqi mövzuda məruzə və mühazirələr müəyyən əxlaqi
ideyanı daha geniş şərh etməklə insanda dolğun əxlaqi təsəv-
vürlər, inam və əqidə yaratmaq məqsədi güdür.
Disputlar tərbiyə məsələləri üzrə mübahisələrdir. Müxtə-
lif mövzularda belə mübahisələr keçirmək olar. Məsələn,
“Xoşbəxtlik nədir?”, “Əsl insan kimə deyilir?”, “Həyatın mənası
nədir?”, “Qızla oğlan dost ola bilərmi?” və s. Disputda müzakirə
olunan məsələ üzrə hər kəs öz fikrini söyləyir, mövqeyini mü-
dafiə etməyə çalışır. Disput yanlış təsəvvürləri üzə çıxarmağa
və düzəltməyə imkan verir.
Bədii əsərlərin (filmlərin) müzakirəsi əxlaqi təsəvvür və
ideyaların formalaşmasında daha böyük imkanlara malikdir.
Bədii ədəbiyyat qüdrətli tərbiyə vasitəsidir. Bədii əsər həyatı və
insan münasibətlərini dərk etməyə kömək göstərir. Digər
metodlardan fərqli olaraq, burada əxlaqi ideya mücərrəd şəkildə
yox, konkret bədii obrazların nümunəsində açılır. Bu obrazlar
əxlaqi ideyaları əyaniləşdirir. Onların timsalında
həmin ide-
172
yalar daha tez və daha yaxşı dərk olunur. Bunu nəzərə alaraq
tərbiyə işində bədii əsərlərin (filmlərin) müzakirəsindən geniş
istifadə etmək lazımdır.
Bədii əsərlərin müzakirəsi qaydası disputda olduğu kimidir.
Nümunə metodu şüuru formalaşdıran metodlar içərisində
mühüm yer tutur. Doğrudur, nümunə bütün tərbiyə metod-
larında bir vasitə
və tərz kimi iştirak etsə də, daha çox əxlaqi
ideyaları əyani şəkildə nümayiş etdirməyə, konkretləşdirməyə
və beləliklə, daha dolğun və canlı təsəvvürlər yaratmağa xidmət
göstərir. Tərbiyəçinin sözü canlı nümunə ilə birləşdikdə daha
inandırıcı olur və daha böyük təsir gücünə malik olur. Əksinə,
tərbiyəçinin sözü ilə əməli düz gəlmədikdə onun yaxşı
sözləri
belə təsirini və inandırıcılığını itirir.
Müəllim gənclərə həmişə düzgün davranış nümunəsi
göstərməlidir. Şəxsi nümunə ilə yanaşı tərbiyə işində müxtəlif
növ müsbət nümunələrdən (tarixi şəxsiyyətlərin, görkəmli elm
və mədəniyyət xadimlərinin, bədii əsər qəhrəmanlarının,
yaşlıların, yoldaşların nümunələrindən) də istifadə edilməlidir.
Dostları ilə paylaş: