Moddalar almashinuvining fiziologik as
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
novateurpublication.org
O’sish gormoni hujayralar membranasida aminokislotalar tashilishini tezlashtiradi va lipolizni kuchaytiradi.U qonda glyukoza miqdorini oshiradi, glyukozaning boshqa moddalardan sintezlanishini tezlashtiradi. Somatotropin me’da osti bezi hujayralariga bevosita ta’sir etish va giperglikemiya orqali insulin sekre-siyasini oshiradi. Shu bilan bir vaqtda insulinni parchalovchi ferment-jigar insulinazasini faollshtiradi. Insulin fiziologik samarasini keskin pasaytiruvchi bu ta’sir oqibatida qandli diabet kasalligi rivojlanishi mumkin, bunday diabet kelib chiqishi bo’yicha gipofizar diabet deyiladi. Bola organizmida o’sish gormoni ko’p ishlab chiqarilsa bo’yidorlik (gigan- tizm) kuzatiladi. Bunda erkaklarning bo’yi 200 sm, ayollarniki 190 sm dan oshadi. Gipofizar gigantizmda odamning boshi, tanasi va oyoq-qo’llari nisbati buzilmagan holda kattalashadi. Skelet mushaklari va ichki a’zolar ham ko’pincha yaxshi rivojlangan bo’ladi. Organizmning o’sish davri 30 yoshgacha boradi. Voyaga etgan kishida o’sish gormoni ko’p miqdorda ishlansa akrome-galiya hodisasi ro’y beradi. Bunda suyaklar va yumshok to’qimalar qalinlashadi, odamning burni, lablari, jag’i, oyoq-qo’llari kattalashadi. Gipofizar novchalarda va akromegamiya bilan og’rigan odamlarda boshqa ichki sekresiya bezlari faoliyati ham shikastlanadi: jinsiy bezlar faoliyati pasayadi, insulin kam miqdorda ishlab chiqarilganidan diabet alomatlari paydo bo’ladi. Organizmning o’sishi ko’pgina omillarga bog’liq jarayon. Unga irsiyat, iqlim, ovqatlanish omillari va bir qancha gormonlar ta’sir etadi. O’sish gormonidan tashqari, o’sishga qalqonsimon bezning, buyrak usti bezining gormonlari va jinsiy gormonlar jiddiy ta’sir ko’rsatadi. Yosh bolalarda o’sish gormoni va gipofizning boshqa glandotrop gormonlari keragidan kam ishlansa gipofizar nanizm (mittilik eki pakanalik) kuzatiladi. Odamning bo’yi past bo’lsa ham, gavda qismlari nisbati saqlanib qoladi, ammo qo’l va oyoq panjalari kichik, barmoqlar ingichka, suyakka aylanish jarayonlari sekinlashgan, jinsiy a’zolar rivojlanmagan, ikkilamchi jinsiy belgilar yetarli takomillashmagan, sochlar bolalarnikiday yumshoq va ipakday bo’ladi. Bunday odamlar yuqumli va boshqa kasalliklarga beriluvchan va chidam- siz bo’ladilar va farzand ko’rolmaydilar. Ba’zi pakanalar qonida somatotropin miqdori odatdagidan ko’p bo’ladi, ular- ning yaxshi o’smasligiga sabab somatomedinlar yetishmovchiligidir.Jigarda sintez- lanadigan somatomedin togay va suyaklar o’sishi bilan birga barcha hujay-ralarning mitotik bo’linishini tezlashtiradi. Gipofizar pakanalikni faqat odamning o’sish gormoni bilan davolash mumkin. Davolash qanchalik erta boshlansa, natijasi shunchalik yaxshi bo’ladi. Bo’y erkaklarda 130 sm dan, ayollarda 120sm dan past bo’lsa, mittilik to’g’risida gap yuritish mumkin. O’sish gormonining qondagi miqdori fiziologik sharoitda ham 10-20 baravar o’zgarishi mumkin, unga stirkad (kecha-kunduzgi) ritm ham ta’sir etadi. Kechasi, |