Mövzu Entomologiya və kənd təsərrüfatı bitkilərinə zərərverən canlılar haqqında anlayış, onların növ tərkibi, çoxalma və inkişafı. Zədə və zərər. Plan

Mübarizə tədbirləri. 1. Tənəklərdə budama və yaşıl hissələrində əməliyyat aparılan zaman əldə edilən quru və yaşıl hissə sahədən kənara çıxarılmalıdır.
2. Tənəklərin ştambı ölmüş qabıqlardan təmizlənməli və kənara çıxarılıb yandırılmalıdır.
3. Yastıcanın kütləvi çoxaldığı dövrdə (2 və 3-cü nəsil) tənəklər 35%-li fazolon – 2,0 l/ha, raqor – 1,5 l/ha, 2,5%-li desis – 0,4 l/ha və s. preparatların biri ilə dərmanlanmalıdır.
Salxım yarpaqbükəni (Lobesia botrana Den.et) – Kəpənəklər dəstəsi (Lepidoptera) yarpaqbükənlər fəsiləsinə (Tortricidae) mənsubdur.
Kəpənəyin ön qanadları kürəni-qonur olmaqla, üzərində qonur, mavi-boz rəngli ləkələr vardır. Dal qanadlar bozumtul-qonurdur. Qanadları açılan zaman 12-13 mm uzunluqdadır.
Yumurtası sarımtıldır, uzunluğu 0,6-0,7 mm-dir. Tırtılı kiçik yaşda ağımtıl, iri yaşda isə sarımtıl-yaşıl rəngdə olur. Axırıncı yaşda uzunluğu 12 mm-ə çatır.
- Zərərverici pup fazasında, ağ barama içərisində tənəklərin ştambı və budaqlarda olan qabıqları altında qışlayır.
Yazda aprelin axırları və mayın əvvəllərində 1-ci nəslin kəpənəkləri uçmağa başlayır. İlk kəpənəklərin uçmasından 10-12 gün keçdikdən sonra kütləvi uçuş başlayır. Qışlamadan çıxan kəpənəklər bir müddət alaq otları və mədəni bitkilərin çiçəklərinin nektar şirəsi ilə qidalanır və sonra yumurta qoymağa başlayır. Yumurtalar qönçələrin üzərinə tək-tək qoyulur. Bir dişi fərd 40-a qədər yumurta qoya bilir. Qoyulmuş yumurtalardan 5-6 gün sonra kiçik yaşlı tırtıllar çıxmağa başlayır.
Birinci nəslin qoyduğu yumurtalardan kütləvi şəkildə çıxmasına çiçəkləmənin əvvəlində təsadüf edilir. Bu nəslin tırtılları qönçələr və çiçəkləri gəmirməklə qidalanırlar və tor vasitəsilə onları bir yerə sarıyır. Zədələnmiş orqanlar quruyaraq tökülür. İnkişafını başa çatdırmış axırınca yaş tırtıllar tor içərisində, eləcə də qabıq altında puplaşırlar.
İyun ayının 2-ci yarısından etibarən 1-ci nəslin pupundan 2-ci nəslin kəpənəyi uçur. Bu nəslin dişi kəpənəkləri yumurtalarını yenicə əmələ gəlmiş gilələrin üzərinə qoyurlar. Yumurtadan çıxan tırtıl giləni deşib onunla qidalanır. Nəticədə zədələnmiş gilələr quruyaraq tökülür. Bu dövrdə hər bir tırtıl 4-9 ədəd yaşıl giləni zədələyir. İnkişafını başa çatdırmış tırtıllar ştambın qabığı altına, bağlama materialları altına keçib puplaşırlar.
İyulun axırları, avqustun əvvəllərindən puplardan kəpənəklər uçmağa başlayır. Bu nəslin dişi kəpənəkləri yumurtalarını yetişməkdə olan gilələrin üzərinə qoyurlar. Qoyulmuş yumurtadan çıxan tırtıl giləni deşib onun içərisinə girərək qidalanır. Bir tırtıl 10 ədədə qədər giləni zədələyir. Zədələnmiş gilələr ya quruyur, ya da çürüyür. Məhsula ən çox 3-cü nəslin tırtılları zərər vururlar.
Sentyabr ayının axırları tırtılların bir qismi gilələrdən ayrılaraq qabıq altına keçib pup halına keçir və orada qışlayır. Tırtılların bir qismi isə məhsulla bərabər yığılır.
Rütubət yüksək olduqda zərərverici sürətlə çoxalır. İl ərzində 3 nəsil verir.