Mövzu Məntiq elminin predmeti

1.  Çevirmə.  Hökmlərin  çevrilməsində  məqsəd  subyektin  başlanğıc  hökmün 

redikatına zidd olan məfhuma qarşı münasibətini bildirməkdən ibarətdir. Hökmün 

məzmununun dəyişilməsi üçün predikatın əvvəlinə çox vaxt qeyri sözü əlavə olunur.  

 

Ümumi iqrarı, ümumi inkarı, xüsusi inkarı hökmləri çevirmək olar. 

          Çevirmə    vasitəsilə  yaranan  hökm  kəmiyyətini  saxlayır,  ancaq  başlanğıc 

hökmün subyekti isə dəyişmir. 

2.   Dəyişmə. Hökmün predikatının həcmini və onun subyektə olan münasibətini 

dəqiqləşdirmək  üçün  dəyişmədən    istifadə  olunur.  Bunun  nəticəsində  başlanğıc 

hökümdə  subyekt  predikatın,  predikat  isə  subyektin  yerinə  keçir.  Yeni  hökmün 

predmeti  ( nəticəsi) subyekt tərəfindən deyil, müqəddimənin predikatı tərəfindən 

ifadə olunan fikir, mülahizədən ibarət olur.  

 

Sadə ( və ya təmiz) dəyişmədə hökmün kəmiyyəti dəyişmir. Hökmlər o vaxt 

sadə yolla dəyişə bilər ki, subyekt və predikatın həcmi bərabər olsun, yəni hər ikisi 

ehtiva olunmuş olsun.  

 

Kəmiyyət  və  keyfiyyət  üzrə  müxtəlif  olan  hökmlərin  dəyişilməsinə  nəzər 

salaq.  Ümumi  iqrarı  hökm  (A)  bu  hökmdə  predikat  ehtiva  olunmadığına  görə 

məhdudlaşdırma  yolu  ilə  xüsusi  iqrari  (  İ  )  hökmə  dəyişir.  Məsələn,  “  bütün 

Azərbaycanlılar  (S)  qanun  və  məhkəmə  qarşısında  bərabərdirlər  (P)”  başlanğıc  

hökmündə  predikat  ehtiva  olunmamışdır.  Hökmü  dəyişərkən  belə  bir  məntiqi  

prinsipə  əsaslanmaq  lazımdır:  müqəddimədə  ehtiva  olunmamışdır.Hökmü 

dəyişərkən    belə  bir məntiqi  prinsipə   əsaslanmaq  lazımdır: müqəddimədə  ehtiva 

olunmayan istilah nəticədə də ehtiva olunur.  

 

Xüsusi iqrarı hökm (İ) sadə yolla xüsusi iqrarı hökmə (İ) dəyişir.