M.İSMİxanov, H. Bayramov, S. VƏLİyeva

Bilik və bacarıqların möhkəmləndirilməsi prinsipi. Bu 
prinsip təlimdə tələbələrə əsaslı biliklər verməyi, onların 
hafizədə uzun müddət saxlanmasını təmin etməyi nəzərdə tutur. 
Onun əsasında belə bir didaktik qanun durur: təlimdə bilik və 
bacarıqlar vaxtında nə qədər möhkəmləndirilirsə, şüurlu şəkildə 
mənimsənilərək təkrar və tətbiq edilirsə, biliklər bir o qədər 
möhkəm yadda qalır. 
Y.A.Komenski biliyi möhkəmlətmək qeydinə qalmayan 
müəllimin işini xəlbirlə su daşımağa bənzədirdi. K.D.Uşinski 
isə belə müəllimi yükü arabada pis bağlamış, lakin atları qova-
raq mənzil başına tez çatmağa çalışan kefli arabaçıya bənzə-
dirdi. Bilikləri möhkəmləndirməyən müəllim, belə arabaçı ki-
mi, kursun sonuna – imtahana tələbələrin müəyyən qisminin 
(müstəqil təkrarla məşğul olmayanların) boş başı ilə gəlib çatır. 
Bilik və bacarıqların möhkəmliyi təlim prosesinin bütün 
gedişi ilə təmin olunur (biliklərin şüurlu, fəal mənimsənilməsi,
təkrarı, tətbiqi, keçilən biliklərin əlaqələndirilməsi, müqayisəsi, 
ümumiləşdirilməsi və s.). 
Bu prinsipin həyata keçirilməsində müəyyən qaydalar 
gözlənilməlidir: 
- bilik və bacarıqların ilkin mənimsənilməsində tələbə-
lərin fəallıq və şüurluluğunu təmin etmək (yeni material nə 
qədər şüurlu və fəal şəkildə mənimsənilərsə, biliklər daha möh-
kəm yadda qalar); 
- möhkəmləndirmə zamanı hafizə (yaddaş) və təfəkkürün 
işini əlaqələndirmək (yeknəsək təkrar yorucu və mexaniki xa-
rakter daşıyır, bu halda biliklər tez unudulur);

---

92 
- öyrənilən elmi bilikləri müntəzəm olaraq həyata və 
çalışmalara tətbiq etmək (bilik nə qədər çox tətbiq edilirsə, bir 
o qədər möhkəm yadda qalır); 
- biliklərin möhkəmliyi üçün bütün vasitələri (ilkin mə-
nimsəmədə şüurluluq, təkrar və təfəkkürün vəhdəti, yaradıcı 
tətbiqetmə və s.) kompleks şəkildə tətbiq etmək. 
Biz yuxarıda təlim prosesini tənzimləyən didaktik prin-
sipləri nəzərdən keçirdik. Bu prinsiplər bütövlüklə tədris müəs-
sisələrindəki təlim prosesi üçün səciyyəvidir. Lakin ali mək-
təbdə tədris prosesinin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır ki, 
onlar da digər prinsiplərə tənzimlənir. Ali məktəbdə təlimin