Modernizatsiyalash jarayonlari

insonparvarliq ya’ni insonga har tomonlama hurmat va muhabbat 
ko‘rsatish, unga yordamlashish, uning ijodiy qobiliyatiga ishonch bilan 
qarash, zo‘rlashdan to‘la voz kechish;
 
hamkorliq ya’ni pedagog va o‘quvchilar munosabatidagi demokratizm, 
tengliq sheriklik; 

---

317 
 
erkin tarbiyalash, ya’ni shaxsga uning hayot faoliyatini keng yoki tor 
doirasida tanlab olish erkinligi va mustaqillikni berish, natijalarni 
tashqi ta’sirdan emas, ichki hissiyotlardan keltirib chiqarish. Shaxsga 
yo‘naltirilgan texnologiyalarning kommunikativ asosi - pedagogik 
jarayonda o‘quvchiga insoniy-shaxsiy yondashuv hisoblanadi. 
Shaxsga yangicha qarash quyidagilardan iborat bo‘ladi: 
•
pedagogik jarayonda shaxs obyekt emas, subyekt hisoblanadi; 
•
har bir o‘quvchi qobiliyat egasi, ko‘pchiligi esa iste’dod egasi 
hisoblanadi; 
•
yuqori etik qadriyatlar (saxiyliq muhabbat, mehnatsevarliq vijdon va 
boshqalar) shaxsning ustivor xislatlari hisoblanadi.
Munosabatlarni demokratlashtirish quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
•
o‘quvchi va pedagog huquqlarini tenglashtirish, 
•
o‘quvchining erkin tanlab olish huquqi; 
•
xatoga yo‘l qo‘yish huquqi; 
•
o‘z nuqtai nazariga ega bo‘lish huquqi 
•
pedagog va o‘quvchilar munosabati zayli: taqiqlamaslik; boshqarish 
emas, birgalikda boshqarish; majburlash emas, ishontirish; buyurish emas, tashkil 
etish; chegaralash emas, erkin tanlab olishga imkon berish. 
Yangi munosabatlarning asosiy mazmuni, hozirgi zamon sharoitida samarali 
natija bermaydigan va g‘ayri insoniy hisoblanadigan zo‘ravonlik pedagogikasidan 
voz kechishdir. Muammo bu tamoyilni mutlaqlashtirishda emas, balki uning 
oqilona mezonlarini aniqlashdadir. Umuman olganda tarbiya jarayonida 
zo‘ravonlik mumkin emas, ammo jazolash insonni kamsitadi, ezadi, rivojlanishini 
susaytiradi, unda qulchilik xususiyatlarini shakllantiradi.
Erkin o‘qitish quyidagilar bilan belgilanadi: 
•
ishonchga asoslangan erkin talabchanlik; 
•
o‘quv materialiga qiziqish uyg‘otish, bilishga va faol ijodiy fikrlashga 
rag‘batlantirish;
•
o‘quvchilarning mustaqilligi va tashabbusiga tayanish; 
•
jamoa orqali bilvosita usullar bilan talablarni amalga oshirishni 
ta’minlash. 
Yangi individual yondashuvning mohiyati shundaki, u ta’lim tizimida o‘quv 
fanidan o‘quvchiga emas, o‘quvchidan o‘quv fani tomonga harakatlanishni taqozo 
etadi, o‘quvchilarning mavjud imkoniyatlarni inobatga olib, ularni rivojlantirish, 
takomillashtirish va boyitishga qaratilgan bo‘ladi. 
Individual yondashuvning zamonaviy yangi talqini quyidagilardan iborat: