Mövzu 2 Beynəlxalq əmək bölgüsü beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin obyektiv əsasıdır

Beynəlxalq istehsal kooperasiyasının növlərinin  

əsas əlamətlərinə görə təsnifi 

 

Təsnifat əlamətləri 

Növlər 

1. Subyektlərin sayına görə 

1.1. İkitərəfli 

1.2. Çoxtərəfli 

2. Obyektlərin sayına görə 

2.1. Birpredmetli 

2.2. Çoxpredmetli 

3. 

Əlaqələrin 

sahəvi 

strukturuna görə 

 

Sahədaxili 

 

Sahələrarası 

 

sənayedə 

 

kənd təsərrüfatında 

 

müxtəlif  obyektlərin  layihələşdirilməsi 

və tikintisi sahəsində 

 

nəqliyyat və rabitə sahəsində 

 

ticarət sahəsində 

4. Fəaliyyət növünə görə 

 

Sənaye və kənd təsərrüfatı arasında 

 

Sənaye və tikinti arasında 

5. Ərazi əhatəiunə görə 

 

Regional 

 

Refionlararası 

 

Qitələrarası 

 

Kooperasiyanı  onda  iştirak  edən  subyektlərin  sayına  görə  təsnifləşdirdikdə  iki  növ  – 

ikitərəfli (əlaqələrdə iki müəssisə iştirak edir) və çoxtərəfli (kooperativləşdirmə bir neçə müəssisə 

arasında baş verir) növlər ortaya çıxır. 

 

Beynəlxalq ikitərəfli və ya çoxtərəfli kooperasiyada iştirak edən təsərrüfat subyektləri bir-

birlərini bir, iki və ya bir neçə növ məhsul və ya onun komponentləri ilə təchiz edə bilərlər ki, bu 

da  onun  obyektlərin  sayına  görə  də  təsnifləşdirilməsinə  imkan  verir.  Bir  aralıq  predmetinin 

reallaşdırıldığı  təqdirdə  bu  növü  birpredmetli  kooperasiya  adlandırmaq  olar.  Əlaqələr  bir  neçə 

predmeti əhatə etdikdə isə söhbət çoxtərəfli kooperasiyadan gedir. 

 

Beynəlxalq  istehsal  kooperasiyasında  iştirak  edən  müəssisələrin  hansı sahə  və  altsahələrə 

aid olmasından asılı olaraq onun sahədaxili və sahələrarası növlərini də fərqləndirmək olar. 

 

Kooperasiya  istehsalın  müxtəlif  növlərinə  aid  olan  sahələr  arasında  baş  verirsə  onu 

sahələrarası  deyil,  növlərarası  adlandırmaq  olar.  Növlərarası  kooperasiya  isə  özünü  sənaye  və 

kənd təsərrüfatı, həmçinin sənaye və tikinti arasında olan əlaqələrdə göstərir. 

---

 

Kooperasiyanın  növlərinə  ərazi  əhatəsi  prinsipindən  yanaşdıqda  onun  regional, 

regionlararası və qitələrarası növlərini ayırmaq olar. 

 

Bu  cür  təsnifləşdirmə  göstərir  ki,  beynəlxalq  istehsal  kooperasiyasını  BƏB-in  təkcə 

sahədaxili  formasına  aid  etmək  olmaz.  Əlbəttə,  kooperasiyada  bir  sahə  daxilində  geniş  surətdə 

istifadə edilir, lakin o müxtəlif sahələrə və istehsal növlərinə aid olan müəssisələr arasında da baş 

verir.  Deməli,  beynəlxalq  istehsal  kooperasiyasının  xüsusiyyəti  ondan  ibarətdir  ki,  bu,  BƏB-in 

sahədaxili, sahələrarası və növlərarası formaları əsasında reallaşdırılan orjinal bir formadır.